۲۵ پیشنهاد برای اصلاح ساختار بازار سرمایه

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، افزایش استقبال عمومی از بازار سرمایه در یکسال اخیر و فراگیر شدن این بازار در سطوح مختلف جامعه و همچنین کارکرد و مزیت‌های بازار بورس برای تامین مالی بنگاه های اقتصادی دولتی و خصوصی و مناسب بودن این بستر جهت مولدسازی اموال و دارایی های دولت و همچنین کمک به امر مهم خصوصی سازی در فضای شفاف و توزیع بهینه ثروت در جامعه و بسیاری از مزایای دیگر اهمیت ریل‌گذاری و مدیریت صحیح بازار بورس را صدچندان کرده است.

در همین راستا سید پرویز جلیلی کامجو؛ کارشناس و فعال بازار سرمایه و استاد اقتصاد مالی دانشگاه آیت الله بروجردی چندی پیش ۲۵ پیشنهاد به منظور اصلاح ساختار بازار سرمایه را برای هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی ارسال کرده و اکنون به صورت اختصاصی متن این پیشنهادات را در اختیار ما جهت انتشار عمومی گذاشته است که در ادامه مشاهده می‌کنید.

مقدمه

با توجه به نام گذاری امسال با عنوان سال جهش تولید توسط مقام معظم رهبری شکی نیست که مهم ترین رکن جهش تولید تامین مالی شرکت ها جهت اتمام طرح های نیمه تمام، طرح های توسعه و ایجاد خطوط جدید تولید است، این امر نیز فقط از کانال بازار سهام ممکن است. زیرا سایر روش های تامین مالی مانند استقراض از بانک‌ها طبق تجربه دهه‌های گذشته منجر به ایجاد بار مالی سنگین، ورشکستگی و مصادره شرکت‌ها توسط بانک‌ها شده است یا اینکه بار مالی تامین سرمایه از بازار پول جلوی طرح‌های توسعه آتی را گرفته است. اما مشکل بزرگی که در این بین وجود دارد دولت است. متاسفانه دولت فقط به دید تامین مالی به این بازار می‌نگرد و اجازه تامین مالی به بخش خصوصی را نمی‌دهد. دولت در خارج کردن نقدینگی از بازار با تامین مالی توسط بخش خصوصی رقابت ویران کننده‌ای دارد به طوری که طبق اطلاعیه وزارت اقتصاد دولت در ۴ ماه اول سال ۱۳۹۹ حدود ۲۷۱ هزار میلیارد تومان از طریق انتشار اوراق بدهی، واگذاری سهام و شرکت‌های عرضه اولیه از بازار سهام تامین مالی کرده است که واقعا فضایی برای تنفس بخش خصوصی قائل نشده است. همچنین طبق سخنرانی رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت برنامه داشته است که در سال ۱۳۹۹ مبلغ ۱۲ هزار میلیارد تومان از طریق واگذاری سهام و شرکت‌های عرضه اولیه تامین مالی از بازار داشته باشد که در ۴ ماه اول این مبلغ به ۳۳ هزار میلیارد تومان رسیده است.

متاسفانه استیلای قدرت دولتی و شبه دولتی بر بازار سهام منجر به تضعیف این بازار در بلندمدت خواهد شد. اما با ارایه راهکارهایی سعی خواهیم داشت شفافیت و انعطاف‌پذیری بازار را افزایش دهیم که از تمرکز قدرت در بازار جلوگیری شود.

پیشنهادات

۱. دامنه نوسان را به ۱۰ یا ۱۵ درصد افزایش دهید. یا حداقل مثل بازار پایه سهمی ۳ روز قفل صف خرید یا فروش بود دامنه نوسان را افزایش دهید، مانند قانون رفع گره معاملاتی، باید از قفل شدن نمادها در صف خرید و فروش جلوگیری شود. به خصوص در منفی ها که نقدشوندگی بازار با مشکل مواجه می گردد.

