کتاب‌های صوتی و گام بلند ناصر زراعتی در گسترش کتابخوانی

فکر نکنم در میان ایرانیان علاقمند به ادبیات کسی تا کنون صدای دلنشین ناصر زراعتی را در کتابی صوتی نشنیده باشد. کتاب­‌های صوتی که به نام‌­های دیگری چون «گویا» و «سخنگو» نیز مشهور است، موهبتی است  برای آنانی که توان و یا فرصت کتابخوانی ندارند. شاید بتوان سنت آن را در سالیانی دورتر دنبال کرد؛ در سال‌­هایی که انسان‌های نخستین دور آتش می‌نشستند و روایت­گری خوش­بیان برایشان از حوادث روزانه می‌­گفت. نقال­‌ها به حتم ادامه‌­دهندگان همین سنت هستند در سال­‌های بعد. در ایران نیز تا همین چند دهه پیش شاهنامه‌­خوانان هر شب صدها مشتاق را برای شنیدن داستان­‌های شاهنامه به قهوه­خانه­‌ها می‌­کشاندند تا ذهن‌­ها را در فراز و فرود هستی و رزم پهلوانان تسخیر کرده، در سفر قهرمانان اسطوره­‌ای به دنیاهای ناشناخته هم­راه و هم­گام گردانند. شاید هم شنیدن قصه­ از زبان مادران و مادربزرگ­‌ها در شب­‌های بلندی که هنوز نه از رادیو خبری بود و نه از تلویزیون بنیان در همین سنت داشته باشد.

تاریخ کتاب‌­های صوتی به سال ۱۹۳۱ میلادی در آمریکا می­‌رسد که تحت عنوان پروژه­‌ای برای نابینایان آغاز شد. هدف این بود که نابینایان از این طریق امکان فراگیری و گوش دادن داشته باشند. در سال ۱۹۳۳ جی. پی. هارینگتون مردم‌­شناس آمریکایی در ابتکاری نادر، دیده‌­های خویش را در سفرهای تحقیقاتی بر روی دیسک‌­های آلومینیومی که از طریق گرامافون به باطری اتوموبیل وصل می‌­شد، ضبط کرد. کتاب­‌های گویا بنیان در همین دستاورد دارند که از سال ۱۹۳۵ در آمریکا به اجرا درآمد.

پس از جنگ جهانی دوم این ابتکار در کشورهای غربی رونق گرفت و کتاب­‌های صوتی از «نوار کاست» و «دیسک سی دی» نیز فراتر رفته، به mp3 و  Audio رسیدند. امروز در دنیای دیجیتالی شکل­‌های مختلفی را از آن می­‌بینیم.

هم­‌اکنون در جهان غرب به موازات گسترش بخش دیجیتالی زندگی، در عرصه نشر، به همراه کتاب‌­هایی که هر روز منتشر می­‌شوند، شکل صوتی بسیاری از آن­ها نیز انتشار می­‌یابند. این کتاب­‌ها را می‌­توان در هر فرصتی؛ در راه، در سفر، در خانه و خیابان و گردش گوش داد. صنعت نشر از این فرآورده به بهترین شکل استفاده می‌­کند تا از ناب­‌ترین شیوه­‌ها بازاریابی کند. در این راستاست که نشریاتی نیز می‌­کوشند تا در هر شماره بخش‌­هایی از روزنامه و یا مجله را به شکل گویا در اختیار علاقمندان قرار دهند. و چنین است که دیگر از این امکانات نه تنها نابینایان، کودکان و جوانان و سالخوردگان نیز استفاده می‌­کنند.

در تجربه ایرانیان در این عرصه به حتم «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» نقش بزرگی داشته است. از طریق کانون بود که در دهه چهل و پنجاه شمسی، شعر و قصه و ترانه بر کاست­‌هایی ضبط می­‌شد و در اختیار علاقمندانی که بیشتر جوان و نوجوان بودند، قرار می‌­گرفت.

