پیامدهای سنگین کاهش حضور نظامی آمریکا در عراق و افغانستان

ابتدا اخراج مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا و پس از آن اعلام یک‌باره کاهش حضور نظامی در افغانستان و عراق. رئیس جمهوری آمریکا پیش از پایان دوره زمامداری خود در روز ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱ هنوز می‌تواند جهان را و به‌ویژه متحدان خود را غافلگیر کند.

"نیویورک‌تایمز" حتی از جلسه ویژه دونالد ترامپ در ارتباط با بررسی سود و زیان حمله نظامی به تاسیسات اتمی نطنز خبر داده بود.

جلسه‌ای که گفته می‌شود در آن مایک پنس، معاون او، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه، مارک میلی، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح و کریستوفر میلر، سرپرست پنتاگون پس از اخراج اسپر نیز حضور داشتند.

گفته می‌شود مخالفت شرکت کنندگان در این جلسه و هشدار آن‌ها درباره پیامدهای غیرقابل محاسبه چنین اقدامی تنها دلیلی بود که باعث شد ترامپ از اجرای چنین سیاستی چشم‌پوشی کند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

شرکت کنندگان در این جلسه درباره احتمال گسترش تاثیرات چنین اقدامی به دیگر نقاط منطقه، آن هم چند هفته پیش از پایان دوره زمامداری ترامپ، به او هشدار داده بودند. اما آیا خطرات و عواقب کاهش حضور نظامی آمریکا در دو کشور بحران‌زده افغانستان و عراق کم‌تر از آن است؟

به موازات خبر بررسی برنامه حمله به نطنز، خبر برنامه دولت آمریکا برای خروج بخشی از نیروهای نظامی‌اش از عراق و افغانستان منتشر شد.

ترامپ ظاهرا تصمیم دارد شمار سربازان مستقر این کشور در افغانستان و عراق را تا روز ۱۵ ژانویه، یعنی پنج روز پیش از ادای سوگند رئیس جمهوری جدید، کاهش دهد.

برنامه ترامپ این است که شمار سربازان آمریکایی مستقر در افغانستان را به میزان ۲۰۰۰ نفر و شمار سربازان آمریکایی مستقر در عراق را به میزان ۵۰۰ نفر کاهش دهد. به این ترتیب، شمار سربازان آمریکایی باقی‌مانده در این دو کشور به ۲۵۰۰ نفر کاهش خواهد یافت.

بسیاری از اعضای حزب جمهوریخواه آمریکا با چنین اقدامی مخالف هستند. از آن جمله می‌توان به واکنش تند میچ مک‌کانل رهبر فراکسیون جمهوریخواه در مجلس سنای آمریکا اشاره کرد.

مک‌کانل ظرف روزهای گذشته از بیان صریح نظر خود نسبت به ادعای ترامپ مبنی بر تقلب در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا خودداری کرده بود و سعی داشت به‌گونه‌ای رفتار کرده و موضع بگیرد که با ترامپ درگیر نشود.

جمهوریخواهان برای حفظ اکثریت خود در مجلس سنا نیاز به حمایت و پشتیبانی ترامپ و طرفداران او در ایالت جورجیا دارند.

در حال حاضر جمهوریخواهان ۵۰ کرسی مجلس سنا را در اختیار دارند و دموکرات‌ها ۴۸ کرسی را. انتخاب دو نماینده دیگر در ایالت جورجیا قرار است روز پنجم ژانویه برگزار شود.

در صورت ابراز اختلاف نظر جمهوریخواهان با ترامپ این خطر برای آن‌ها وجود دارد که این دو کرسی نیز به دست دموکرات‌ها بیافتد. آنگاه با احتساب رای کامالا هریس، اکثریت مجلس سنا نیز به دست دموکرات‌ها خواهد افتاد.

به‌رغم نیاز جمهوریخواهان به حمایت ترامپ و هوادارانش در ایالت جورجیا، مک‌کانل و دیگر سناتورهای جمهوریخواه نتوانستند نسبت به برنامه کاهش حضور نظامی آمریکا در دو کشور عراق و افغانستان سکوت کنند.

اخراج مارک اسپر و آنگاه برنامه خروج بخشی از نیروهای نظامی آمریکا از عراق و افغانستان آن قدر شور بود که صدای مک‌کانل را هم درآورد.

مک‌کانل نسبت به خروج سریع نیروهای نظامی آمریکا از عراق و افغانستان هشدار داد و گفت چنین کاری می‌تواند «به متحدان آمریکا آسیب برساند و باعث شادی کسانی بشود که خواستار ضربه‌زدن به آمریکا هستند.»

