افزایش نقش پهپادها در جنگ‌های قرن بیست و یک

ترکیه در تولید و استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین جنگی یکی از کشورهای پیشتاز به شمار می‌رود و در سال‌های اخیر با بهره‌گیری از این امکان شیوه رویارویی‌های نظامی را تغییر داده است.

"تاگس‌شاو"، وب‌سایت کانال یک تلویزیون آلمان روز جمعه ۲۰ نوامبر (۳۰ آبان) در گزارشی به بررسی نقش هواپیماهای بدون سرنشین در جنگ‌های قرن ۲۱ می‌پردازد.

بنابر این گزارش چه در لیبی یا سوریه و چه در جنگ میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در همسایگی اروپا، ماقشه‌ها به رویاروی نظامی کشیده می‌شود و در آنها سازمان‌های بین‌المللی جدی گرفته نمی‌شوند و قوانین حقوق بین‌الملل نقض می‌شوند.

سوریه آزمایشگاه جنگ‌های قرن ۲۱

کشورهای درگیر در این مناقشه‌ها سرگرم ایجاد تحول در تاکتیک‌ها و جنگ‌افزارهای خود هستند. جان کاساپوغلو Can Kasapoglu، کارشناس امور نظامی از استانبول، سوریه را "آزمایشگاهی برای جنگ‌های قرن ۲۱" می‌خواند.

او در تحلیل‌های خود گزارش می‌دهد که چگونه روسیه و ترکیه هواپیماهای بدون سرنشین و دیگر جنگ‌افزارهای خود را از طریق یک شبکه الکترونیکی هماهنگ می‌کنند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

پیروزی جمهوری آذربایجان در جنگ با ارمنستان در منطقه قره‌باغ نشان داد که این هماهنگی تا چه اندازه می‌تواند قدرتمند و موثر باشد. آذربایجان این پیروزی را مدیون همکاری نظامی ترکیه است.

نظامیان ارمنی در منطقه قره‌باغ تقریبا در سنگرهای خود محبوس مانده بودند و تمام تمرکزشان استفاده از تانک، توپخانه و راکت بود. آنها به سادگی هدف قرار می‌گرفتند و ویدئوهایی که وزارت دفاع آذربایجان منتشر کرده این امر را به خوبی نشان می‌دهد.

برخی تحلیلگران، نظیر اشتین میتزر از آمستردام، با بررسی تصویرها و ویدئوهای نبرد قره‌باغ به ثبت حمله‌های موفق به مواضع ارتش ارمنستان، از جمله انهدام ۱۸۵ تانک و خودروی زرهی پرداخته‌اند.

از شناسایی تا عملیات انتحاری

در عملیات جنگی، پهپادها کاربردهای متفاوتی دارند. هواپیمای بدون سرنشین "بایراکتار TB-2" ترکیه یا پهپاد "هرمس ۹۰۰" اسرائیل برای شناسایی مواضع حریف به کار می‌روند و پس از شناسایی موقعیت دقیق، این مواضع با کمک توپخانه یا راکت هدف قرار می‌گیرند.

فواد شاباسوف، کارشناس نظامی از باکو می‌گوید ارتش آذربایجان همچنین از هواپیماهای چند منظوره "آنتونوف AN-2"، از محصولات دوران شوروی سابق نیز استفاده کرده‌ است.

این هواپیما با تغییراتی که در آن ایجاد شده می‌تواند از راه دور کنترل شده و با پرواز در ارتفاع پائین مشخصات جغرافیایی مواضع ارتش ارمنستان را ثبت کند. این داده‌ها با اطلاعاتی که پهپادهای تجسسی از ارتفاع بالاتر ثبت می‌کنند تکمیل می‌شود و به ارتش آذربایجان و متحدانش امکان می‌دهد سامانه‌های دفاع ضد هوایی ارمنستان را نابود کنند.

