واژه‌ها تا کجا اهمیت دارند؟

تفاوت آثار نمایشی بدون در نظر گرفتن گونه و سبک، علاوه بر مسائل تکنیکی و کیفیت هنری در همین مسئله است. اینکه یک اثر نمایشی چه تاثیری بر مخاطب خود می‌گذارد؟ و صدالبته که مخاطبان نیز علایق و اندیشه‌های مختلفی دارند و بر همین اساس دست به انتخاب زده و نقطه‌ نظر خود را در خصوص یک نمایش مطرح می‌کنند. یک گروه نمایشی نیز بر اساس توانایی، امکانات، اندیشه، سلیقه و اولویت‌های هنری، دست به تولید یک اثر می‌زند. رابطه‌ی بین یک گروه نمایشی و مخاطبان آن، از جهات مختلفی قابل‌ بحث است که موضوع این نوشتار نیست، ولی آنچه اهمیت دارد توجه داشتن به مخاطب است. قرار است چه چیزی و چگونه به مخاطبان عرضه شود؟

جنگ وضعیتی است که می‌تواند بهانه‌ای برای تولید یک درام باشد؛ اما آنچه اهمیت دارد رویکرد به این وضعیت جنگی است. قرار است منظر ما – در مقام تولیدکننده‌ی اثر- به چنین وضعیتی چگونه باشد؟ تاریخی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و.....؟ هر کدام از این زاویه‌های دید به این وضعیت، می‌تواند درام متفاوتی را از حیث محتوا تولید کند و قطعا مخاطبان متفاوتی نیز خواهد داشت.
در این میان دفاع مقدس نیز منظری است به جنگ، که این رویکرد با توجه به ویژگی‌های منحصر به‌فرد آن، در خصوص جنگ تحمیلی ایران و عراق قابل‌ طرح است و طی چند دهه‌ی اخیر، سرمنشاء تولید آثار نمایشی متفاوتی تحت عنوان تئاتر دفاع مقدس شده است. البته در این میان، همواره کشمکش‌هایی نیز در خصوص برخی آثار تولید شده تحت عنوان تئاتر دفاع مقدس به‌وجود آمده که به عقیده‌ی نگارنده، این اختلاف نظرها بیشتر بر سر انتظارات و نوع نگاه به جنگ تحمیلی بوده است؛ به‌عبارت دیگر، در همه‌ی این آثار منظر نویسنده و یا کارگردان به جنگ، الزاما منظر دفاع مقدس نبوده است ولی تحت این عنوان اجرا و یا در جشنواره‌ها به‌روی صحنه رفته‌اند. شاید به همین خاطر است که در یک دهه‌ی اخیر ترکیب تئاتر مقاومت مطرح و حتی در عنوان جشنواره، جایگزین تئاتر دفاع مقدس می‌شود؛ عنوانی که قطعا محدوده‌ی وسیع‌تری از تئاتر دفاع مقدس را دربرمی‌گیرد و میدان گسترده‌تری را برای تولید و اجرای آثار بیشتر فراهم می‌کند. هر چند کماکان به‌نظر می‌رسد باید صاحب‌نظران در خصوص تعریف، تفاوت‌ها، مشابهت‌ها، ابعاد و ویژگی‌های تئاتر دفاع مقدس و تئاتر مقاومت سخن بگویند.

اما چرا واژه‌ها مهم هستند؟ وقتی در یک گفتمان علمی قرار می‌گیریم، باید توجه داشته باشیم که واژه‌ها دارای اعتبار هستند و برای تبین، انتقال و آموزش درست مفاهیم باید ابعاد مختلف آن ترسیم و تشریح شود. از طرف دیگر، یک تلقی عمومی نسبت به واژه‌ها در ذهن اکثر مخاطبان وجود دارد و آنها برخی کلمات را مترادف و برخی را دارای معنی و اعتبار خاص فرض می‌کنند، که این برداشت عمومی از برخی واژه‌ها الزاما علمی نیست و تنها با تکرار درست از کاربرد واژه‌هاست که می‌توان به مرور، تلقی ذهنی مخاطب را اصلاح و به یک درک علمی نزدیک کرد.
با این وجود و با تاکید بر اهمیت تعاریف دقیق و علمی از عناوین، باید گفت فارغ از همه‌ی نامها، آنچه بیشتر کارکرد دارد این است که یک هنرمند چه می‌خواهد بگوید؟ و آن را چگونه می‌گوید؟ و مخاطبان آن را چگونه دریافت می‌کنند و چه تاثیری بر آنها دارد؟ تمام مباحث علمی و تعاریف و مفاهیم، تا قبل از ورود مخاطب به سالن نمایش اهمیت و کاربرد دارد. در لحظه‌ی مواجهه‌ی مخاطبان با اثر، آنچه اهمیت دارد تاثیری است که اثر بر جان و ذهن آنها می‌گذارد. در این لحظه واژه‌ها هیچ کمکی به ما نخواهند کرد؛ پس فراموش نکنیم، قبل از اینکه بخواهیم اثر خود را زیر چتر یک عنوان قرار دهیم، به این بیاندیشیم که می‌خواهیم چه چیزی را، چرا، چگونه و برای چه کسانی تولید و عرضه کنیم؟