۲.قیمت پایانی و به تبع آن حجم مبنا را حذف کنید و فقط با آخرین قیمت معامله صورت گیرد. وجود حجم مبنا هیچ تاثیری در معاملات ندارد، به غیر از اینکه تحلیل ها را از بنیادی و تکنیکال به تابلوخوانی تنزل می دهد. نباید تابلو بر بنیاد و چارت تسلط داشته باشد. اگر حذف حجم مبنا و قیمت پایانی همراه با افزایش دامنه نوسان باشد، تقریبا نوسان گیری در بازار صفر می شود و کمتر کسی به سراغ نمادهایی می رود که به صورت گروهی خرید شده است.

۳. مراحل افزایش سرمایه را از پیشنهاد تا ثبت به زیر ۳ ماه کاهش دهید. چرا یک افزایش سرمایه و تبدیل حق تقدم به سهم یک سال طول می کشد؟ یکی از دلایل جذاب نبودن افزایش سرمایه از سود انباشته، طولانی بودن ثبت افزایش سرمایه است. باید از بوروکراسی عریض و طویل افزایش سرمایه کاسته شود، به این ترتیب هیجان حمله برای خرید سهم با هر خبری مربوط به افزایش سرمایه کاهش می یابد زیرا زمان از تقریبا بیش از یک سال به ۳ ماه کاهش می یابد و افراد سعی می کنند از ابتدا تا انتهای افزایش سرمایه سهامداری کنند.

۴. برای افزایش سرمایه از هر روشی تخفیف مالیاتی ۶ ماهه قایل شوید به شرطی که زیر ۳ ماه ثبت شود. همانطور که برای خروج از شمولیت ماده ۱۴۱ قانون تجارت تخفیف مالیاتی قائل هستید، برای افزایش سرمایه ها از محل های مختلف به شرطی که زیر ۳ ماه از پیشنهاد هیئت مدیره تا ثبت و فعال شدن سهام باشد، تخفیف مالیاتی قائل شوید.

۵. کدال قبرستان اطلاعت سوخته را احیا کنید و از اطلاعات شرکت ها تا انتشار حفاظت کنید و شفافیت اطلاعات تصمیم های سازمان را افزایش دهید نه اینکه هر فردی تصمیمات سازمان را توییت کند خبرهای افزایش سرمایه شرکت باید از همان زمان که امکان افزایش سرمایه در شرکت بررسی می شود در یک شفاف سازی روی کدال قرار گیرد. خبرهای افزایش سرمایه ابتدا به گروه های مختلف مخابره می شود و سپس روی کدال قرار می گیرد. برای مثال بسیاری از شرکت های بنیاد مستضعفان از قبل اعلام کرده اند که حتما افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی خواهند داشت یا نماد #ودی اعلام کرده کارهای افزایش سرمایه در حال پیگیری است. حالا ممکن است چند ماه بعد پیشنهاد هیئت مدیره به مجمع عمومی فوق العاده مطرح گردد.

۶. تخصیص اعتبار کارگزاری ها را توسط بازرسان پیگیری کنید و در صورت تخلف جرایم سنگین لحاظ کنید. اعتبار کارگزاری ها که به دلیل نقدینگی سهامداران در نزد کارگزاری ها ایجاد و رشد می کند، بعضا بسیار منحرف می گردد و کارگزاری به هر روشی که تمایل دارد از آن استفاده می کند. حقوقی‌ها نیز باید متناسب با پرتفویشان از کارگزاری اعتبار کسب کنند و به دارایی بازار پایه و واحدهای صندوق‌ها نیز باید اعتبار تعلق گیرد.

۷. فروش سهام عدالت و واریز پول توسط گارگزاری ها پیگیری شود و در صورت تخلف جریمه سنگین لحاظ شود. سهام عدالت را مستقیم به پرتفوها اضافه کنید. واقعا یکی از مواردی که باید مورد تحقیق و تفحص مجلس قرار گیرد، این است که چه مجموعه ای پیشنهاد فروش سهام عدالت توسط کارگزاری ها را داد، شاید رشته بسیاری از فسادهای بورسی کشف گردد.

