مسجد جاوید؛ سنگر نیروهای مسلمان و مبارز

به گزارش خبرگزاری مهر، ۳ آذر مصادف با تعطیلی مسجد جاوید به دلیل فعالیت‌های انقلابی و توسط رژیم پهلوی است.

مسجد جاوید تهران در خیابان شریعتی (شمیران قدیم) کوچه شهید جوهرچی واقع شده است. این محله که به «باغ صبا» معروف بود یکی از مراکز اقلیت‌نشین تهران به حساب می‌آمد که بیشتر ساکنان آن ارامنه و عده‌ای نیز یهودی بودند. با گذر زمان و اضافه شدن مسلمانان به این محله، ضرورت احداث یک مسجد احساس می‌شد، البته این در حالی بود که در حوالی آن منطقه سه مسجد دیگر به نام‌های نوریان، امام حسین (ع) و مسجد الرضا (ع) وجود داشت.

در سال ۱۳۴۹ فردی به نام «حاج عباس جاوید تجریشی» که خود ساکن محله باغ صبا بود، برای باقی نگاه داشتن نام نیک از خود، در محله مذکور زمینی به مساحت دویست و پنجاه متر مربع وقف کرد و کار ساخت مسجد با هزینه وی آغاز شد. کار ترسیم نقشه بنا به حسین لرزاده، معمار معروف تهران واگذار شد و در نهایت مسجد به نام بانی و واقفش «جاوید» نامیده و در اردیبهشت سال ۱۳۵۲ افتتاح شد.

در زمانی که سالیانی از تبعید حضرت امام خمینی (ره) به نجف اشرف می‌گذشت و اختناق حاکم بر کشور اجازه فعالیتی علیه رژیم پهلوی را به کسی نمی‌داد، آیت‌الله دکتر محمد مفتح از روحانیان شاخص و مبارز پیرو حضرت امام، علاوه بر فعالیت‌های پراکنده در مجامع مذهبی و علمی، امامت مسجد جاوید تهران را برعهده گرفت.

مراسم افتتاح پس از جلب رضایت دکتر محمد مفتح برای اقامه نماز جماعت و سخنرانی شیخ فضل‌الله محلاتی و با حضور حجت‌الاسلام محمدتقی فلسفی و فخرالدین حجازی که از وعاظ ممنوع‌المنبر بودند، برگزار شد. در آغاز جمعیت کمی به مسجد می‌آمدند که به مرور بر تعدادشان افزوده شد؛ البته نماز جماعت ظهر و عصر به دلیل این‌که منطقه تا حدودی تجاری بود و نیز نزدیکی وزارت بهداری به مسجد و حضور کسبه و کارمندان وزارتخانه مذکور، از نماز مغرب و عشا پرشورتر برگزار می‌شد.

اداره امور مسجد بر عهده بانی‌اش، عباس جاوید و برادران حسین و عباس خانی بود. بعد از مدتی جاوید طی نامه‌ای به کلانتری اعلام کرد که چون بیمار است و توانایی اداره مسجد را ندارد مسئولیت این کار را بر عهده دکتر مفتح نهاده است و از آن به بعد دکتر مفتح علاوه بر اقامه نماز به اداره امور مسجد نیز مشغول شد؛ ولی این امر به علت مخالفت ساواک، دوام نیافت و مجدداً به خود جاوید سپرده شد.

دکتر مفتح این مکان را به صورت محلی برای تجمع و تشکل نیروهای مسلمان و مبارز تبدیل کرد و آن را به سنگری دیگر در راه دفاع از ارزش‌های اسلامی و انقلابی قرار داد. در این زمان، شهید مفتح یک هسته مقاومت را متشکل نمود و مبارزان سرشناسی از قبیل آیت‌اللَّه شهید مرتضی مطهری و دکتر باهنر و… را برای سخنرانی به مسجد جاوید دعوت می‌کرد.

در این مسجد، جوانان مذهبی و نسل تحصیل کرده دانشگاهی، علاوه بر استفاده از محضر سخنرانان، از کتابخانه مجهز و پر بار آن و نیز کلاس‌های گوناگون که در رشته‌های تفسیر قرآن، نهج‌البلاغه، اصول عقاید، اقتصاد اسلامی، تاریخ ادیان و جامعه‌شناسی و… بهره می‌بردند.