در ایران پس از انقلاب کتاب‌­های صوتی از یک سو می­‌کوشند هم­گام با جهان تکنیک پیش بروند و از دیگر سو سانسور دولتی راه را بر آن در راستای چاپ و نشر محدود کرده است. آن­جا که کتابی مجوز نشر دریافت نکند، طبیعی‌­ست انتشار آن به شکل صوتی نیز ناممکن باشد. از آن گذشته؛ هزاران کتاب که سالیان پیش منتشر شده‌­اند، حال اجازه بازنشر و در همین راستا نشر صوتی ندارند. اگر هم مجوز نشر دریافت دارند، در هر نوبت از چاپ، سلاخی جدیدی بر آن وارد خواهد آمد که همه این­ها در کار ضبط صوتی اثر نیز تأثیر خواهد گذاشت.

ناصر زراعتی، داستان­‌نویس، سینماگر و منتقد فیلم ساکن کشور سوئد، در ابتکاری بی‌­نظیر و شخصی سال­‌هاست که یک­‌تنه به نشر صوتی ادبیات مشغول است. با نگاهی کوتاه به موتور جست­‌وجوگر گوگل صدها کتاب با صدای او یافت می‌­شود که می‌­توان رایگان به آن­ها دست یافت. او بی هیچ چشمداشتی از هر کتابی که خوشش بیاید و اجازه داشته باشد، آن را در اسرع وقت به شکل صوتی در اینترنت قرار می‌­دهد. تعداد این آثار به بیش از دویست عدد و هزاران صفحه می‌رسد.

ناصر زراعتی در این رابطه می‌­گوید که حدود بیست سال پیش این کار را شروع کرده است: «به همراه دو تن از دوستان یازده کتاب را در استودیو خواندیم و به صورت سی دی درآوردیم و حتی برایشان جلد هم درست کردیم، اما آن­طور که فکر می‌­کردیم نشد.» علت شاید این باشد که این فرآروده­‌ها، بی آن­که تهیه‌­کنندگان بدانند و موافق باشند، از سوی کسانی سریع در نت قرار داده شدند.

ناصر زراعتی (عکس از حمید جانی‌پور)

زراعتی بعدها به پیشنهاد «رادیو سپهر» در سوئد برنامه کتابخوانی را از طریق رادیو آغاز می‌­کند، کاری که در «رادیو پیام» ادامه می‌‌یابد. او اگرچه می­‌داند بخشی از این کتاب‌­ها مورد استقبال قرار نخواهند گرفت، ولی برای او ادبیات مهم است. از آثار صادق هدایت و بزرگ علوی تا هوشنگ گلشیری و احمد محمود و ایرج پژشک­زاد، از «سفرنامه حاج سیاح» و آثار محمدعلی جمالزاده تا کتاب «شاه» عباس میلانی و آثار احمد کسروی، از نسیم خاکسار و رضا دانشور تا محمود مسعودی و داریوش کارگر و شهرنوش پارسی‌­پور و خلاصه بسیارانی دیگر در این مجموعه دیده می‌­شوند. ناصر زراعتی حتی فراتر از داستان و رمان تعدادی کتاب در دیگر عرصه‌­ها از خاطرات تا فلسفه و تاریخ نیز ضبط کرده ­است.

زراعتی در تجربه خویش از این کار می‌­گوید: «صوتی شدن کتاب نه تنها فروش نسخه­‌های چاپی آن را پایین نمی‌­آورد، بلکه باعث می­‌شود کتاب بهتر معرفی شود و علاقمندان آن را بیشتر خریداری کنند.».  او که خود زمانی پیش از انقلاب در کانون پرورش فکر مربی فیلمسازی بود و زمانی نیز به کار تدریس در «دانشکده سینما و تئاتر» و «مدرسه تلویزیون» اشتغال داشت، در پیشینه این کار می­‌گوید؛ پیش از انقلاب «­انتشار صفحه و نوار کاست باب شده بود و خیلی هم از آن استقبال می‌­شد. مثلاً نوارهایی که انتشارات مازیار با صدای شاملو و ساعدی و دیگران منتشر می‌­کرد. یادم است یک نوار راجع به صمد بهرنگی درآورده بودند که به نوعی کتاب گویا بود و خیلی از آن استقبال شد... این دست کارها به خصوص در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به همت واقعاً والای احمدرضا احمدی آماده و منتشر شد: شعرهای شاعرانی چون اخوان و شاملو و نادرپور و فروغ فرخزاد و شهریار و سایه و... به خصوص شعرهای کهن -حافظ و مولانا و خیام- با انتخاب و صدای شاملو... و البته تعداد زیادی صفحه و نوار و داستان و نمایش و موسیقی و...که متأسفانه پس از انقلاب، به آن شکل درست ادامه نیافت ...و به دست آقایان تازه سوار کار شده، نابود شد.»