هواپیماهای بدون سرنشین "بایراکتار TB-2" می‌توانند به موشک‌های هوا به زمین نیز مجهز شوند. در کنار اینها "پهپادهای انتحاری" نیز وجود دارند که قادرند برفراز منطقه‌ای پرواز کنند تا پس از شناسایی هدف از راه دور، با کلاهک انفجاری به نقطه مورد نظر اصابت کنند. ارتش آذربایجان مدل اسرائیلی این نوع پهپادها را در اختیار دارد.

مارکوس رایزنر، از آکادمی نظامی اتریش در پاسخ به پرسشی از "تاگس‌شاو" می‌گوید سامانه قدیمی و ناکارآمد ارمنستان در موقعیتی نبود که هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه و پهپادهای انتحاری اسرائیلی را به موقع شناسایی و منهدم کند.

یک کارشناس نظامی دیگر به "تاگس‌شاو" گفته ارتش آذربایجان موفق شد جلوی نزدیک شدن نیروهای ذخیره ارتش ارمنستان به صحنه نبرد را بگیرد و افزون بر این بدون رویاروی مستقیم با طرف مقابل تلفات خود را به حداقل ممکن تقلیل دهد.

در چنین وضعیتی و در حالی که ارمنستان قادر به تقویت نیروهای خود در خط مقدم جبهه نبود، ارتش آذربایجان با برتری کامل می‌توانست زمان و مکان درگیری را مشخص و به آنها تحمیل کند.

فقط هفت ثانیه مهلت فرار

یک روزنامه نگار ارمنی به کانال یک تلویزیون آلمان می‌گوید خستگی نیروهای ارتش ارمنستان در خط مقدم جبهه و به خصوص پهپادهای انتحاری در تضعیف روحیه آنها تاثیر به سزایی داشته‌اند. او افزود نظامیان ارمنستان پس از شنیدن آژیر خطر حمله پهپادها فقط هفت ثانیه فرصت داشتند خود را به محل امنی برسانند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

آرائیک هاروتیونیان، رئیس حکومت خودمختار منطقه قره‌باغ اندکی پس از امضای توافق آتس‌بس در این منطقه گفته بود جنگنجویان داوطلب و نیروهای ذخیره از خط مقدم جبهه فرار می‌کردند و یگان‌های ویژه ارتش ارمنستان حاضر به اعزام به آنجا نبودند.

در سال‌های اخیر استفاده از پهپادهای جنگی در مناقشه‌های نظامی نقاط مختلف جهان رو به افزایش گذاشته است که یکی از علت‌های آن ناکارآمدی ممنوعیت صدور جنگ‌افزار است.

به گفته مارکوس رایزنر یکی از نمونه‌ها ترکیه است که تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه لیبی را از طریق ارسال محموله‌های سلاح با کشتی و اسکورت آنها با پهپاد نقض می‌کند.

او می‌گوید موتور پهپادهای TB-2 ترکیه ساخت شرکت "روتاکس" اتریش است و این شرکت حالا در راستای تقاضای شرکت مادر، (شرکت بمباردیه کانادا)، در تلاش است صادرات این گونه موتورها به ترکیه را متوقف کند.

این کارشناس اتریشی در عین حال گفته است که اکنون پای اوکراین هم به این ماجرا کشیده شده و کی‌یف قصد دارد برای پهپادهای ترکیه موتور تولید کند. او افزود اوکراین همچنین مشغول تولید پهپادهای انتحاری شده و قصد دارد برای بازپس‌گیری مناطق شرقی از جدایی‌طلبان از آنها استفاده کند. مارکوس رایزنر هشدار داد که با این روند آتش یک مناقشه دیگر می‌تواند شعله‌ور شود.

