پس‌لرزه‌های سخنان مشاور عالی اردوغان در مورد دمیرتاش و کاوالا
بی بی سی فارسی
- میثم بادامچی
- نویسنده و پژوهشگر فلسفه سیاسی
پس‌لرزه‌های استعفا و سخنان هفته قبل بولنت آرنج، معاون اول نخست‌وزیر ترکیه در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۵ و رئیس سابق مجلس این کشور همچنان ادامه دارد.
بولنت آرنج که در سال ۲۰۱۹ عضو شورای عالی مشاوران ریاست‌جمهوری ترکیه شد و تا ۲۴ نوامبر امسال این پست را داشت، هفته قبل در یک برنامه در کانال تلویزیونی خبرتورک، خواستار اصلاح نظام قضایی در ترکیه شد و گفت رئیس‌جمهور اردوغان هم خواهان چنان اصلاحی است.
بخش جنجال‌انگیز آن برنامه ولی دفاع آرنج از آزادی صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر پیشین حزب چپ‌گرای دموکراتیک خلق‌ها (با پایگاه اجتماعی قوی در مناطق کردنشین ترکیه) و همچنین عثمان کاوالا، بازرگان و نیکوکار اجتماعی ترک (که متهم به حمایت مالی از معترضان پارک گزی در سال ۲۰۱۳ است)، از زندان بود.
سخنانی که برای آرنج ۷۲ ساله گران تمام شد و او در ۲۴ نوامبر مجبور به استعفا از سمت خود به عنوان مشاور عالی رییس‌جمهور شد. در پیامی که در توییتر منتشر کرد آمده بود: «در برنامه تلویزیونی بنا بر اصرار دوستان روزنامه نگار مجبور به بردن اسم از دو نفر شدم و متاسفانه سخنانم در سایه آن اسم بردن‌ها قرار گرفت. به دلیل عضویتم در شورای عالی مشاوران نهاد ریاست جمهوری از اظهاراتم برداشت های دیگری صورت گرفته است... استعفا می‌دهم.»
منبع تصویر، AFP via Getty Images
توضیح تصویر،بولنت آرنج، معاون اول نخست‌وزیر ترکیه (راست) در کنار رجب طیب اردوغان
مواضع آرنج بازتاب زیادی در مطبوعات ترکیه داشت. در یکی از جدیدترین واکنش‌ها رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه، روز چهارشنبه در جلسه اعضای حزب عدالت و توسعه گفت «اینکه کسی توصیه کند کتابی که یکی از تروریست‌ها نوشته را بخوانید حقیقتا مرا رنجیده کرد. آن کسی که خواسته شد کتابش را بخوانند حامی سیاسی گروهی جدایی‌طلب است که دستش در خون هزاران برادر کرد و هزاران سربازان و پلیس من آغشته است.»
اشاره آقای اردوغان به گروه مسلح پ ک ک بود که دولت ترکیه آن را یکی از دشمنان شماره اول خود می‌داند و بخش مهمی از سیاست خارجی ترکیه در مورد کشورهای همسایه در سال‌های اخیر بر اساس مقابله با این گروه تعریف می‌شود. چندین سال است که حزب دموکراتیک خلق‌ها با رهبری (پیشین) دمیرتاش متهم به جاده‌صاف‌کنی سیاسی برای پ ک ک است. دمیرتاش، که چهار سال است در زندان به سر می‌برد، همچنین متهم است که با اعتراض‌های خشونت‌آمیز در زمان حمله داعش به شهر کردنشین کوبانی در سوریه در سال ۲۰۱۴ مرتبط بوده است.
بولنت آرنچ چه گفته بود؟
موضوع مصاحبه آرنج با شبکه تلویزیونی خبرتورک که با حضور چهار روزنامه‌نگار شناخته شده این کشور انجام شد، اصلاح قانون جزایی و اصلاح در قوه قضائیه ترکیه بود. در بخشی از این مصاحبه دو ساعته یکی از روزنامه‌نگاران، بر خلاف رسم تلویزیون‌های ترکیه در سال‌های اخیر، تابوشکنی کرد و از آرنج سئوالی دشوار در مورد نظرش در مورد وضعیت عثمان کاوالا و صلاح‌الدین دمیرتاش پرسید.
