چهارمین جایزه قیصر امین‌پور رتبه نخست نداشت/ «دهاندره» رتبه دوم

به گزارش گروه فرهنگی ایرنا از دفتر شعر جوان، جایزه کتاب سال شعر دفتر جوان از سال ۸۵ آغاز به کار کرد و از سال ۸۷ این جایزه با نام گذشته و به یاد قیصر امین‌پور (۱۳۳۸ تا ۱۳۸۶) به کار خود ادامه داد ولی یک سال بعد به دلیل تغییر مدیر عامل وقت دفتر شعر جوان (محمدرضا عبدالملکیان) برگزاری آن متوقف شد و از سال ۹۶ با مدیریت جدید برگزار می‌شود.

شاعران متولد سال ۶۸ و ۶۸ به بعد که در سال ۹۸ کتاب چاپ کرده‌اند، از روز پنج‌شنبه (۳۰ مرداد ۹۹) تا ۱۰ مهر ۹۹ وقت داشتند با ارسال آثار خود (از هر کتاب چهار جلد) به دفتر شعر جوان به نشانی: تهران، خیابان شریعتی،   خیابان شهید کلاهدوز، نبش خیابان نعمتی، خانه شاعران ایران، دفتر شعر جوان در این جایزه شرکت کنند. داوری این دوره از جایزه را در مرحله اول خانم‌ها سمانه کهربائیان و راضیه بهرامی و در مرحله دوم، آقایان محمدباقر کلاهی اهری، سیدعلی میرافضلی و خانم فاطمه سالاروند برعهده داشتند.

هدف دفتر شعر جوان از برگزاری این جایزه معرفی شعر خوب و شاعر خوب به جامعه است و آثار ارسالی محدودیتی از نظر موضوع و قالب شعری ندارند. همه کتاب‌های شعر چه در قالب‌های کهن و چه قالب‌های نوین، نیمایی و سپید در این داوری بررسی می‌شوند.

با پایان روند داوری، هیات داوران با انتشار بیانیه‌ای نظر خود را در مورد برگزیدگان و منتخبان این دوره به این شرح اعلام کردند: در این چند ماه که ویروس کرونا انسان را  به ابعاد دیگری از وجود خویش یعنی ضعف و قدرت، و  آگاهی و ناآگاهی توامان  واقف کرد، نقش ادبیات و تاثیر کلمه نیز به گونه ای عمیق تر جلوه گر شد.

هنر و ادبیات بیش از پیش نقش خود را در پیوند با زندگی نمایاند
برعکس دنیای سیاستمداران و بازی های سیاسی جهان، که به چشم تمام مردم دنیا عملا دستاوردی جز سرافکندگی بیشتر نداش ، هنر و ادبیات بیش از پیش نقش خود را در پیوند با زندگی و  تحمل بار هستی نمایاند.
اگر جامعه پزشکی، پرستاران و درمانگران، با عشق و ایثار و از جان گذشتگی، همه وجود خویش را سپر بلای بیماران و دردمندان کردند، هنرمندان و نویسندگان و شاعران، امیدبخش مردمی شدند که به جبر شرایط، روزها و ماه ها در چارچوب خانه محصور شدند و بیش از هر زمانی به خواندن کتاب و تماشای فیلم و گوش دادن به موسیقی پناه بردند و بدینسان نه تنها خود را از ملال و افسردگی این روزهای خاکستری نجات دادند که به دنیاهایی مجذوب کننده و شورانگیز راه بردند و به کشف های تازه ای نائل شدند.

 در همین ایام، از میان همه متن های مکتوب (یا شنیداری)، ادبیات، داستان و رمان، فلسفه و تاریخ و علم شعر نیز توانست بیش از پیش به خانه ها و به میان مردم محصور مانده در جزایر تنهایی راه یابد. بی شک لازم است زمان بگذرد و پژوهندگانی در دوران پساکرونا  نقش و اثر کتاب ها و هنرها را بررسی کنند و ببینند در این ایام از طرفی تولید و عرضه محتواهای ادبی، هنری و از سوی دیگر  پیوند آدمیان با کتاب و ادبیات و هنر چگونه بوده است.

 آنچه مسلم است این‌که علم و دانش با همه اعتبار و ارزش، تنها بخشی از نیاز آدمی است و بشر همواره نیازی والاتر و همیشگی به کلمه، به کتاب، به موسیقی، به نقاشی، به سینما و غیره خواهد داشت؛ زیرا عشق ورزیدن، زیبایی، عواطف و میل به جست‌وجوگری در او تمام نشدنی است و تنها هنر است که با رازگونگی و گستردگی اش،  جان و دل آدمی را در خوشی و اندوه و تنهایی و درد، از زندگی و هیجان و اشتیاق و طلب سرشار می کند.

