آنها که کشته شدند؛ادیبان گرجی عصرجدید و فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: در آخرین قسمت از سلسله گزارش‌های «نخستین قسمت از سلسله مباحث «ادبیات گرجستان و معرفی شخصیت‌های ادبی برجسته این کشور» تعدادی دیگر از شخصیت‌های مهم ادبیات گرجستان معرفی شده‌اند که تنی چند از آنها توسط نظام شوروی به دلیل فعالیت‌های ضدکمونیستی دستگیر و اعدام شدند. سه قسمت پیشین را به ترتیب از اینجا، اینجا و اینجا بخوانید و در ادامه با قسمت چهارم همراه شوید.

ایوانه ماچابِلی

(تولد ۸ فوریه ۱۸۵۴، تاماراشنی وفات ۸ ژوئیه ۱۸۹۸ م. تفلیس، گرجستان) - نویسنده، مترجم و رجل اجتماعی گرجی. او آثار شکسپیر را به گرجی ترجمه کرده است. سردبیر چاپ ۱۸۸۸ م. «پلنگینه پوش» شوتا روستاولی. ایوانه ماچابلی در سن ۴۴ سالگی، در تابستان سال ۱۸۹۸، در شرایط مرموز ناپدید شد. متأسفانه، خانه-موزه نویسنده و مترجم فوق العاده گرجی در تاماراشنی (منطقه تسخینوالی)، دیگر وجود ندارد.

نیکولو میتسیشویلی

(نیکولوز سیربیلادزه تولد ۸ نوامیر ۱۸۹۶، کوتایسی وفات ۱۳ ژوئیه ۱۹۳۷، تفلیس) - شاعر گرجی، عضو گروه «ساخ آبی». در سال ۱۹۱۲ م. برای اولین بار، در مجله «تئاتر و زندگی» شعر وی تخت عنوان «در کوه‌ها» منتشر شد. پس از این مقالات و آثار او به صورت دوره‌ای در مجلات و روزنامه‌های گرجی به چاپ می‌رسید. در سال ۱۹۱۷ م. او سردبیر روزنامه کارگران و سربازان «صدا سرباز» در کوتایسی بود. وی سال ۱۹۲۱ م. روزنامه «فیگارو» را تأسیس کرد. در همان سال با سردبیری او مجموعه تحت عنوان «شاعران گرجستان» منتشر شد. در سال ۱۹۲۲ م. در تفلیس اولین کتاب شعر نیکولو میتسیشویلی تحت عنوان «تسمیندانیانی» (مقدس نامه) به چاپ رسید.

در همان سال به خارج از کشور رفت. او مدتی در استانبول به سر برد و همانجا کتاب دوم خود تحت عنوان «شاوی وارسکولاوی» (ستاره سیاه) را منتشر کرد. در سال‌های ۱۹۲۵-۱۹۲۲ م. نیکولو میتسیشویلی در خارج از کشور به طور فعال در فعالیت‌های ادبی مشغول بود. او سال ۱۹۲۴ در پاریس «اتحادیه هنرمندان گرجی» را تأسیس کرد. پس از بازگشت به گرجستان، در تاریخ ۲ ژوئن سال ۱۹۳۷ م. توسط دولت شوروی دستگیر و در ۱۳ ژوئیه همان سال اعدام شد.

اِگناته نینوشویلی

(تولد ۱۷ فوریه ۱۸۵۹ وفات ۱۲ مه ۱۸۹۲، گرجستان) - نویسنده گرجی قرن نوزدهم. فعالیت حرفه‌ای ادبی نینوشویلی فقط به هفت سال (۱۸۸۷ - ۱۸۹۴) محدود می‌شود. در تاریخ ادبیات گرجستان موردی نادر است که یک نویسنده در زمان کوتاه اینقدر آثار ادبی متعدد بنویسد. تقریباً تمامی داستان‌های نینوشویلی انعکاس آن دوران معاصر، وضعیت اجتماعی که پس از لغو اصول سرواژ برقرار شده بود، است.

گریگول اوربِلیانی

(تولد ۱۴ اکتبر ۱۸۰۴ ف تفلیس وفات ۲ آوریل ۱۸۸۳، تفلیس) یکی از بهترین شاعران قرن ۱۹ گرجستان و رجل نظامی. اوربلیانی نماینده ادبیات رمانتیسیسم گرجی است. وی با آثار میهن پرستانه خود مشهور است. همزمان با موضوع میهن پرستی در آثار خود، اوربلیانی به موضوع عشق هم می‌پردازد. وی سال ۱۸۲۲ م. در نبرد در برابر آوارها لزگی و در سال ۱۸۲۶ در نبرد علیه ایرانیان در شمکوری و گنجه جنگید. در سال‌های ۱۸۲۹-۱۸۲۶ م در جنگ‌های روسیه-ایران و روسیه-عثمانی شرکت کرده است. در سال ۱۸۴۲ م. او در برابر شمیل در داغستان مبارزه می‌کرد. اوربلیانی ترفیع رتبه یافت و به عنوان فرمانده خانات آوار منصوب شد.