پیامدهای سنگین کاهش حضور نظامی

این نخستین باری نیست که آمریکا نیروهای خود را از کشورهایی مثل عراق و افغانستان خارج می‌کند. در سال ۲۰۱۱ باراک اوباما فرمان عقب‌نشینی نیروهای آمریکا از عراق را صادر کرده بود. پیامد آن اقدام چه بود؟ تقویت نیروهای جهادگرا و به‌ویژه قدرت‌گیری "دولت اسلامی" (داعش).

مک‌کانل عواقب تصمیم ترامپ برای خروج نیروهای آمریکا از عراق و افغانستان را چه بسا شدیدتر از پیامدهای خروج نیروهای آمریکایی در دوره اوباما می‌داند.

جمهوریخواهان هشدار داده‌اند که طالبان و داعش در انتظار اجرای چنین سیاستی هستند. سخنگوی طالبان در دوحه اخیرا درباره توافق صلح آمریکا و رهبران این گروه گفته بود که موضوع ربطی به توافق صلح ندارد. این برگه "تسلیم شدن آمریکا" و "پذیرش شکست" این کشور در برابر طالبان است.

مک‌کانل تاکید کرده بود که کاهش حضور نظامی آمریکا در عراق و افغانستان خوراک تبلیغاتی خوبی برای نیروهای جهادگرا و افراطی فراهم می‌کند. او حتی گفته است که انجام چنین تصمیمی باعث خوشنودی جمهوری اسلامی ایران نیز خواهد شد.

هدف ترامپ از اجرای این سیاست چیست؟

تحلیلگران مسائل سیاسی آمریکا معتقدند که ترامپ این تصمیم را با نیم‌نگاهی به انتخابات سال ۲۰۲۴ آمریکا اتخاذ کرده است.

او در کارزار انتخاباتی سال ۲۰۱۶ خود از جمله به مردم آمریکا وعده داده بود به "جنگ‌های بی‌حاصل" پایان داده و سربازان آمریکا را به کشورشان برگرداند.

او در دوره زمامداری خود چنین سیاستی را گام‌به‌گام اجرا کرده بود. فراموش نباید کرد که تا پیش از ماه سپتامبر سال جاری شمار سربازان آمریکایی مستقر در افغانستان ۵۲۰۰ نفر بوده است. اکنون احتمال می‌رود که شمار سربازان آمریکایی در افغانستان حدود ۴۵۰۰ نفر باشد.

ترامپ تصمیم دارد ۲۰۰۰ سرباز آمریکایی دیگر را از افغانستان خارج کند. افزون بر آن، او گفته است که بیش از ۸۰۰ سرباز آمریکایی مستقر در سومالی را نیز از آن کشور خارج خواهد کرد.

سربازان آمریکا در عراق

علت اینکه چرا ترامپ اینگونه شتابزده تصمیم به اجرای این سیاست گرفته است را می‌توان در موعد تعیین شده برای انجام این سیاست مشاهده کرد. ترامپ گفته است تا روز ۱۵ ژانویه اقدام به اجرای این تصمیم می‌کند. این بدین معناست که ترامپ چند روز پیش از پایان دوره زمامداری خود را برای انجام این سیاست انتخاب کرده است.

متحدان آمریکا چه می‌گویند؟

آمریکا پای متحدان خود در پیمان دفاعی آتلانتیک شمالی را به دو جنگ کشاند. جنگ عراق با طرح الزام مقابله مشترک علیه حکومتی که با جنگ‌افزارهای کشتار جمعی امنیت جهان را به مخاطره انداخته است و جنگ افغانستان در ارتباط با حمله تروریستی یازدهم سپتامبر.

آمریکا با رجوع به اصل حمایت نظامی هم‌پیمانان از یکی از کشورهای عضو، دیگر اعضای ناتو را نیز وادار به ورود به میدان جنگ در این دو کشور نمود.

نتیجه و پیامد این دو جنگ، بی‌ثباتی سیاسی در هر دو کشور بود. نه عراق در حال حاضر از دولتی با ثبات برخوردار است و نه افغانستان.

خروج آمریکا از این دو جنگ و کاهش حضور نظامی این کشور در افغانستان و عراق عملا پیمان‌شکنی آشکار به شمار می‌آید. اصل بر "ورود مشترک به جنگ" و "خروج مشترک از جنگ" است.

ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو تصریح کرده است که خروج شتابزده نیروهای آمریکایی از عراق و افغانستان می‌تواند جان سربازان کشورهای متحد آمریکا در این دو کشور را به مخاطره اندازد.