تولید کتاب‌­های صوتی در خارج از کشور می‌­تواند سانسورشکن نیز باشد. برای نمونه «بوف کور» صادق هدایت و یا اشعار فروغ فرخ­زاد را در داخل کشور نمی­‌توان بدون سانسور دولتی یافت، البته اگر مجوز نشر دریافت دارند. این شکل از سانسور آن­قدر تکرار شده‌­اند که نسل جدید در ایران فکر می‌­کند اصلِ آن همین است که در بازار موجود است و او در دست دارد. بسیاری دیگر از آثار ماندگار ادبیات ایران در بلاهت سانسور به چنین مشکلی گرفتار آمده‌­اند. شکل سانسورشده این آثار متأسفانه در بازچاپ‌­های خویش اندک­‌اندک جانشین نسخه اصلی می­‌شود. آن­چه را که در این عرصه در کارنامه ناصر زراعتی می­‌بینیم، ضبط نسخه بدون سانسور آثار است، که این خود می­‌تواند منبعی گردد موثق و قابل اعتماد.

کتاب­‌های صوتی در ماندگاری خویش و شکل آسان دستیابی به آن، آنگاه که کتابی در داخل کشور غیرقابل انتشار اعلام می‌­شود، در مقابل دستگاه سانسور وزارت ارشاد قد علم می‌­کند و در دفاع از آزادی اندیشه و بیان، شنیدن آن را برای همگان ممکن می­‌گرداند. این نمونه را می­‌توان مثلاً در آثاری از صادق هدایت چون «حاجی‌­آقا» و «خر دجال» دید که در آن­ها اسلام و خدا، اگرچه داستانی و نه تاریخی، به شکلی خلاف آن­چه شیعیان حاکم بر ایران تصور می­‌کنند، تصویر می­‌شود. همین نگاه نویسنده کافی است تا برای همیشه مُهر «غیر قابل انتشار» بر آن­ها کوبیده شود.

ناصر زراعتی با تهیه چنین مجموعه‌­ای به تنهایی کار یک نهاد را به انجام رسانده است. او درآمدی از این کار ندارد. در فرهنگی که هزینه برای کتاب را برنمی‌تابد و کتاب­خوانی بخشی از زندگی­‌اش را تشکیل نمی‌­دهد، زراعتی فرآورده‌­های خویش را در فضای مجازی به رایگان در اختیار همگان قرار می‌­دهد، به این امید که شاید علاقه‌­ای شکل گیرد در روی آوردن مردم به ادبیات و گوش سپردن به آن. «طبیعی‌­ست که اگر از نظر مالی دست و بال آدم باز باشد، بیشتر و بهتر و راحت‌­تر می‌­تواند کار بکند. می‌­تواند حتی عده­‌ای را به عنوان همکار بیاورد... حتی می­‌شود عده‌­ای را آموزش داد برای خواندن... واقعیت این است که اشخاص و یا جاهایی که معمولاً پول در اختیار این و آن می­‌گذارند، حتماً اهداف و توقعاتی دارند که مشخص است تن دادن به آن­ها از استقلال نظر آدم خواهد کاست... خیلی به این مسائل فکر نمی‌­کنم. بیشتر به این فکر می‌­کنم که تا آن­جایی که امکان دارد این کارها بهتر باشد تا بیشتر شنیده شود.»

زراعتی خوشحال است از این­که کسانی دیگر نیز به این کار رغبت نشان می­‌دهند و کتاب گویا تولید می‌­کنند، اما توصیه می­‌کند که پیش از آغاز کار باید بر متن تسلط یابند، واژگان را بشناسند و در تلفظ‌ها غلط‌­خوانی نکنند. باید یک مقدار «احساس مسئولیت بکنند.» او در رابطه با آینده این کار می‌گوید: «به نظرم آینده درخشانی می‌­شود برایش پیش‌­بینی کرد. برنامه‌­نویسان کاری می‌کنند که با صداهای عالی برای علاقمندان کتاب خوانده شود. این کار در زبان‌های دیگر مثل انگلیسی و فرانسه انجام شده است. خیلی هم خوب است این کار... باعث می‌­شود کتاب­‌ها خوب خوانده شود و غلط هم نداشته باشد.»

