سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی: رابطه ایران و آمریکا ساده نیست

با اعلام پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده بحث‌های موافق و مخالف درباره امکان بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بالا گرفته است.

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری یک‌شنبه دوم آذر ماه در پاسخ به پرسشی درباره مخالفت اغلب اصول‌گرایان با هرگونه مذاکره با دولت جو بایدن تاکید کرد که سیاست خارجی جمهوری اسلامی "امری جناحی" نیست.

به گزارش خبرگزاری ایسنا او می‌گوید در ایران نیز مانند کشورهای دیگر صداهای متعددی وجود دارد اما "شکوه سیاست خارجی" جمهوری اسلامی تک‌صدایی بودن آن است.

آینده دشوار رابطه با آمریکا

خطیب‌زاده سیاست خارجی جمهوری اسلامی را یک "امر حاکمیتی" خواند و گفت: «آینده روابط ایران آمریکا آینده ساده‌ای نیست چون آمریکا در طول ۴۰ سال گذشته جنایت‌های متعدد و مکرری را علیه ایران انجام داده است و لیست این جنایت‌ها طولانی است.»

تعیینکننده بودن نقش رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای و حلقه نزدیکانش در تصمیم‌گیری‌های کلان، به خصوص در حوزه سیاست خارجی امر پنهانی نیست.

مذاکرات هسته‌ای میان ایران و کشورهای ۱+۵ در دولت روحانی پس از آن آغاز شد که نمایندگان ایران و آمریکا پیش از روی کار آمدن این دولت و با موافقت خامنه‌ای چند دور گفت‌وگوهای محرمانه‌ با میانجیگری عمان انجام داده بودند.

بر این اساس در صورت موافقت خامنه‌ای هر دولتی که در ایران سر کار باشد راه مذاکره با آمریکا را در پیش خواهد گرفت. برخی اصول‌گرایان پنهان نمی‌کنند که انتقاد اصلی آنها به اصل مذاکره نیست بلکه با انجام آن به شیوه دولت روحانی ایراد دارند.

رئیس کمیسیون امنیت ملی  سیاست خارجی مجلس در نشست علنی صبح یک‌شنبه در یک تذکر شفاهی دولت را به فرش قرمز پهن کردن برای دشمن متهم کرد و "به حضرت عباس" قسم خورد که هیچ کس در مجلس مخالف برداشته شدن تحریم‌ها نیست.

مخالفت اصول‌گرایان برای امتیازگیری؟

مجتبی ذوالنور با اشاره به اعضای دولت که امکان تعامل با دولت جو بایدن درباره برجام را منتفی نمی‌دانند خطاب به آنها گفت: «این را می‌دانید که اگر از موضع ضعف و سستی برخورد کنید میدان امتیازگیری را از دست دادید و پیشاپیش زمینه امتیازگیری را برای دشمن فراهم کردید.»

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

نماینده قم در مجلس شورای اسلامی در واکنش به سخنان حسن روحانی درباره ضرورت برداشته شدن تحریم‌ها گفت: «یعنی چه که دوروبری‌های شما هر کدام در تمجید آمریکا و در حل این موضوع که می‌خواهیم تحریم‌ها را برداریم تمام حملات‌شان به نیروهای منتقد داخلی است؟ شما در امتیازگیری از طرف مقابل متمرکز شوید نه این که مرتب فریاد ننه من غریب سر بدهید.»

"پیام‌های یواشکی" اصول‌گرایان به بایدن

محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای اصول‌گرا، ظاهرا با توجه به اظهاراتی شبیه به این در یک پیام توئیتری به شورای عالی امنیت ملی هشدار داده که گول شعارهای ضد آمریکایی را نخورد چون آنها "در صدد فرستادن پیام‌های یواشکی برای دولت بایدن" هستند.

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا اردیبهشت ۱۳۹۷ فرمان خروج از توافق هسته‌ای را امضاء کرد و پس از آن تحریم‌های لغو یا تعلیق شده علیه جمهوری اسلامی دوباره اعمال شد.

هدف از این تحریم‌ها که مدام تشدید شده وارد کردن "فشار حداکثری" بر جمهوری اسلامی برای کشاندن ایران به پای میز مذاکره و دست یافتن به یک توافق جامع عنوان می‌شود.