واژا-پشاوِلا (لوکا رازیکاشویلی)

(تولد ۱۵ مه ۱۸۶۲، چارگالی-دوشتی وفات ۲۷ ژوئیه ۱۹۱۵ تفلیس) – شاعر و نویسنده ادبیات کلاسیک گرجی. خلاقیت واژا-پشاوِلا مرحله بالاتری از رئالیسم انتقادی گرجی قرن نوزدهم است. خلاقیت غنی و متنوع واژا-پشاوِلا شامل نظم، نثر، مقاله‌های مردم نگارانه، ادبیات اجتماعی و سیاسی است. در میان شاعران دیگر گرجی، واژا-پشاولا در اسرار طبیعت عمیق رخنه کرد. در داستان‌های وی زندگی مردم کوه نشین، آداب و رسوم آنها بیان شده است و به مشکلات و مسائل اجتماعی خشن از زمان پرداخته شده است. در سال‌های زندگی واژا-پشاولا، نوشته‌های او به عنوان کتاب جداگانه به ندرت منتشر می‌شد. در سال‌های ۱۹۲۵-۱۹۵۶ با ابتکار و تحت راهنمایی‌های آ. آباشِلی جامع‌ترین مجموعه از آثار واژا-پشاولا در هفت جلد فرصت انتشار پیدا کرد. آثار او به زبان‌های روسی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و دیگر زبان‌های دنیا ترجمه و منتشر شده است. شورای جهانی صلح در سال ۱۹۶۱ صدمین سالگرد واژا-پشاولا را در سراسر جهان جشن گرفته بود.

گریگول روباکیدزه

(تولد ۲۸ اکتبر ۱۸۸۲ دهکده سویری، گرجستان وفات ۱۹ نوامبر ۱۹۶۲، ژنو، سوئیس) - نویسنده آثار سیاسی اجتماعی، رجل اجتماعی، بنیانگذار رمان مدرن پسیکولوژی گرجی و آلمانی است. بعد از اشغال جمهوری دموکراتیک گرجستان توسط روسیه بلشویکی، روباکیدزه در فعالیت‌های جنبش آزادی-ملی گرجستان شرکت کرد و این نوع فعالیت وی دلیلی برای اذیت کردن روباکیدزه از طرف نمایندگان با ایدئولوژی بلشویکی-کمونیستی بود. از سال ۱۹۳۱ م. تا زمان مرگ خود مهاجر سیاسی بود. تا سال ۱۹۴۶ وی در آلمان و بعد از سال ۱۹۴۶ در سوئیس زندگی می‌کرد. گریگول روباکیدزه یکی از درخشان‌ترین نمایندگان مهاجرت سیاسی گرجستان بوده است. نوشته‌های فریدریش نیچه تأثیر تا حد زیادی بر نثر روباکیدزه داشته است. مشهورترین رمان‌های روباکیدزه: «پیراهن مار» (გველის პერანგი)، «شیطان و افسانه» (დემონი და მითოსი)، «روح کشته» (ჩაკლული სული) و «مِگی-دختر گرجی» (მეგი-ქართველი ასული) نام دارند.

گالاکتیون تابیدزه

(تولد ۱۷ نوامبر ۱۸۹۱، دهکده چقویشی، گرجستان وفات ۱۷ مارس ۱۹۵۹، تفلیس) شاعر و رجل اجتماعی است. او از سال ۱۹۴۴ اکادمیسین فرهنگستان علوم گرجستان بود و مشهورترین و بزرگترین نماینده شعر گرجی قرن بیستم به شمار می‌آید. در سال ۱۹۱۴ م. اولین مجموعه اشعار وی منتشر شد که برای وی محبوبیت به ارمغان آورد. با انتشار مجموعه اشعار به عنوان «گل‌های ارتیستی» به سال ۱۹۱۹ م. لقب «پادشاه شاعران» به او تعلق گرفت. تابیدزه در کنگره ضد فاشیستی در پاریس در سال ۱۹۳۵ شرکت کرد. با وجود محبوبیت و عبادت، شاعر زندگی خود را در تنهایی معنوی گذارند. ۱۷ مارس ۱۹۵۹ «پادشاه شاعران» خودکشی کرد.