ژان-ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه نیز ناخشنودی خود را تصمیم ناگهانی دولت ترامپ ابراز داشته و گفته است که در نخستین فرصت نارضایتی فرانسه از این تصمیم را به اطلاع مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا خواهد رساند.

کاهش حضور نظامی آمریکا در افغانستان، عقب‌نشینی سریع و شتابزده نیروهای سایر کشورهای غربی و متحد آمریکا را نیز سبب خواهد شد.

سربازان ارتش آلمان (بوندس‌ور) بخشی از مجموع ۱۲ هزار نفری است که ناتو برای تعلیم و آموزش نیروهای نظامی و انتظامی افغانستان به آن کشور اعزام کرده است.

به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید

بدیهی است که حضور نظامی آمریکا در افغانستان برای سربازان ناتو در آن کشور اهمیتی حیاتی دارد. جنگنده‌های آمریکا و سربازان نیروی پیاده آن کشور در افغانستان عملا در پشتیبانی از نیروهای ناتو و اردوگاه‌های نظامی کشورهای عضو این پیمان عمل می‌کنند.

موضوع حمایت نظامی از سربازان ناتو در خارج از کابل اهمیتی دو چندان می‌یابد. کاهش حضور نظامی آمریکا در افغانستان عملا کمپ‌های ناتو را بر روی حملات احتمالی طالبان بی دفاع رها خواهد کرد. احتمال تشدید بی‌ثباتی دولت مرکزی عراق و تقویت داعش نیز به‌هیچ روی منتفی نیست.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  دیوار و مهاجرت

  ساخت دیواری "بزرگ و زیبا" در مرز جنوبی آمریکا با مکزیک احتمالا مهمترین و برجسته‌ترین وعده انتخاباتی ترامپ در سال ۲۰۱۶ بود. دیواری که به گفته ترامپ، مکزیک باید هزینه ساختش را پرداخت می‌کرد. ترامپ همچنین وعده توقف کامل مهاجرت غیرقانونی را هم داده بود. چه شد؟

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  سرنوشت وعده دیوارکشی و ممنوعیت مهاجرت غیرقانونی

  تا پایان امسال ۷۲۴ کیلومتر استحکامات مرزی جدید در مرز ۲۰۰۰ مایلی (تقریبا ۳۲۲۰ کیلومتر) با مکزیک برپا خواهد شد. سازه‌های عظیم جدید تقریبا در مکان‌هایی که قبلا هم موانع مرزی وجود داشته‌ برپا می‌‌شوند و بنابراین فقط جایگزین موانع موجود می‌شوند. هزینه ساخت دیوار را نه مکزیک که مالیات‌دهندگان آمریکایی می‌دهند. ترامپ پس از اختلافات طولانی با دموکرات‌ها، از بودجه پنتاگون این پروژه را تأمین مالی کرد.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  حذف اصلاحات درمانی اوباما

  ترامپ و جمهوری‌خواهان در کارزار انتخاباتی گذشته از لغو اصلاحات و قانون بیمه درمانی اوباما (موسوم به اوباما کر) سخن گفته بودند. ترامپ آن را یک "فاجعه کامل" خوانده بود و وعده داده بود که برنامه بهتری را جایگزین آن می‌کند.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  سرنوشت وعده حذف اصلاحات درمانی اوباما

  اما واقعیت این است که ترامپ و جمهوری‌خواهان تاکنون تنها بخش‌ کوچکی از برنامه اوباما را تغییر داده‌اند و آن هم حذف الزام بستن قرارداد بیمه درمانی است. دیگر بندهای قانون "حفاظت از بیمار و مراقبت مقرون به صرفه" همچنان به قوت خود باقی است. تا به اینجا خبری از "اصلاحات بهتر" وعده داده شده، نیست.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  سیاست خارجی ترامپ: "اول آمریکا"

  با شعار "امریکا فرست" شروع کرد. در حوزه سیاست امنیتی و خارجی برای او این شعار به معنای زیرسوال بردن تمامی قراردادها یا عضویت در سازمان‌های بین‌المللی بود که از نگاه او برای آمریکا "غیرمنصفانه" بودند و به ضرر کشور.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  "اول آمریکا" تا چه حد به واقعیت پیوست؟

  آمریکا تحت رهبری ترامپ گام به گام از برخی پیمان‌ها و عضویت در برخی سازمان‌های بین‌المللی خارج شد: معاهده اقلیمی پاریس، کاهش کمک مالی به سازمان ملل متحد و لغو کمک‌های مالی آمریکا به سازمان جهانی بهداشت نمونه این اقدام‌ها هستند. در اختلافات با کشورهای عضو ناتو بر سر سهم پرداختی هر کشور هم ترامپ موفق بود: کشورهای عضو ناتو از زمان روی کار آمدنش، هزینه‌های دفاعی خود را تا ۱۳۰ میلیارد دلار افزایش دادند.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  سیاست آمریکا در قبال خاورمیانه

  در رابطه با سیاست خاورمیانه چندین وعده داد: برقراری صلح میان اسرائیل و فلسطین و جابجایی سفارت آمریکا از تل‌آویو به اورشلیم (بیت‌المقدس).