* در نوشتن این مطلب از مصاحبه ناصر زراعتی با هادی کیکاوسی و هم­چنین صحبت­ با نویسنده استفاده شده است.

-----------------------------------------------------

* مطالب منتشر شده در صفحه "دیدگاه" الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  لوئیز گلوک (۲۰۲۰)

  نوبل ادبی ۲۰۲۰ به لوئیز گلوک، شاعر آمریکایی رسید. گلوک که در سال ۱۹۴۳ میلادی به دنیا آمده، تا کنون جوایز متعددی به دست آورده و از جمله به عنوان ملک‌الشعرای آمریکا برگزیده شده است. آکادمی نوبل در استدلال خود برای گزینش گلوک اعلام کرد که او این جایزه را به خاطر "زبان منحصربه‌فرد شاعرانه‌اش" دریافت می‌کند. نوبل ادبی جایزه‌ای نقدی بالغ بر ۹۵۰ هزار یورو را نیز شامل می‌شود. گلوک در کنار اوباما.

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  لوئیز گلوک (۲۰۲۰)

  نوبل ادبی ۲۰۲۰ به لوئیز گلوک، شاعر آمریکایی رسید. گلوک که در سال ۱۹۴۳ میلادی به دنیا آمده، تا کنون جوایز متعددی به دست آورده و از جلمه به عنوان ملک‌الشعرای آمریکا برگزیده شده است. آکادمی نوبل در استدلال خود برای گزینش لوئیز گلوک اعلام کرد که او این جایزه را به خاطر "زبان منحصربه‌فرد شاعرانه‌اش" اهدا می‌کند. نوبل ادبی همچنین جایزه‌ای نقدلی بالغ بر ۹۵۰ هزار یورو را نیز شامل می‌شود.

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  پتر هاندکه (۲۰۱۹)

  اهدای جایزه نوبل ادبی ۲۰۱۹ به پتر هاندکه (چپ در تصویر) با بحث‌ها و انتقادهای فراوانی به همراه بود. آندرس اولسون، رئیس کمیته نوبل آکادمی سوئد، به هنگام اعلام نام برنده امسال این جایزه بین‌المللی، پترهاندکه را شخصیتی خواند که از سال ۱۹۶۶ تاکنون با آثاری در ژانرهای مختلف ادبی توانسته است خود را به عنوان یکی از نویسندگان تأثیرگذار سال‌های پس از جنگ اروپا تثبیت کند.

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  اولگا توکارچوک (۲۰۱۸)

  اولگا توکارچوک، نویسنده ۵۷ ساله لهستانی برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۱۸ بود. این جایزه در سال ۲۰۱۹ به او اهدا شد. به گفته داوران آکادمی سوئد علت گزینش توکارچوک، گذشتن او از مرزهای رایج به کمک قدرت خیالپردازی و اشتیاق پایان‌ناپذیر نویسنده بوده است.هیأت دوران پراهمیت‌ترین اثر این نویسنده لهستانی تاکنون را "اسفار یعقوب" منتشرشده در سال ۲۰۱۴ دانسته بود.

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  کازوئو ایشی‌گورو (۲۰۱۷)

  کمیته نوبل جایزه ادبی سال ۲۰۱۷ را به کازوئو ایشی‌گورو اهدا کرد. او که تبار ژاپنی دارد و یکی از نویسندگان شناخته‌شده‌ی معاصر بریتانیا محسوب می‌شود، تا کنون رمان‌های موفق زیادی از خود به جای گذاشته که شماری نیز الهام‌بخش سینماگران بوده‌اند. بسیاری از آثار او به فارسی نیز ترجمه شده‌اند، از جمله "بازمانده‌ی روز"، "وقتی یتیم بودیم" و "هرگز رهایم نکن".

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  باب دیلن (۲۰۱۶)

  باب دیلن یک هنرمند توانمند است. خواننده، نوازنده، ترانه‌سرا و نویسنده. بارها نام باب دیلن در بین نامزدهای دریافت جایزه نوبل ادبی دیده شد، تا اینکه این جایزه در سال ۲۰۱۶ نصیب او گردید.