تیسیان تابیدزه

(تولد ۲۱ ماری ۱۸۹۳، دهکده چقویشی، گرجستان وفات دسامبر ۱۹۳۷، تفلیس) شاعر و نویسنده نمادگرا، بنیانگذار جنبش «شاخ‌های آبی» (اتحادیه شاعران و نویسندگان نمادگرا و نثر خلاق). در سال ۱۹۳۷ تیسیان تابیدزه از طرف دولت شوروی در فعالیت‌های ضدکمونیستی محکوم، دستگیر و اعدام شد.

تِرِنتی گرانِلی

(۲۵ نوامبر ۱۸۹۷، تسالنجیخا، گرجستان – ۱۰ اکتبر ۱۹۳۴، تفلیس). در سال‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۲۱ اولین کتاب‌های کوچک از اشعار او تحت عنوان «تشییع جنازه» و «آهنگ عزاداری» منتشر شد. در سال ۱۹۲۴ هنر نظم ترنتی گرانلی به اوج خود رسید. در همین دوره کتاب جدید از اشعار او تحت عنوان MEMENTO MORI (مرگ را به یاد داشته باشید) چاپ و منتشر شد. آخرین کتاب اشعار ترنتی گرانلی در سال ۱۹۲۶ فرصت نشر پیدا کرد. از سال ۱۹۲۸، افسردگی شدید معنوی شاعر تشدید شد که در نامه‌ها، خاطرات و اشعار آن دوران شاعر منعکس شده است.

مِمِد آباشیدزه

(۱۸۷۳ – ۱۹۳۷ باتومی، گرجستان) نویسنده، آثار سیاسی اجتماعی و رجل اجتماعی بود. او به زبان‌های عربی، فارسی و ترکی تسلط کامل داشت. مقالات او به طور مرتب در مطبوعات گرجی چاپ می‌شد.

وی برای وحدت ملی و افزایش خود آگاهی ملی مسلمانان گرجی مبارزه می‌کرد و به همین دلیل چندین دفعه دستگیر و تبعید شده بود. او ریاست سازمان خیریه مسلمان گرجی را بر عهده داشت. این سازمان توانست تأثیر پان اسلامیست‌های محلی را بر روی جامعه آجارا کاهش دهد. بدلیل وضع اصولی آباشیدزه پان اسلامیست‌های محلی نتوانستند آجارا را به ترکیه بپیوندانند. او در سال ۱۹۱۸ با این مسئله مواجه شد، ترک‌ها وارد آجارا شدند و آباشیدزه موج اعتراضات را برپا کرد. به این دلیل او را دستگیر و در طرابزون به زندان شد. در سال‌های ۱۹۱۹-۱۹۲۱ سردبیر روزنامه «مسلمان گرجستان» بوده است. او سیاستمدار و رجل اجتماعی بود که حدود ۳۵ سال فعالیت مکرد. ممد آباشیدزه ترجمه «پلنگینه پوش» را به زبان ترکی استانبولی آغاز کرد، اما نتوانست آن را به اتمام برساند. او آثار مختلفی، منجمله اشعار خیام، نامیک کمال و… را به گرجی ترجمه کرده است. همچنین او مؤلف چندین اثر داستانی است.

لِئو کیاچِلی

(لِون شِنگِلایا) تولد ۱۹ فوریه ۱۸۸۴ روستای اوبوجی منطقه تسالِنجیخا وفات ۱۹ دسامبر ۱۹۶۳، تفلیس) – نویسنده گرجی است. در آثار دوران اتحاد جماهیر شوروی کیاچلی توانست فاجعه‌های اجتماعی و شخصی شاهزادگان سابق را به صورت دقیق و عمیق و روان بیان کند. معروفترین رمان او «گوادی بیگوا» است. این رمان زندگی روستایی دهه ۲۰-۳۰ قرن بیستم گرجستان را توصیف می‌کند.

آلکساندره قازبِگی

(تولد ۲۰ ژانویه ۱۸۸۴، ستِپانتسمیندا وفات ۲۲ دسامبر ۱۸۹۳، تفلیس) نویسنده و از پیروان رئالیسم انتقادی گرجی است. نویسنده با تاریخ و قوم نگاری کوهستانی گرجستان به خوبی آشنا بود، که در آثار ادبی و قوم نگاری خوب دیده می‌شود. قازبگی همچنین مؤلف مقالات سیاسی-اجتماعی انتقادی است و تا حدی رئالیسم انتقادی و سطح کل ادبیات قرن نوزدهم گرجی را غنی‌تر کرده است.

