شهرهایی که کانون خونین‌ترین اعتراض سراسری ایران شدند

شهرهایی که کانون خونین‌ترین اعتراض سراسری ایران شدند

• احسان مهرابی
• روزنامه‌نگار

۹ ساعت پیش

منبع تصویر، UGC

توضیح تصویر،

شیراز - ۲۵ آبان

اعتراضات آبان ماه اگرچه به گفته قاسم ميرزايی نيكو، نماینده مجلس، در ۵۰۰ نقطه ایران رخ داد اما در برخی از شهرها اعتراضات گسترده‌تر بود و تعداد بیشتری از معترضان کشته شدند. در این اعتراضات نیز مانند اعتراضات دی ماه ۹۶ نام برخی شهرها برای گروهی از مردم کمتر شناخته شده بود.

ماهشهر و بهبهان در استان خوزستان، یزدانشهر و زینبیه در اصفهان، شهر صدرا در استان فارس، شهرهای اطراف تهران و جوانرود در استان کرمانشاه از جمله شهرهایی بودند که بیشترین کشته‌ها را داشتند و نامشان پیش از این کمتر مطرح شده بود. همچنین برخی از شهرها با تصاویر خاص تبدیل به نمادهای این اعتراضات شدند.

• پراکندگی جغرافیایی کشته‌ها در این صفحه ویژه ببینید: کشته‌های آبان ۹۸؛ آنها که نامشان را می‌دانیم

اگر چه احساس فقر و عدم توسعه یافتگی یکی از ویژگی‌های مشترک این شهرها است اما همه ویژگی‌های این شهرها نیز یکسان نیست و گاهی ویژگی‌های متفاوت و متضادی نیز دارند.

برای نمونه دو شهر ماهشهر و بهبهان در استان خوزستان ویژگی‌های متضادی دارند. اکثر مردم ماهشهر عرب هستند اما بهبهانی‌ها و لرها ساکنان اصلی بهبهان هستند. در حالی که در ماهشهر حس تبعیض مهم ترین ویژگی است برخی از مدیران استان خوزستان از جمله استاندار بهبهانی هستند. از همین رو ممکن است درباره بهبهان دلایل سیاسی و درباره ماهشهر دلایل اقتصادی اعتراضات پر‌رنگ‌تر باشند.

منبع تصویر، FA.IRANFREEDOM

همچنین با وجود اینکه استان اصفهان به عنوان یکی از استان‌های برخوردار شناخته می‌شود، اعتراضات دی ماه ۹۶ و آبان ۹۸ در برخی از شهرهای این استان پررنگ بوده است. شهرها و مناطق حاشیه شهرهای بزرگ از جمله در استان‌های تهران، البرز و اصفهان نیز یکی از کانون‌های اصلی اعتراضات بودند.

در نشست مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری درباره "منطق اعتراضات آبان" نیز نظرات متفاوتی درباره ریشه‌های این اعتراضات بیان شده بود.

برخی از حاضران از جمله امیر محبیان، روزنامه‌نگار اصول‌گرا، اعلام کرده بودند که بیشتر اعتراض‌ها از حاشیه شهرها و پیرامون شروع شد و معترضان "حاشیه نشینان و راندگان اجتماعی" بودند.

با این حال ابراهیم حاجیانی، معاون مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، گفته بود که بر خلاف تصور موجود، همه معترضان "حاشیه‌نشین نیستند" و طبقه متوسط نیز مانند گروه‌های دیگر در این اعتراضات حضور داشت.

شهرهای مهاجران

یزدانشهر در نجف آباد و زینبیه در اصفهان دو منطقه‌ای بودند که نامشان پیش از اعتراضات ۹۸ کمتر شنیده شده بود. ساکنان این دو منطقه را اکثرا ترک‌ها و لرهایی تشکیل می‌دهند که از شهرستان فریدن در استان اصفهان به این مناطق مهاجرت کرده‌اند. فقر، بیکاری و کمبود امکانات ویژگی مشترک این دو منطقه است.