• درگیری قره‌باغ: از گنجه تا شوشا، سایه جنگ و ویرانی

  محله‌های مسکونی در تلی از خاکستر و ویرانه

  ارمنستان و آذربایجان هر دو یکدیگر را به بمباران اهداف غیرنظامی مانند اینجا در شهر شوشا در قره‌باغ کوهستانی (یا ناگورنو  قره‌باغ) متهم می‌کنند. حتی بخش‌هایی از کلیسای جامع مشهوری که از قرن ۱۹ به جا مانده بود هم اوایل اکتبر ویران شد. بر پایه گزارش‌های مقام‌های دولت خودخوانده قره‌باغ،  نیروهای آذربایجان تا چند کیلومتری این شهر که از نظر استراتژیک با اهمیت به شمار می‌آید، پیش آمده‌اند.

• درگیری قره‌باغ: از گنجه تا شوشا، سایه جنگ و ویرانی

  هستی بربادرفته در گنجه

  رقیبه قولی‌اوا در ویرانه‌هایی که روزی خانه‌اش بود، ایستاده. خانه او در گنجه، دومین شهر بزرگ آذربایجان قرار دارد که با حمله موشکی به ویرانه تبدیل شده است. او تعریف می‌کند که در هنگام اصابت موشک در آشپزخانه بوده است و با ریزش سنگ‌ها فریاد زنان از خانه بیرون زده است.  گنجه ده‌ها کیلومتر از خط مقدم جنگ دور است. آذربایجان، نیروهای ارمنستان را مسئول این حمله می‌داند.

• درگیری قره‌باغ: از گنجه تا شوشا، سایه جنگ و ویرانی

  سوگواری بر مرگ کودک

  مقامات آذربایجان می‌گویند، چندین نفر در حمله به گنجه کشته شده‌اند. آرتور، نوه رقیبه هم یکی از قربانیان است. او ۱۳ سال داشت. در مراسم مذهبی که برای تشعیع او برپا شده، آموزگاران و هم‌کلاسی‌هایش از او خداحافظی می‌کنند. طبق گزارش‌های رسمی، شمار قربانیان غیرنظامی در هر دو سوی جنگ دست‌کم به ۱۳۰ تن می‌رسد.

• درگیری قره‌باغ: از گنجه تا شوشا، سایه جنگ و ویرانی

  حضور داوطلبانه در خط مقدم

  بنا بر گزارش‌های رسمی از منطقه قره‌باغ، تقریبا ۱۲۰۰ سرباز از آغاز درگیری‌ها تا کنون کشته شده‌اند. آذربایجان تاکنون اطلاعاتی در مورد تلفات نیروهایش در این جنگ، منتشر نکرده است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه چندی پیش از مجموع ۵۰۰۰ کشته در هر دو سوی درگیری سخن گفته بود. با وجود این، مردان جوان داوطلبانه برای خدمت در جبهه راهی می‌شوند. برای نمونه در اینجا در استپاناکرت(خان‌کندی) مرکز قره‌باغ.

• درگیری قره‌باغ: از گنجه تا شوشا، سایه جنگ و ویرانی

  یک درگیری تاریخی

  مناقشه بر سر قره‌باغ کوهستانی سابقه دیرینه دارد. این منطقه که از غرب با ارمنستان، از جنوب با ایران و از شمال و شرق با آذربایجان هم‌مرز است، تحت کنترل جدایی‌طلبان ارمنی است، از نظر حقوق بین‌الملل اما بخشی از آذربایجان است. این منطقه بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ شاهد جنگ بود و در پی این جنگ‌ها، قره باغ با هفت شهر اطراف آن به کنترل ارامنه درآمد. نقاشی در شهر برده یا بردع، به یاد قربانیان جنگ دیرینه.