دمیرتاش دبیرکل پیشین حزب دموکراتیک خلق‌ها و نامزد انتخابات ریاست جمهوری از این حزب در دو انتخابات سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ بود و عثمان کاوالا سرمایه داری سکولار است که سرمایه اش را به برخی جریان‌های جامعه مدنی و حقوق بشری ترکیه تزریق می‌کرد و مخالفانش او را به همدستی با بنیاد جورج سوروس برای کودتا در ترکیه متهم می‌کنند.
منبع تصویر، AFP
توضیح تصویر،صلاح‌الدین دمیرتاش، دبیرکل پیشین حزب دموکراتیک خلق
- دمیرتاش: حزب حاکم ترکیه حملات ملی‌گرایانه را هدایت می‌کند
- ترکیه دمیرتاش را به حبس محکوم کرد
- انتخابات ترکیه و رای سرنوشت ساز کردها
آرنج به خبرنگار گفت آنچه شما گفتید سئوال بسیاری دیگر از مردم هم هست، ولی ترجیح می‌داده اسمی از کسی برده نشود، «ولی حالا که تیر از کمان رها شد و اسم برده شد»، توضیح می‌دهد.
این سیاستمدار سابقه‌دار و فارغ التحصیل حقوق گفت که در قانون اساسی ترکیه و بسیاری دیگر از قوانین پایه این کشور آزادی بیان وجود دارد و تضمین شده، ولی این قوانین در ترکیه سال‌های اخیر به درستی اجرا نمی شود. او گفت در مورد آزادی بیان به استانداردهای اتحادیه اروپا، «حداقل در مورد روزنامه‌نگاران» معتقد است و اینکه «آزادی بیان به نفع همه است، چه دولت و چه مخالفان.»
بولنت آرنج در مورد وضعیت دمیرتاش گفت: «کسی که سه-چهار سال است در زندان است، می شود ادامه بررسی پرونده کیفری او در خارج از زندان هم انجام شود»؛ قانون هم اجازه این کار را می‌دهد. استدلالش این قاعده حقوقی بود که اصل باید بر آزادی افراد باشد تا وقتی که خلافش لازم باشد و ثابت شود.
جنجالی‌ترین بخش سخنان آرنج چنانکه در واکنش بعدی رئیس‌جمهور و دیگران هم معلوم شد، آنجایی بود که از مخاطبان دعوت کرد برای آشنایی با دمیرتاش کتاب دوران او را بخوانند. او گفت دمیرتاش را یکی دوبار بیشتر حضوری ندیده، ولی کتاب او با نام دوران را در ایام کرونا خوانده و پسندیده: «شاید شما با خواندن این کتاب نظرتان در مورد صلاح‌الدین عوض نشود. ولی حتما در مورد تروما و رنج‌هایی که مردم کرد ما با آن مواجه بوده‌اند نکات جدیدی خواهید آموخت. یکی از گروههای مظلوم در این کشور برادران و هموطنان کرد ما هستند. البته سایر گروههای قومی هم وجود دارند.» آرنج از مردم خواست فجایع زندان دیاربکر ترکیه در ایام کودتای ۱۹۸۰ را که زبانزد عام و خاص است به یاد آورند و با وضعیت کردها همدلی کنند.
مشاور عالی اردوغان در مورد مواضع دادستان قضایی پرونده عثمان کاوالا هم گفت کیفرخواست علیه محکوم را خوانده و حیرت می‌کند از اینکه چنین کیفرخواستی نوشته شده: «من قاضی یا دادستان نیستم. ولی به عنوان یک حقوقدان می‌گویم ای قاضی‌ها و ای دادستان‌ها! در حقوق جزایی شما نمی‌توانید بر اساس تصورتان از منویات قلبی یک متهم حکم صادر کنید. نمی توانید با ظن و شبهه و قیاس حکم بدهید...» او حتی تندتر رفت و گفت یک کودک هم این قبیل کیفرخواست‌ها را نمی نویسد! طبیعتا این مواضع بدون پاسخ رهبران و هواداران احزاب حاکم نماند.