فقدان فرم و ساختار محکم، عاشقانه‌سرایی زیر سایه توصیف‌های کلیشه‌ای 

اما چهارمین دوره از سری جدیدِ جایزه کتاب سال شعر جوان -که به اسم قیصر- متبرک شده است امسال نیز به لطف خداوند و علیرغم‌ محدودیت های کرونایی انجام شد و کار داوری ها به پایان رسید و نتایج از میان ۱۵ عنوان کتاب راه یافته به مرحله دوم مشخص شد. ضمن اعلام اسامی برندگان، چند نکته مهم  به عنوان موارد قابل توجه در داوری این دوره ذکر کردنی است:

۱. اغلب شعرها نکته های در خور توجهی داشتند، اما هیچ کدام حادثه ای ویژه در شعر ما نبودند. در برخی شعرها، سطرها و بیت های درخشان، همچون آذرخشی، فضای شعر را به صورت کوتاه و گذرا روشن کرده است؛  اما باعث جلی شدن کل شعر نشده است.
    
۲. مشکل اغلب شعرها، نداشتن فُُرم و ساختاری محکم و ایجازی درخور است. حتی در شعرهای کوتاه هم گاه زیاده گویی دیده می شود. رسیدن به فرم دلخواه، یکی از سخت ترین کارهایی است که شاعران با آن دست و پنجه نرم می کنند و نیاز به تمرکز و مهارت ذهنی بالا دارد.   

۳. یکی از نکات بارز، نمود دغدغه اجتماعی در برخی مجموعه هاست که امر مبارکی است و از حساسیت شاعر نسبت به جهان پیرامون خبر می دهد؛ اما در بسیاری شعرهای اجتماعی، شاعران به صورت هیجانی و شعاری به امر اجتماعی نگریسته اند و از پرداخت شاعرانه آن غافل شده اند. این گونه شعرها ممکن است در محافل مورد توجه قرار گیرد اما ماندگاری کمی دارند.
   
۴. شعر عاشقانه، وجه غالب در این مجموعه هاست اما عاشقانه سرایی، در این روزگار، بسیار دشوار شده است. تمایز بخشیدن به شعر عاشقانه سخت است و توصیف ها و فضاها، اغلب قابل پیش بینی، تکراری و کلیشه ای است و اعتلایی ندارد. به همین نسبت کمتر شعر عاشقانه متمایزی در این دفترها به چشم می خورد.

۵. در مجموعه رباعی های راه یافته به مرحله نهایی، مشکلی که اغلب رباعیات امروز دارند، کاملاً مشهود است و آن زبان فانتزیک، طنز سطحی (و البته مطلوب محافل و مجالس) و محتوای لاغر و دغدغه های کوچک است. آسانگیری در پرداخت رباعی، به این مجموعه ها محدود نیست. گویا شاعران باور ندارند که اجرای رباعی به اندازه یک غزل نیاز به حوصله و دقت و ظرافت دارد و صرف پیدا کردن سوژه تازه و ترتیب دادن یک مصراع چهارم دهن پر کن، کافی نیست.

این دوره رتبه نخست نداشت

و اما نتایج داوری به این ترتیب اعلام می شود: هیچ کدام از مجموعه های منتخب را شایسته احراز رتبه نخست ندانستند. زیرا تقریبا در همه کتاب ها خطاهای بارز و غیرقابل چشم پوشی وجود داشت. رتبه دوم (با جایزه دو و نیم میلیون‌تومان) به کتاب دهاندره، اثر علی ارجمند از نشر نزدیک تر تعلق می گیرد.  رتبه سوم‌ (با جایزه دو میلیون تومان) به کتاب زاویه اثر رحمت الله رسولی مقدم نشر ایهام تعلق می گیرد.

کتاب‌های قابل تقدیر 
این موسیقی قطعی نیست اثر  شکوفه رضایی نشر شانی

چندسال بعد اثر سعید صاحب علم نشر فصل پنجم

ردیف کرکس های مرده اثر محمدقلی نسب نشرفصل پنجم

مرتاضه عصر ۲۰۲۰ اثر شیدا آیت اللهی از نشرفصل پنجم

به هر کدام از صاحبان کتابهای قابل تقدیر نیز، جایزه ای به مبلغ یک میلیون تومان تعلق می گیرد.

قیصر امین‌پور از شناخته‌شده‌ترین شاعران معاصر است که آثار زیادی از جمله آینه‌های ناگهان، تنفس صبح، دستور زبان عشق، گل‌ها همه آفتابگردان اند طی بیش از سه دهه فعالیت شاعری از او به جا مانده است. وی علاوه بر سرودن شعر و نویسندگی استاد دانشگاه نیز بود و جلسات مختلف ادبی را از ابتدا در حوزه هنری و بعد دفتر شعر جوان راه انداخت و اداره کرد. توجه به شاعران جوان و نوجوانان علاقه‌مند به شعر و هدایت آثار آنان از عمده فعالیت‌های زنده‌یاد امین‌پور بود.