در اسناد ساواک در این باره آمده است:

اداره اطلاعات
ریاست پلیس تهران
موضوع: شیخ محمد مفتح فرزند محمود
بازگشت به شماره: ۲۱۴۲۴/۵-۶ /۵/۵۲
اقامه نماز جماعت توسط مشارالیه در مسجد جاوید بلامانع است خواهشمند است دستور فرمائید مأمورین مربوطه به نحو مقتضی مراقبتهای لازم در هنگام گزاردن نماز به عمل آورده و در صورت مشاهده از هر گونه سخنرانی به وسیله وی جلوگیری نمایند / ح
سرپرست اداره اطلاعات سرتیپ یزدانفر

حضور شورانگیز و پرنشاط نسل جوان، سخنرانی‌های روشنگرانه انقلابیون، فعالیت‌های وسیع ضد رژیم و انتشار اعلامیه‌های گوناگون از این مکان، ساواک را نسبت به این مسجد حساس کرد. در سند دیگری آمده است:

محترماً مقام عالی را آگاه می‌سازم: اطلاعیه واصله حاکی بود آقای شیخ محمد مفتح استاد دانشگاه و پیش‌نماز مسجد جاوید در جاده قدیم شمیران که مدعی است ممنوع‌المنبر می‌باشد اخیراً در قسمت شمالی ساختمان مسجد که نوساز و هنوز نیمه‌تمام می‌باشد و دارای درب جداگانه است جهت عده‌ای از دختران و پسران جوان که بین آنها دانشجویان دانشگاه نیز دیده شده‌اند که درس تفسیر قرآن تشکیل داده است و روزهای پنجشنبه و جمعه بعد از ظهر در دو کلاس جداگانه مبادرت به تدریس مسائل علمی و دینی و تفسیر قرآن می‌نماید ضمناً در کمدی که در طبقه دوم مسجد قرار دارد تعدادی کتب متفرقه موجود است که کلید آن در اختیار دو نفر دانشجو می‌باشد که در اجرای امریه صادره روز پنجشنبه ۲۵/۷/۵۳ از ساعت ۱۳ اینجانب در معیت مأمورین مربوطه جهت بررسی مطالب به محل مراجعه ضمن مراقب مشاهده گردیده عده‌ای دختر جوان که همگی چادر مشکی به سر داشتند و با خود کیف و کتاب حمل می‌نمودند از ساعت ۱۳ بتدریج به درب شمالی مراجعه و وارد زیر زمین که در آن صندلی و میز قرار داده شده بود گردیده و تا ساعت ۱۳ حدود ۳۵ نفر دختر در محل فوق اجتماع و آقای شیخ محمد مفتح نیز مراجعه و مشغول تدریس بودند و کلاس مزبور تا ساعت ۱۸ ادامه داشت مراتب جهت استحضار و کسب دستور به عرض می‌رسد.
سروان افسر تجسس امضاء ۲۷/۷/۵۳

به مناسبت ایام شهادت امام صادق (علیه‌السلام) در مسجد جاوید آیت الله خامنه‌ای روز شنبه و یکشنبه ۱۸ و ۱۹ آبان ۱۳۵۳ سخنرانی می‌نمایند.پس از این سخنرانی مسجد جاوید تعطیل شد.

بعد از دستگیری آیت‌الله خامنه‌ای، دکتر مفتح که خود ممنوع‌المنبر بود بر پله دوم منبر با اعلام این که اجازه صحبت ندارد با اشاره‌ای کوتاه به مسئله دستگیری آیت‌الله خامنه‌ای، به مردم گفت که با آرامش از مسجد خارج شوند، اما مردم که از ماجرا مطلع شده بودند با سر دادن شعار از مسجد خارج شده و اولین راهپیمایی از مسجد جاوید صورت گرفت.

در پی این حادثه در سوم آذر ۱۳۵۳، با حمله ساواک به مسجد جاوید، دکتر مفتح نیز دستگیر و به کمیته مشترک ضد خرابکاری منتقل شد و مسجد جاوید نیز در پی این ماجرا تعطیل شد. پس از دستگیری دکتر مفتح، عباس جاوید مسجد را به اوقاف واگذار کرد و با این اتفاق، حرکت سیاسی فرهنگی مسجد جاوید پایان یافت.