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  سوتلانا آلکسیویچ (۲۰۱۵)

  آلکسیویچ نویسنده‌ای است از بلاروس. کسی که به مشکلات اجتماعی در رمان‌هایش پرداخته و از آن جمله به فجایعی که خود بشر ایجاد کرده. کتاب او درباره فاجعه اتمی چرنوبیل نمونه‌ای موفق از کار این نویسنده شجاع است.

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  پاتریک مودیانو (۲۰۱۴)

  جایزه نوبل ادبی سال ۲۰۱۴ به پاتریک مودیانو، نویسنده فرانسوی تعلق گرفت. چند اثر از این نویسنده فرانسوی به زبان فارسی هم منتشر شده است. از آن جمله است "خیابان بوتیک‌های خاموش". مودیانو متولد سال ۱۹۴۵ است و در بسیاری از کارهای خود به جنگ جهانی دوم پرداخته است.

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  آلیس مونرو (برنده نوبل ادبی ۲۰۱۳)

  آکادمی علوم سوئد جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۳ را به آلیس مونورو، نویسنده کانادایی، اهدا کرد. اعضای آکادمی در اطلاعیه خود خانم مونرو را "استاد داستان کوتاه معاصر" لقب دادند.

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  مو یان (۲۰۱۲)

  مو یان یکی از برجسته‌ترین نویسندگان چین به شمار می‌‌آید. او بخاطر نگارش رمان‌های تاریخی و بکارگیری عناصر افسانه‌های چینی در داستان‌هایش شهرتی منحصر به فرد دارد. برخی منتقدان وی را خالق "رئالیسم توهمی" می‌دانند. مو یان با انتشار رمان «ذرت سرخ» در سال ۱۹۸۷ آوازه‌ای جهانی یافت. تا کنون چند داستان کوتاه از او به فارسی ترجمه شده است.

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  توماس ترانس‌ترومر (۲۰۱۱)

  جایزه نوبل ادبی سال ۲۰۱۱ به توماس ترانس‌ترومر، شاعر و نویسنده هشتاد ساله سوئدی، تعلق گرفت. کمیته ادبی نوبل در توضیح این گزینش گفته است: «ترانس‌ترومر ما را از میان تصاویر فشرده و پررنگ و لایه به راه‌های منتهی به واقعیات هدایت می‌کند.» گزیده‌ای از آثار ترجمه‌شده‌ی او به فارسی: «مجمع‌الجزایر رویا (مجموعه اشعار)».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  ماریو بارگاس یوسا (۲۰۱۰)

  ماریو بارگاس یوسا در سال ۱۹۳۶ در پرو به دنیا آمده و یکی از مهم‌ترین رمان‌نویسان معاصر آمریکای جنوبی محسوب می‌شود. آکادمی نوبل از یوسا به عنوان خالق آثاری نام برده که در آن وی به "ترسیم پیکره‌های قدرت" پرداخته و نگاه نافذی به "مقاومت، طغیان و شکست فردی" دارد. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «سردسته‌‌ها»، «سال‌های سگی»، «جنگ آخرالزمان»، «مرگ در آند»، «موج‌آفرینی».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  هرتا مولر (۲۰۰۹)

  هرتا مولر در سال ۱۹۵۳ در یک روستای آلمانی‌زبان در غرب رومانی به دنیا آمده و همه‌ی آثار او به زبان آلمانی هستند. طبق اعلام آکادمی نوبل، هرتا مولر نویسنده‌ای است که "با تمرکز بر شعر و نثر ساده، دورنمای زندگی کسانی را که زندگی‌شان مصادره شده به تصویرمی‌کشد". اثر ترجمه شده‌ی او به فارسی: «سرزمین گوجه‌های سبز».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  ژان‌ماری گوستاو لوکلزیو (۲۰۰۸)

  لوکلزیو در سال ۱۹۴۹ به دنیا آمده و از نویسندگان معاصر فرانسه محسوب می‌شود. آکادمی سوئد او را نویسنده‌ا‌ی با ریشه‌ی اروپایی ولی شهروند جهانی نامیده است. لوکلزیو تا کنون بیش از ۳۰ کتاب به صورت جستارها، داستان‌های کوتاه و رمان منتشر ساخته و افزون بر آن، در کار ترجمه‌ی اسطوره‌‌شناسی هندی نیز دست دارد. اثر ترجمه شده‌ی او به فارسی: «بیابان».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  دوریس لسینگ (۲۰۰۷)