دیمیتری قیپیانی

(تولد ۲۶ آوریل ۱۸۱۴، دهکده مِرِتی، استان گوری وفات ۵ نوامبر ۱۸۸۷، استاوروپول، روسیه) – رجل اجتماعی نویسنده سیاسی-اجتماعی و یکی از نخبگان جنبش ملی است. سال ۲۰۰۷ در کلیسای گرجی دیمیتری قیپیانی به رتبه مقدس رسید. وی معاون رئیس سازمان کشاورزی قفقاز بود. قیپیانی یکی از بنیان گذاران بانک گرجستان، انجمن سوادآموزی بین گرجیان و «انجمن درام گرجستان» است.

آکاکی تسِرِتِلی

(تولد ۲۱ ژوین ۱۸۴۰ روستای سخویوری، ایمرتی وفات ۸ فوریه ۱۹۱۵، همانجا) – نویسنده و شاعر، نویسنده سیاسی-اجتماعی، یکی از نخبگان و رهبران جنبش ملی است. آکاکی تسرتلی ار سال ۱۸۵۲ در گیمناسیوم کلاسیک کوتایسی تحصیل کرده و در سال ۱۸۵۹ وارد دانشگاه سن پترزبورگ شد و در سال ۱۸۶۳ فارغ التحصیل رشته زبان‌های شرقی آن دانشگاه شد. او خدمت فراوانی در فعالیت و پیشرفت انجمن سواد آموزی بین گرجیان و همچنین در تأسیس «انجمن درام گرجستان» داشته است. تسرتلی یکی از مشهورترین نویسنده گرجیان است و در تاریخ فرهنگی معنوی مردم گرجستان نقشه بزرگی را ایفا کرد.

ایلیا چاوچاوادزه

(۸ نوامبر ۱۸۳۷، قوارِلی، گرجستان – ۱۲ سپتامبر ۱۹۰۲ تسیتساموری، گرجستان) – نویسنده، شاعر و رهبرجنبش ملی، رجل سیاسی و اجتماعی گرجستان است. کلیسای ارتدوکس گرجی، ایلیا چاوچاوادزه را به عنوان مقدس ثبت کرده است. او یکی از چهره‌های بزرگ ملی بود، اما در ۱۹۰۷ به طرز مشکوکی به قتل رسید.

یاکوب گوگِباشویلی

یاکوب گوگِباشویلی معلم، بنیانگذار آموزش‌های علمی در گرجستان، مقاله نویس، نویسنده کودکان و رجل اجتماعی گرجی بود. او در تاریخ ۱۵ اکتبرسال ۱۸۴۰ در خانواده کشیش فقیر در ده واریانی در ناحیه گوری گرجستان شرقی تولد یافت. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه شهر گوری آغاز کرد و از سال ۱۸۵۵ در مدرسه مذهبی تفلیس و از سال ۱۸۶۱ در فرهنگستان مذهبی کی یف اوکراین ادامه تحصیل داد. ضمناً در دانشگاه کی‌یف درکلاس‌های رشته علوم طبیعی در محضر استادان معروف حاضر می‌شد، اما به سبب بیماری و فقر مالی نتوانست تحصیلات دانشگاهی خود را به اتمام برساند و ناچار در سال ۱۸۶۳ به گرجستان مراجعت کرد از سال ۱۸۶۴ به تدریس در دبیرستان‌های تفلیس اشتغال داشت و حتی به مقام بازرسی در سیستم آموزش و پرورش رسید ولی به جهت فعالیت در گروه‌های آزادیخواهان گرجی او را در سال ۱۸۷۴ به عنصر غیر قابل اعتماد از سیستم آموزش و پرورش اخراج کردند.

گوگباشویلی خدمت بزرگی به ترویج زبان گرجی تعمیم سواد و فرهنگ در قشر گسترده گرجیان کرد. وی بنیانگذار ادبیات کودکان عضو فعال انجمن‌های مختلف از جمله «انجمن گسترش و تعمیم سواد بین گرجیان» بود. گوگباشویلی مبتکر تدوین و تألیف اولین کتاب درسی الفبای گرجی در سال ۱۸۶۵ تحت عنوان «دِدا اِنا» (زبان مادر) بود. او در سال ۱۹۱۲ درگذشت. مجموعه آثار گوگباشویلی در سال‌های ۱۹۵۲ -۱۹۶۵ میلادی در ۱۰ جلد به چاپ رسید. او در بخش نویسندگان و چهره‌های عمومی گرجستان (مقبره مشاهیر گرجستان) به خاک سپرده شده است.