منبع تصویر، ISNA

حاشیه‌نشینی، بافت جمعیتی مهاجر و غیربومی جویای کار و یا مشغول به کار در مراکزی با فاصله از محل زندگی، ویژگی این مناطق است.

شهرهای اطراف تهران و همچنین شهرهای استان البرز نیز که یکی از کانون‌های اصلی اعتراضات آبان بود، از گذشته "شهرهای خوابگاهی" نامیده می‌شوند. شهرهایی که بیشتر ساکنانشان کارگران و کارمندانی هستند که صبح به تهران می‌روند و شب بازمی‌گردند.

• نماینده مجلس ایران: وزیر کشور مسئولیت سخنان فرماندار شهر قدس را بپذیرد

هجوم مهاجران از شهرهای گوناگون به این شهرها و نبود امکانات رفاهی، تحصیلی، درمانی و بهداشتی متناسب با جمعیت و سیاست‌های متناقض حکومت پس از انقلاب درباره مهاجرت از جمله مشکلات این شهرها است.

کشته شدن حداقل ۹ شهروند افغانستان و بازداشت ۱۲۱ نفر از اتباع این کشور توسط نیروهای امنیتی نیز از جمله اتفاقات بی‌سابقه اعتراضات آبان نسبت به اعتراضات گذشته بود. هر چند در اعتراضات سال ۸۸ نیز تعدادی افغان بازداشت شدند اما گزارشی درباره کشته شدن آنان منتشر نشده بود.

شهرهای اطراف تهران و کرج از جمله مراکز اصلی سکونت افغان‌ها در ایران است و بر اساس سرشماری سال ۹۵ در استان تهران، ۵۱۵ هزار و ۵۶۷ و در استان البرز ۸۴ هزار و ۳۲۱ نفر از اتباع افغانستان زندگی می‌کنند.

این گروه علاوه بر مشکلات خاص خود به عنوان مهاجر، با مشکلات معمول در این شهرها هم درگیرند. گروهی از کودکان افغان نیز در ایران متولد شده و بزرگ شده‌اند و در موضوعات اجتماعی و سیاسی مشارکت دارند.

شهر صدرا و ترک‌های قشقایی

شهر صدرا در نزدیکی شیراز با وجود جمعیت ۱۳۰ هزار نفری یکی از کانون‌های اعتراضات بود و این اعتراضات به درگیری گسترده گروهی از ساکنان و نیروهای امنیتی منجر شد.

این شهر نیز از جمله شهرهای جدید است که به گزارش خبرگزاری ایرنا "بدون برنامه‌ریزی و در نظر گرفتن زیرساخت‌های لازم" ایجاد شده و توسعه یافته و "با كوهی از مشكلات تلنبار شده مواجه است."

پیش از اعتراضات آبان ماه نام این شهر به دلیل پرونده‌های زمین خواری گسترده، فساد مالی شهرداری و همچنین انتشار فیلم‌های روابط جنسی شهردارش مطرح شده بود.

• نماینده وزیر راه و شهرسازی: زمین خواری در شهر صدرای فارس میلیاردی و پیچیده است

بخشی از ساکنان شهر صدرای شیراز ترک‌های قشقایی هستند. ترک‌های قشقایی با حکومت پهلوی و همچنین جمهوری اسلامی درگیری داشته‌اند و اکثر این درگیری‌ها مسلحانه بوده است. این حرکت‌ها اما در سال‌های ابتدایی انقلاب شدیدا سرکوب و خسروخان قشقايی، خان ايل قشقايی اعدام شد.

کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی

منبع تصویر، TASNIM NEWS AGENCY/REUTERS

درگیری با حکومت در استان‌های کردستان، آذربایجان غربی و کرمانشاه سابقه‌ای طولانی دارد. هر چند این درگیری‌ها در دو استان کردستان و آذربایجان غربی بیشتر بوده است.

در این میان یکی از صحنه‌های مشهور تیراندازی به سمت معترضان از ساختمان دادگستری جوانرود در استان کرمانشاه بود. اکثر ساکنان شهر جوانرود بر خلاف اکثریت مردم کرمانشاه، سنی هستند و در سال‌های اخیر گروه داعش نیز در این شهرستان تحرکاتی داشته است.