۸. مجوز کارگزاری؛ تاسیس صندوق سرمایه گذاری و تاسیس شرکت سبدگردانی از هم تفکیک گردد و مستقل شود این اشتراک مهم ترین عامل فساد است. بعضا اطلاعات مشتریان توسط کارگزاری ها در اختیار شرکت های سبدگردان و صندوق ها قرار می گیرد، به خصوص واریز و دریافت وجه به حساب ها و سفارشات مختلف مشتریان و بسیاری اطلاعات طبقه بندی شده مشتریان توسط کارگزاری ها در اختیار صندوق ها و سبد گردان ها قرار می گیرد. همچنین اخذ مجوز شرکت های کارگزاری، سبد گردان و مشاوره تسهیل یابد. چطور ممکن است ارزش بازار ده برابر شود اما تعداد این مجوزها ثابت بماند یا قوانین آنچنان سخت باشد که فقط گروه خاصی موفق به اخذ مجوز گردند.

۹. بازار دو طرفه برای تمام نمادها و برای سهامدار خرد ایجاد گردد. زیرا صف خرید توسط سفارش های sell عرضه می شود و صف فروش ها به دلیل بستن سفارش های sell جمع می شود. به این ترتیب بازار با مشکل عدم نقدشوندگی یا پائین بودن شناوری نمادها مواجه نخواهد بود. همچنین فعال نمودن سایر اوراق مشتقه مانند سوآپ که منجر به کاهش ریسک معاملات در بازار دارایی پایه خواهد شد.

۱۰. شناوری سهم ها در یک بازه مناسب قرار گیرد. برخی سهم ها به دلیل شناوری بالا بی صاحب هستند و برخی نمادها به دلیل پائین بودن شناوری خشک هستند، باید قانون مشخصی در این زمینه وضع گردد.

۱۱. اوراق اختیار خرید و فروش برای نمادهای بیشتری مثلا تمام نمادهای بازار اصلی ایجاد شود. زیرا اختیار خرید و فروش نوعی بیمه سرمایه گذاری است و امکان اتخاذ استراتژی های با ریسک پائین را برای سرمایه گذار فراهم می کند.

۱۲. اوراق اختیار فروش تبعی برای تمام نمادها با حجم بیشتر منتشر گردد، زیرا این اوراق هم تضمین کف سهم برای سهامدار است و همچنین در صورت فاصله گرفتن قیمت بازاری از قیمت اعمال اختیار فروش تبعی نوعی سیگنال به خریداران است که ریسک خرید سهام افزایش یافته است.

۱۳. اختلال سامانه آنلاین ها و هسته رفع شده است. اما محاسبات را به تومان ارتقا دهید و یک صفر از قیمت ها حذف کنید تا پیچیدگی معاملات کاهش یابد.

۱۴. در معاملات یک روز و یک هفته کارمزدها را افزایش دهید تا شدت نوسانگیری کاهش یابد. برای معاملات بالای ۳ ماه تخفیف ۵۰ درصدی کارمزد قایل شوید. کسی که نوسان گیر است باید کارمزد بیشتری پرداخت کند و کسی که سهامدار است کارمزد کمتری پرداخت کند.

۱۵. سهم صندوق توسعه و تثبیت بازار از صندوق توسعه ملی به طور منظم دریافت گردد. همجنین سهم این صندوق از کارمزدها نیز به طور دقیق دریافت گردد. از شرکت های سبدگردان و صندوق های سرمایه گذاری نیز مبلغی جهت واریز به این صندوق دریافت گردد.

۱۶. خرید و فروش حقوقی ها را در صورتی که رنج منفی و مثبت روی تابلو میکشند باطل کنید. برخی از حقوقی ها به منابع قدرت وصل هستند و هر کاری که بخواهند در بازار انجام می دهند. باید قواعد مالکیت شرکتی در بازار توسط نهاد ناظر نظارت گردد. چطور ممکن است حقوقی که سیت هیئت مدیره دارد و در قله فروشنده بوده است پس از ۷۰ درصد اصلاح حاضر به حمایت از سهام شرکت خود نیست؟ برخی اختلافات بین هئیت مدیره و سهامدار اصلی، منجر به کنسل شدن افزایش سرمایه ها در مجمع شده و یا اتفاقات مشابه، برای مثال رنج سنگین منفی طولانی مدت روی نماد به منظور فشار بر سهامدار عمده توسط هیئت مدیره که به ضرر سهامدار خرد بوده است. این مسائل باید توسط نهاد ناظر پیگیری شود.