• درگیری قره‌باغ: از گنجه تا شوشا، سایه جنگ و ویرانی

  مداخله قدرت‌های خارجی

  زندگی روزمره مردم آذربایجان با تبلیغات جنگ تنیده است. پوسترها یک افسر و یک سرباز آذربایجان را نشان می‌دهند که قربانیان جنگ هستند. سمت راست تصویر سرلشکر پولاد هاشیم‌اف است که در حمله ارمنستان به منطقه تووز آذربایجان در ژوئيه ۲۰۲۰ کشته شد. جمهوری آذربایجان از سوی ترکیه حمایت می‌شود؛ حمایتی به شکل ارسال محموله‌های تسلیحاتی و اعلام پشتیبانی همه‌جانبه. روسیه در مقابل حامی دولت ارمنستان است.

• درگیری قره‌باغ: از گنجه تا شوشا، سایه جنگ و ویرانی

  مقاومت در برابر فرار، پناه در سنگری به اسم زیرزمین

  مقامات محلی می‌گویند، در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ ده‌ها هزار شهروند در حال فرار از خانه و کاشانه خود هستند. بر پایه تخمین‌ها این مسئله شامل نیمی‌ از جمعیت منطقه یعنی تقریبا ۷۵ هزار تن می‌شود. بخشی از شهروندان هم همچنان مقاومت می‌کنند؛ با پناه گرفتن در زیرزمین یا سنگر. مثل این مرد مسن.

• درگیری قره‌باغ: از گنجه تا شوشا، سایه جنگ و ویرانی

  دو بلا: بمب و کرونا

  زندگی در این سنگرها و پناهگا‌ه‌ها برای بسیاری از ساکنان استپاناکرت (خان‌کندی)، مرکز  قره‌باغ جزیی از زندگی روز‌مره‌ شده است. جا کم است و هوای تازه‌ نیست. مردم اینجا از حمله‌های هوایی خودشان را در امان می‌بینند اما پزشکان هشدار می‌دهند که ویروس کرونا به سرعت در حال شیوع است. آمار دقیقی در دست نیست. اما احتمال داده می‌شود که بیشتر کسانی که هنوز در استپاناکرت مانده‌اند، به این ویروس مبتلا هستند.

• درگیری قره‌باغ: از گنجه تا شوشا، سایه جنگ و ویرانی

  پناهگاه اضطراری به جای کلاس درس

  در آذربایجان هم شهروندان از ترس جنگ گریخته‌اند. از شهری چون ترتر در خط مقدم. برخی به شهرهای همسایه چون بردع پناه برده‌اند که تقریبا ۲۰ کیلومتر از قره‌باغ فاصله دارد. از مدارس زیادی در این شهر از اواخر ماه سپتامبر و با شعله‌ور شدن دوباره آتش درگیری‌ها به عنوان پناهگاه و اقامتگاه اضطراری استفاده می‌شود که البته چندان هم ایمن نیستند.

• درگیری قره‌باغ: از گنجه تا شوشا، سایه جنگ و ویرانی

  جنگ نزدیک‌تر می‌شود

  در یک حمله هوایی به شهر بردع، متعلق به جمهوری آذربایجان، که چند روز پیش رخ داد چندین ساختمان ویران شدند و خودروها در آتش سوختند. مقامات آذربایجان گفتند در این حمله که دست کم ۲۱ کشته و ده‌ها بر جای گذاشت، از بمب‌های خوشه‌ای استفاده شده است. دولت ارمنستان دست داشتن در این حمله را رد می‌کند. الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان گفت ارتش آذربایجان این حمله را در "میدان جنگ" تلافی خواهد کرد.

• درگیری قره‌باغ: از گنجه تا شوشا، سایه جنگ و ویرانی

  صلحی در راه نیست

  درگیری‌ها ادامه دارند. آذربایجان خواستار عقب‌نشینی کامل نیروهای ارمنستان از منطقه قره‌باغ شده است. نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان رسما از متحد خود روسیه، درخواست کمک کرد. اما روسیه اعلام کرد چون جنگ در داخل خاک آذربایجان است، نمی‌تواند کمک کند اما اگر درگیری‌ها به خاک ارمنستان گسترش یابد، "از هیچ کمک لازمی" فروگذار نخواهد کرد.