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  وعده صلح چه شد؟

   وعده جابجایی سفارت و به رسمیت شناختن اورشلیم به عنوان پایتخت اسرائیل عملی شد. وعده نخست او اما تاکنون به واقعیت نپیوسته است. اما یک موفقیت تاریخی در رابطه با خاور میانه در کارنامه او ثبت شد: توافقنامه صلح اسرائیل–امارات متحده عربی (توافقنامه صلح ابراهیم) برای عادی‌سازی روابط دو کشور و افزون بر این موفقیت، عادی‌سازی مناسبات بحرین و سودان با اسرائیل.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  داعش و ارتش

  وعده داده بود: ارتش به گفته‌ی او "نابودشده" آمریکا را دوباره تقویت کند، گروه تروریستی داعش را نابود کند و سربازان آمریکایی را از "جنگ‌های بی‌پایان" خاورمیانه و افغانستان بیرون بکشد.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  وعده نابودی داعش چه شد؟

  آمریکا و متحدانش توانستند، مناطق تحت کنترل داعش در عراق و سوریه را آزاد کنند؛ درحقیقت ادامه برنامه اوباما! ابوبکر البغدادی سرکرده این گروه در پی حمله آمریکایی‌ها در سال ۲۰۱۹ با جلیقه انفجاری خود را کشت. با وجود این موفقیت‌ها اما گزارش‌های اتاق‌های فکر حاکی از آن است که این گروه تروریستی در حال بازسازی خود و همچنان تهدیدی بین‌المللی است.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  وعده خروج نیروهای آمریکایی چه شد؟

  هزینه‌های دفاعی را افزایش داد؛ هزینه‌هایی که اما همچنان از هزینه‌های دفاعی اوباما کمترند. بیشتر نیروها را از سوریه بیرون کشید و هم‌پیمانان کرد آمریکا در منطقه را تنها گذاشت، اقدامی که منجر به استعفای وزیر دفاع پیشین آمریکا شد. در افغانستان شمار نیروها را امسال از ۱۳ هزار به ۸۶۰۰ نفر کاهش داد، با این وعده که در صورت دستیابی به پیمان صلح با طالبان، همه نیروهای را از افغانستان بیرون خواهد کشید.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  خروج از برجام

  برجام را "توافق هسته‌ای وحشتناک" میان ایران و ایالات متحده نامید و وعده داد که در صورت پیروزی، پیمان بهتری با ایران منعقد کند. پیمانی که به گفته‌ی او رژیم تهران را برای همیشه از دستیابی به تسلیحات هسته‌ای محروم کند.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  وعده توافق بهتر با ایران چه شد؟

  در عمل وعده را عملی کرد و از برجام خارج شد. در تلاش برای مذاکره در مورد بستن قراردای جدید با ایران، پیشرفتی نداشته است و افزون بر این، با کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس توسط آمریکا، بخت مذاکرات جدید با ایران هم بسیار اندک است. تهران به تدریج برنامه هسته‌ای خود را از سر می‌گیرد. دیر یا زود خطر درگیری‌ تازه میان ایران و آمریکا منطقه را تهدید می‌کند.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  جنگ تجاری و چین

  از همان ابتدا فضایی درست کرد برضد پیمان‌های تجاری آمریکا با دیگر کشورها و اتحادیه‌ها. او قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا) و پیمان تجاری اقیانوس آرام "تی‌پی‌پی" را "فاجعه" خواند. ترامپ همچنین وعده داد که "کسری تجاری" غیرمنصفانه با چین و اروپا را تصحیح کند.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  در عمل چه شد؟

  از پیمان تجاری نفتا و پیمان تجاری اقیانوس آرام خارج شد و تعرفه‌های گمرکی برای بسیاری از کالاهای وارداتی اعمال کرد. توافق ایالات متحده-مکزیک-کانادا (او اس ام سی اِی) را جایگزین نفتا کرد. روابط واشنگتن و پکن پس از جنگ طولانی و پر دست‌انداز تجاری – تعرفه‌ای همچنان فلج است. کسری تجاری آمریکا اکنون بالغ بر ۶۷ میلیارد دلار است؛ بالاترین میزان آن از سال ۲۰۰۶ تاکنون.