۱۷. شاخص کل جدید تعریف کنید. شرکت های سرمایه گذاری را حذف کنید و برای سودهای پرداختی روی شاخص کل تعدیل قائل شوید.

۱۸. شرکت‌های عرضه اولیه‌ها را بیشتر و سریع تر عرضه کنید و عرضه اولیه ها را گران قیمت‌گذاری نکنید، تا سهم بعد از متعادل شدن ماه ها درگیر اصلاح زمانی نشود. شایعه هایی در مورد قیمت گذاری شرکت های عرضه اولیه وجود دارد. حتی شایعه هایی درباره رشوه ویلا در لندن به برخی کارشناسان به منظور قیمت گذاری شرکت های عرضه اولیه وجود دارد. می توان نمادهای عرضه اولیه سال ۱۳۹۹ و ۱۳۹۸ مورد ارزیابی مجدد و تحقیق و تفحص قرار گیرد.

۱۹. بخشی از حمایت از بازار روی سهام کوچک صورت گیرد. همه می دانند که صندوق های سرمایه گذاری پولشان روی کدام نمادها گیر کرده است. چرا باید حمایت صندوق توسعه و تثبیت بازار فقط از نمادهای بزرگ باشد.

۲۰. تعیین بازارگردان فعال برای تمام نمادهای بورسی: اگر قبل از رشد بازار بازار گردان تعیین می شد، بازار گردان منابع لازم برای حمایت از سهم را در منفی ها در اختیار داشت. متاسفانه مسئولین سازمان معلوم نیست چرا این همه تعلل می کنند و دیر به فکر انجام وظایف خود می افتند.

۲۱. تسهیل ورود برخی نمادهای بازار پایه به بازار اول و دوم فرابورس، که این امر به کاهش ریسک معاملات این نمادها کمک می کند و گردش نقدینگی در بازار را توسعه می دهد. برخی نمادهای بازار پایه به دلیل بوروکراسی عریض و طویل دولتی در سازمان ماه ها است درگیر این موضوع هستند.

۲۲. اصلاح زمان معاملات، الان بازار در یک روز ۳.۵ ساعت است به طوری که کندل روزانه کمتر از یک کندل ۴ ساعته است و این واقعا در تحلیل تکنیکال مضحک است. باید دوره مچینگ که باعث اصلی صف های خرید و فروش است حذف گردد و معاملات دقیقا از ۸.۳۰ تا ۱۲و۳۰ باشد. هم تایم فساد برانگیز مچینگ حذف می شود هم کندل های روزانه و ۴ ساعتی اصلاح می گردد. سرنوشت روزانه یک سهم در تایم مچینگ تعیین می گردد که دست بازیگر برای صف خرید وفروش کردن نماد باز است.

۲۳. تشکیل انجمن سهامداران و تعیین یک عضو از این انجمن در شواری عالی بورس.

۲۴. یکی دیگر از مشکلات بازار سهام ایران عدم تغییر مدیران ارشد و میانی در دوره های طولانی است. به طوری که تکیه بر اریکه قدرت به خصوص در بین اعضای شورای عالی بورس، می تواند منجر به ایجاد فساد سیستماتیک گردد. نه تنها در این سازمان در هر ارگان دولتی این امر محتمل است. باید دوره مدیریت در ده پست برتر بورس و فرابورس ایران و شورای عالی بورس به صورت دوره های غیرقابل تمدید دو ساله باشد تا منجر به شفافیت و ایجاد فرصت برای ایده های جدید گردد.

۲۵. حذف قیمت‌گذاری دستوری کالاها و خدمات، حداقل مواردی که در بورس اوراق بهادار و بورس کالا مورد معامله قرار می‌گیرد. اگر ترازنامه سایپا و ایرانخودرو را ملاحضه بفرمایید می‌بینید که خودروی پراید در سال ۱۳۹۹ با مبلغ ۲۸ میلیون تومان در ترازنامه قید شده است و ایران خودرو نیز در یک سال چند هزار میلیارد تومان اعلام زیان کرده است.