  دوریس لسینگ در سال ۱۹۱۹ در کرمانشاه ‌به دنیا آمد و پس از مدتی با خانواده خود به منطقه‌ای در جنوب آفریقا مهاجرت کرد که اکنون زیمبابوه نام دارد. پدیده‌ نژادپرستی و مبارزه با آن و نیز رابطه زن و مرد از جمله موضوعاتی است که این نویسنده ‌بریتانیایی در آثار خود به آن‌ها پرداخته. گزیده‌ای از اثار ترجمه‌شده‌ی او به فارسی: «رهنمودهایی برای نزول در دوزخ»، «فرزند پنجم»، «چال مورچه»، «علف‌ها آواز می‌خوانند».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  اورهان پاموک (۲۰۰۶)

  اروهان پاموک در سال ۱۹۵۲ در استانبول به دنیا آمد. از دید منتقدان ادبی کمتر نویسنده‌ی معاصری تا به این حد در جستجوی ریشه‌های تاریخی شرق در غرب و رد پای غرب در شرق بوده است. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌‌ی او به فارسی: «قلعه سفید»، «زندگی نو»، «نام من سرخ»، «چهره پنهان».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  هارولد پینتر (۲۰۰۵)

  هارولد پینتر نویسنده، نمایشنامه‌نویس و کارگردان بریتانیایی در سال ۱۹۳۰ در لندن به دنیا آمد. او ترس را که نیروهای مرموز و ناشناخته در زندگی روزمره‌ی انسان‌ها پدید می‌آورند موضوع اصلی کار خود قرار داد و افزون بر آن به ارتباط و پیوندهای انسانی پرداخت. پینتر در دسامبر سال ۲۰۰۸ از جهان رفت. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «بازگشت به خانه»، «خیانت»، «پیشخدمت»، «وقت ضیافت» و «جشن تولد».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  الفریده یلینک (۲۰۰۴)

  الفریده یلینک در سال ۱۹۴۶ در اتریش متولد شد و نخستین رمان خود را در سال ۱۹۷۰ منتشر کرد. او که در آثار خود به موضوع‌های سیاسی‌ اجتماعی می‌پردازد، دهمین زنی بود که توانست جایزه نوبل ادبی را از آن خود کند. از دید کمیته نوبل الفریده یلینک در آثارش از زبانی خاص برای بیان کلیشه‌های جذاب جامعه استفاده می‌کند.

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  جان ماکسول کوئتزی (۲۰۰۳)

  کوئتزی (کوتسی) که تباری هلندی دارد و در سال ۱۹۴۴ در آفریقای جنوبی به دنیا آمده، با انتشار نخستین اثرش «سرزمین‌های گرگ و میش» در سال ۱۹۷۴ سر زبان‌ها افتاد. به گفته‌ی او، راه سومی میان حرف زدن و سکوت وجود دارد و آن ادبیات است. گزیده‌ای از آثار او به فارسی: «آقای فو»، «سرزمین‌های گرگ و میش»، «در انتظار بربرها»، «کودکی»، «عصر آهن».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  ایمره کرتس (۲۰۰۲)

  ایمره کرتس درسال ۱۹۲۹ در بوداپست، پایتخت مجارستان، به دنیا آمد. به ویژه پس از فروپاشی بلوک شرق، شهرت کرتس در پی ترجمه‌ی آثارش به زبان‌های مختلف فزونی گرفت. کمیته نوبل از کرتس به عنوان نویسنده‌ای یاد کرده که در نوشته‌های خود بر تجربه‌ی شکننده‌ی فرد در برابر خودکامگی وحشیانه‌ی تاریخ صحه می‌گذارد. اثر ترجمه شده‌ی او به فارسی: «رمان پلیسی».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  وی‌. اس. نایپل (۲۰۰۱)

  نیاپل در سال ۱۹۳۲ در ترینیداد به دنیا آمده و تباری هندی دارد. این نویسنده‌ی بریتانیایی به نقاط گوناگون جهان از جمله ایران سفر کرده و افزون بر رمان‌های متعدد، سفرنامه‌هایی نیز منتشر کرده است. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «خانه‌ای برای آقای بیسواس» و «خم رودخانه».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  گائو شینگجیان (۲۰۰۰)