• حملات تهران؛ چطور یک ایرانی از داعش سر درآورد

در شهر کرمانشاه نیز منطقه جعفرآباد یکی از نقاط درگیری‌ها بود و یک سرگرد نیروی انتظامی کشته شد. این منطقه یکی از نقاط حاشیه‌نشین در کرمانشاه خوانده شده و خبرگزاری ایرنا از آن به‌عنوان محله "فراموش‌شده" نام برده است.

• گاهشمار اعتراضات آبان ۹۸

بیکاری همواره یکی از مشکلات اصلی در استان کرمانشاه بوده است. این استان با نرخ بیکاری ۱۵.۷ درصد در جایگاه نخست جدول بیکاری کشور قرار دارد و پس از آن استان های لرستان و چهارمحال و بختیاری با ۱۵.۴ و ۱۵.۳ درصد در رتبه های دوم و سوم قرار گرفته‌اند.

شهر بوکان در استان آذربایجان غربی نیز یکی از شهرهای درگیر در این اعتراضات بود و تصویر فاطمه دادوند یکی از نمادهای اعتراضات آبان شد.

• پخش 'اعترافات' تلویزیونی یکی از بازداشت‌شدگان درباره اعتراضات

در سال‌های اخیر نیز تجمعات اعتراضی در این شهر برگزار شده است. برخی از سران احزاب کردی از جمله صادق شرفکندی، دبیرکل سابق حزب دمکرات کردستان ایران و عبدالله مهتدی، دبیرکل حزب کومله، در این شهر زاده شده‌اند.

• میکونوس؛ بیست سال بعد: روایت شاهد عینی

این شهر همچنین مانند دیگر شهرهای ایران مشکل حاشیه نشینی، بافت فرسوده، خشک‌سالی و مهاجرت روستائیان به شهر را دارد.

شهرهای خوزستان؛ پتروشیمی و ایجاد دو قطبی

منبع تصویر، AY-COLLECTION/SIPA/REX/SHUTTERSTOCK

آتش‌سوزی ساختمان بانک ملی بهبهان یکی از نمادهای اعتراضات در روزهای اول بود. نیزارهای ماهشهر نیز یکی دیگر از نمادهای کشتار معترضان بود و روزنامه نیویورکتایمز از کشتهشدن ۴۰ تا ۱۰۰ نفر خبر داده بود.

• یک هفته با اعتراضات بنزین در ایران؛ آنچه که می‌دانیم
• درگیری‌های خونین در ماهشهر؛ در نیزارها چه رخ داده؟
• تلویزیون ایران کشته شدن معترضان در نیزار ماهشهر را تایید کرد

این دو شهر اما وضعیت متفاوتی دارند. بهبهانی‌ها، لرهای بهمئی و لرهای بختیاری ساکنان اصلی بهبهان هستند. برخی از مقامات اصلی استان خوزستان از جمله غلامرضا شریعتی، استاندار، بهبهانی هستند. از همین رو برخی از تحلیل‌گران دلیل اصلی اعتراضات در این شهر را موضوعات سیاسی می‌دانند تا موضوعات اقتصادی.

ماهشهر اما وضعیت متفاوتی دارد. این شهر در تبلیغات رسمی قطب پتروشیمی ایران خوانده می‌شود اما در گزارش‌های منتشر شده پس از اعتراضات حکایت وضعیت شدید فقر و بیکاری در میان گروهی از شهروندان این شهر داشت. بر اساس این فیلم‌ها در این شهر یک دو قطبی وجود داشت. گروهی از کارکنان پتروشیمی که برخوردار بودند و گروهی از ساکنان بومی فقیر.

در یکی از فیلم‌های تهیه شده پس از اعتراضات از این شهر توسط گروه آوانت یکی از شهروندان می‌گوید "در این منطقه پولدار کسی است که ناهار داشته باشد. منتظریم که خدا یک کاری برایمان بکند."