جو بایدن در جریان مبارزات انتخاباتی گفته بود در صورت پیروزی او آمریکا دوباره به برجام باز می‌گردد اما چشم‌اندازی از مذاکرات ارائه داده که با طرح توافق جامع ترامپ که قرار است برنامه‌های موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران را نیز در بر بگبرد تفاوت زیادی ندارد.

استقبال حاکمیت از بازگشت آمریکا به برجام؟

تحریم‌های آمریکا اقتصاد ایران را با رکود و بحرانی کم‌سابقه روبرو کرده است. از زمانی که احتمال پیروزی نامزد حزب دموکرات در انتخابات آمریکا بیشتر شد، بسیاری از مسئولان ارشد جمهوری اسلامی به شیوه‌های گوناگون ابراز امیدواری کرده‌اند با بازگشت آمریکا به برجام از فشار تحریم‌ها کاسته شود.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

سخنگوی وزارت خارجه به نوعی همین حرف را تکرار کرده و می‌گوید: «ما قبلا نیز گفته‌ایم که ایالات متحده آمریکا اگر می‌خواهد مسیر غلط خود را اصلاح کند چاره‌ای ندارد که به تعهدات خود به عنوان عضوی از جامعه ملل و به این روند بازگردد.»

با توجه به سخن خطیب‌زاده درباره "امر حاکمیتی" بودن سیاست خارجی جمهوری اسلامی، این اظهارات او در مقام سخنگوی دستگاه دیپلماسی می‌تواند یک موضع حاکمیتی و به معنای استقبال خامنه‌ای از بازگشت دولت بایدن به روند برجام تلقی شود.

تذکر ذوالنور در مجلس هم آشکار می‌کند که بحث اصلی اصول‌گرایان بر سر تمرکز بر "امتیازگیری از دشمن" است که لازمه آن مذاکره خواهد بود.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  با این امضای دونالد ترامپ، دولت آمریکا نه‌ تنها از توافقنامه اتمی "برجام" خارج شده، بلکه می‌خواهد تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی را نیز بار دیگر از سر ‌گیرد. بدین ترتیب هر شرکتی که با آمریکا و با دلار در سطح جهانی معامله می‌کند در صورتی که با ایران معامله کند، می‌تواند مشمول جریمه سنگینی بشود.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  بسیاری از شرکت‌ها و بخصوص بانک‌ها معنی نقض تحریم‌ها را بخوبی می‌دانند. کومرتس بانک آلمان در سال ۲۰۱۴ مجبور به پرداخت یک میلیارد و پانصد میلیون دلار و گروه "بی ان پی پاریبا" فرانسوی حتی ۹ میلیارد دلار جریمه پرداخت کرد.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  به گزارش اتاق بازرگانی آلمان، ده هزار شرکت آلمانی با ایران رابطه تجاری دارند و ۱۲۰ شرکت این کشور حتی با نیروی کار خود در ایران حضور دارند. آلمان در سال گذشته ۳ و نیم میلیارد یورو به ایران صادرات داشته درحالیکه ارزش صادرات آن به آمریکا بالغ بر ۱۱۱ میلیارد یورو بوده است.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  ایرباس بزرگترین بازنده خروج آمریکا از برجام است. در ژانویه سال ۲۰۱۷ ایران سفارش خرید یکصد فروند هواپیمای ایرباس را به ارزش ۲۳ میلیارد یورو داد. سه فروند هواپیما به ایران تحویل داده شد و حالا آمریکا اجازه صادرات این هواپیما به ایران را لغو کرده است. کمپانی اروپایی ایرباس بخشی از تولیدات خود را در آمریکا تامین می‌کند.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  کمپانی آمریکایی بوئینگ دو قرارداد با شرکت‌های ایرانی آسمان برای فروش ۳۰ عدد هواپیما به ارزش ۳ میلیارد دلار و نیز قرارداد فروش ۸۰ فروند هواپیما با شرکت ایران ایر به ارزش ۱۶ میلیارد دلار امضا کرد. این سفارش‌ها هیچگاه در تولید لحاظ نشدند و حالا هم دنیس مویلنبرگ، مدیریت بوئینگ، اعلام کرده است که "ما پیرو سیاست دولت آمریکا هستیم".