فشار دولت باغچه‌لی، عامل استعفای آرنج؟
می‌شود حدس زد یکی از دلائل اصلی که بولنت آرنج را مجبور به استعفا کرد فشار متفق حزب عدالت و توسعه در ائتلاف موسوم به جمهور، یعنی حزب حرکت ملیگرا (موسوم به م ه پ) بود. حزب حرکت ملیگرا از پاییز سال ۲۰۱۵ به این سو عملا در ائتلاف با حزب عدالت و توسعه ترکیه را اداره می‌کند و به واسطه این ائتلاف نفوذ گسترده‌ای در دولت و ارگان‌های حکومتی و امنیتی ترکیه یافته است. منتقدان می گویند علت بن‌بستی که در مورد مذاکرات صلح دولت ترکیه، با رهبری اردوغان، با گروههای کردی در سال‌های اخیر ایجاد شده از جمله همین ائتلاف است. دولت باغچه‌لی، رهبر این حزب دست راستی که تا پیش از کودتای نافرجام ۲۰۱۶ از منتقدان جدی رجب طیب اردوغان بود، اکنون شریک اصلی دولت شده و بیم آن دارد که منتقدانی (سابقا) خودی از داخل حزب عدالت و توسعه همچون بولنت آرنج، اتحاد او و اردوغان را سست کنند و به همین سبب می‌کوشد امثال بولنت آرنج را از اطراف رئیس‌جمهور دور کند و عملا موفق هم می‌شود.
منبع تصویر، Getty Images
توضیح تصویر،دولت باغچه‌لی، رهبر حزب حرکت ملی
- ترکیه و آینده عدالت و توسعه و اردوغان
- اردوغان در بن بست؟ از صلح با پ‌ک‌ک تا جنگ با حزب دموکراتیک خلق‌ها
دشواری اردوغان برای خروج از ائتلاف با حزب حرکت ملیگرا
منبع تصویر، Getty Images
مطابق نظرسنجی‌های اخیر در ترکیه حزب عدالت و توسعه به تنهایی قادر به کسب پنجاه درصد به علاوه یک آرا در انتخابات ترکیه نیست و برای همین برای ماندن در قدرت محتاج به ائتلاف با یکی از احزاب اصلی است. همزمان نظر‌سنجی‌ها، از جمله با در نظر گرفتن نتایج انتخابات شهرداری‌ها در کلانشهرهای آنکارا و استانبول، می‌گویند کسب رای بالای پنجاه درصد برای حزب عدالت و توسعه حتی با تداوم ائتلاف کنونی با حزب حرکت ملیگرا به راحتی ممکن نیست، یعنی مجموع آرا این دو حزب هم اندکی زیر پنجاه درصد می‌ماند.
با این حال به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور اردوغان چاره‌ای جز ائتلاف با حزب حرکت ملیگرا ندارد. او در سخنان چهارشنبه در جمع هم‌حزبی‌هایش از ائتلاف جمهور دفاع کرد و گفت این ائتلاف، به رغم منتقدانش، گسترده‌ترین طیف‌ها از توده‌های مردم را داخل خود دارد. او همچنین گفت که مهم‌ترین اصلاح در ترکیه در سال‌های اخیر عبور از نظام پارلمانی به نظام ریاستی بوده که جز در سایه ائتلاف با حزب حرکت ملیگرا ممکن نبود. اتحاد با باغچه‌لی برای اردوغان نظام ریاستی را به ارمغان آورد.
به نظر می رسد با استعفای بولنت آرنج، و کنار زده شدن یا کنار رفتن کسانی چون عبدالله گل، علی باباجان، احمد داووداوغلو و بسیاری دیگر از بزرگان و بنیانگذاران حزب عدالت و توسعه در ماه‌ها و سال‌های گذشته، امید به دور شدن حزب آقای اردوغان از گفتمانی که حرکت ملیگرا تبلیغ می کند، کمرنگ‌تر می شود. ظاهرا رئیس‌جمهور ترکیه اصرار دارد بر خلاف سال‌های آغازین تاسیس عدالت و توسعه، سرنوشت حزبش را با سرنوشت حزب حرکت ملیگرا (که مشهور است به داشتن گفتمان رادیکال و دست راستی در مورد اقلیت‌هایی چون ارامنه و کردها) گره بزند.
منبع خبر: بی بی سی فارسی 
اخبار مرتبط: پس‌لرزه‌های سخنان مشاور عالی اردوغان در مورد دمیرتاش و کاوالا
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