  گائو شینگجیان که در سال ۱۹۴۰ در چین به دنیا آمد، در اواسط دهه‌ی هشتاد میلادی پس از مدتی اقامت در آلمان راهی فرانسه شد و پس از فاجعه‌ی میدان صلح آسمانی در پکن در سال ۱۹۸۹ به فرانسه پناهنده شد. او اکنون نیز تابعیت این کشور را دارد. اعطای نوبل ادبی به شینگجیان خشم دولت چین را برانگیخت. اثر ترجمه‌ی شده‌ی او به فارسی: «کوهسار حجان».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  گونتر گراس (۱۹۹۹)

  گونتر گراس که علاوه بر نویسندگی در عرصه گرافیک و پیکرتراشی نیز شهرت دارد، در سال ۱۹۲۷ در شهر گدانسک (آلمانی: دانتسیگ) به دنیا آمد. از دید آکادمی نوبل، گراس چهره‌ی از یاد رفته‌ی تاریخ را با داستان‌هایش ترسیم کرده است. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «طبل حلبی»، «قرن من»، «موش و گربه»، «آوای وزغ»، «در حال پوست کندن پیاز».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  ژوزه ساراماگو (۱۹۹۸)

  ژوزه ساراماگو در سال ۱۹۲۲ در نزدیک لیسبون، پایتخت پرتغال، به دنیا آمد. شهرت ساراماگو در ایران با انتشار کتاب «کوری» آغاز شد که تا کنون در سه ترجمه مختلف روانه بازار شده است. ساراماگو در سال ۲۰۱۰ از دنیا رفت. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ای او به فارسی: «کوری»،«سال مرگ ریکاردو ریس»، «بلم سنگی»، «انجیل به روایت عیسی مسیح»، «همه نام‌ها»، «بینایی».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  داریو فو (۱۹۹۷)

  داریو فو که در سال ۱۹۲۶ به دنیا آمده، یکی از شناخته‌شده‌ترین نویسندگان ایتالیا محسوب می‌شود و افزون بر نویسندگی به کارگردانی، طراحی صحنه و لباس و بازیگری نیز پرداخته است. او به خاطر موضع‌گیری‌های انتقادی‌اش نیز سر زبان‌ها بوده است. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «اسرار کمدی»، «مرگ یک آنارشیست»، «نگهبان تقاطع جاده و راه‌آهن».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  ویسلاوا شیمبورسکا (۱۹۹۶)

  ویسلاوا شیمبورسکا در سال ۱۹۲۳ در لهستان به دنیا آمده و از شاعران به‌نام کشورش محسوب می‌شود. از دید آکادمی نوبل در شعر شیمبورسکا تاریخ و بیولوژی به‌شکل ذره‌هایی از واقعیت‌های بشری به نمایش درآمده‌اند. اثر ترجمه‌شده‌ی او به فارسی: «آدم‌ها روی پل».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  شیموس هینی (۱۹۹۵)

  شیموس هینی، شاعر، نویسنده و نمایشنامه‌نویس مشهور ایرلند شمالی، افزون بر دریافت جایزه نوبل ادبی، جوایز معتبر دیگری چون جایزه تی. اس. الیوت را نیز کسب کرد. هینی بیش از همه به خاطر اشعار موسوم به پست‌مدرن خود در دنیا شهرت دارد. هینی در روز ۳۰ اوت ۲۰۱۳ در سن ۷۴ سالگی درگذشت. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «مرگ یک ناتورالیست».

• برندگان نوبل ادبیات سال‌های اخیر؛ از گراس تا گلوک

  کنزابورو اوئه (۱۹۹۴)

  کنزابورو اوئه که از نویسندگان صاحبنام ژاپنی محسوب می‌شود، در سال ۱۹۳۵ به دنیا آمد. او در بین دوستداران کتاب در ايران نیز نامی آشناست و آثار گوناگونی از او تا کنون به فارسی برگردانده شده است، از جمله «روزی که او خود اشک‌های مرا پاک خواهد کرد»، «فریاد خاموش» و «شکار».