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  تاریخ اولین حضور زیمنس در ایران به کشیدن خط تلگراف لندن – بمبئی در ۱۵۰ سال پیش برمی‌گردد. جو کایزر، مدیر کمپانی زیمنس، از نخستین مدیران آلمانی بود که در آغاز سال ۲۰۱۶ به ایران سفر کرد و قرارداد‌های میلیاردی فروش توربین‌های گازی و مدرنیزه کردن قطارهای ایران را به امضا رساند.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  کمپانی هنکل هیچگاه از بازار ایران خارج نشد و به همین دلیل جایگاه قدرتمندی در صنایع تولید شوینده و چسب دارد. "کاسپار رورستد"، مدیر پیشین این کمپانی، در سال ۲۰۱۵ و قبل از "برچیده شده تحریم‌ها" گفته بود: «فروش میلیونی ما در بازار ایران (سه رقم دارد) و به افزایش آن هم خوشبین هستیم.» این کمپانی سال گذشته ۲۰ میلیارد یورو فروش داشته که یک درصد آن از بازار ایران است.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  کمپانی دایملر، ایران خودرو و ماموت در ماه دسامبر سال ۲۰۱۷ قرارداد طولانی مدت تولید کامیون در ایران را به امضا رساندند. دایملر آلمان در سال ۲۰۱۰ سهم خود را در خودروسازی ایران واگذار کرده بود.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  کمپانی خودروسازی فولکس واگن هم تصمیم داشت از اواسط سال ۲۰۱۷ میلادی با کمک ایران خودرو و ماموت با مدل‌های تیگوان و پاسات وارد بازار ایران شود. این خودروها در نمایشگاه بین‌المللی خودرو تهران در سال گذشته نیز عرضه شدند.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  بازار خودروی ایران بصورت "سنتی" در دست صنایع خودروسازی فرانسه است. این صنایع از آنجایی که با آمریکا رابطه‌ای ندارند، دستشان برای سرمایه‌گذاری در ایران بازتر است. کمپانی "PSA" در سال ۲۰۱۶ قرارداد همکاری برای تولید سه مدل پژو را در سال ۲۰۱۶ با ایران خودرو به امضا رساند. این سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیون یورویی هنوز به نتیجه ‌و سودی نرسیده و طرف ایرانی هم توان مالی ندارد.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  خودروساز فرانسوی رنو در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد یک سرمایه‌گذاری بزرگ به همراه خط تولید در ایران خواهد داشت. کارلوس غُصن (یا به فرانسوی گون- Carlos Ghosn) مدیر اجرایی شرکت‌های خودروسازی رنو در آن زمان گفته بود که "بازار ایران دارای پتانسیل بی‌نظیری است".

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  بازار و صنایع نفت و گاز ایران یکی از بازارهای جالب توجه برای شرکت‌های بین‌المللی است. شرکت ایتالیایی "سایپم" (Saipem) که در عرصه تولید خط لوله ‌و پایانه‌های نفت و گاز فعال است قرادادی به مبلغ ۳ میلیارد و پانصد میلیون یورو با ایران امضا کرده است.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  رئیس کمپانی نفتی اِنی (Eni)، کلادیو دسکالزی هم جزو اولین مدیرانی بود که با پایان تحریم‌ها راهی تهران شد. دو طرف تمایل به همکاری داشتند اما قراردادها در حد "مطالعات برای توسعه میدان کیش و فاز سوم میدان دارخوین" باقی ماند. از سوی دیگر انی از ایران طلبکار است که به دلیل تحریم‌ها امکان پرداخت بدهی برای ایران وجود نداشت.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  برخلاف کمپانی ایتالیایی انی، کمپانی بریتانیایی – هلندی "شل" سال‌ها به دلیل تحریم‌ها راهی را پیدا نمی‌کرد تا بتواند بدهی دو میلیارد دلاری خود به ایران را پرداخت کند. کمپانی نفتی شل سفارش جدید دیگر به ایران نداده و قراردادهای جدید هم در حد "مطالعه برای توسعه میادین آزادگان جنوبی، یادآوران و کیش" است.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  کمپانی فرانسوی توتال اعلام کرد که پنج میلیارد دلار در میدان پارس جنوبی سرمایه‌گذاری می‌کند. دولت آمریکا در مورد این سرمایه‌گذاری "استثنا" قائل شد و اجازه آن را صادر کرد. حال امکان دارد با تحریم‌های جدید این اجازه هم لغو شود. پاتریک پویان، مدیرعامل توتال، در ماه مارس ابراز امیدواری کرد تا اجازه آمریکا به‌قوت خود باقی بماند. او گفت در غیر این صورت ما بار دیگر برای دریافت اجازه تلاش خواهیم کرد.

  نویسنده: محمود صالحی