این چهار متغیر نوع مواجهه بایدن با ایران را مشخص می کنند

چکیده :باید دید از دیالکتیک این نیروها چه سنتزی بیرون خواهد آمد.ممکن است تیم بایدن به جای بازگشت کامل به برجام و لغو کلیه تحریم ها به راه میانی برسد که ذیل آن هم بخشی از اهرم تحریمی را در دست خود نگه دارد و هم ایران را تا حد ممکن از نقطه گریز هسته ای دور نگه...

هادی خسروشاهین

چهار متغیر در استراتژی ایرانی تیم بایدن در حال ایفای نقش هستند.در این میان یک متغیر از نقش ایجایی و سه متغیر دیگر از نقش سلبی برخوردارند.

متغیر ایجابی مهم شرکای اروپایی است که آمریکای بایدن را برای بازگشت به برجام تحت فشار قرار می دهد.سیاست اول آمریکای ترامپ و ناسیونالیسم آمریکایی در چهار سال گذشته اسیب های جدی به روابط دو متحد دیرین پس از جنگ جهانی دوم وارد کرده است.جنگ تعرفه ای،خروج از برخی سازمان های بین المللی ،تحت فشار قرار دادن برای ایفای نقش بیشتر در نظام جهانی از جمله پرداخت سهمیه مصوب برای تامین بودجه ناتو.نمونه هایی از روابط پرتنش این دو متحد هستند.یکی از مصادیق بارز تنش های دو سوی اتلانتیک در دوران ترامپ خروج آمریکا از برجام بود.جرمی سوری استاد تاریخ دانشگاه تگزاس در دهم می ٢٠١٨در مجله فارن پالیسی خروج از برنامه جامع اقدام مشترک را عبور آشکار از دیپلمسی کلاسیک آمریکا پس از جنگ جهانی دوم و آثار آن را در روابط دو سوی آتلانتیک و حتی جهان ویرانگر خوانده بود.او در این مقاله تاکید می کند آخرین باری که آمریکا خود را از یک توافق بین المللی بیرون کشید،منجر به بروز جنگ ویرانگر شد.(منظور وی خروج وودرو ویلسون از جامعه ملل و بروز جنگ جهانی دوم است)با این اوصاف تیم بایدن تصور می کند یکی از الزامات برای بازسازی روابط با اروپا بازگشت به برجام است ؛با توجه به اینکه اروپا این توافق را یکی از مهم ترین توافقات مهم امنیتی ،هسته ای و چند جانبه می بیند.از طرف دیگر تیم بایدن به این ترمیم روابط با شرکای اروپایی برای مقابله با چین نیاز دارد.

متغیر دوم به سیاست داخلی آمریکا بازمی گردد.جمهوریخواهان به شدت با بازگشت دوباره آمریکا به برجام مخالفند.فیلی باستر دموکرات ها در سال٢٠١۵و دور زدن سنا و جمهوریخواهان برای ممانعت از رای منفی آنها این توافق را به شدت به یک توافق جناحی-سیاسی در سطح آمریکا تنزل داده است.از همین رو در صورت حفظ اکثریت سنا در پنجم ژانویه بسیار دشوار خواهد بود که بایدن بدون جلب رضایت این جناح بتواند به برجام یا حتی ویو تحریم ها(یعنی تعلیق تحریم ها برای یک بازه زمانی١٢٠روزه)بپردازد.چرا که کنگره و سنا اختیارات رییس جمهور را در این زمینه محدود کرده است و برای توسل به ویو تحریم ها رییس جمهور یا نماینده اش باید در صحن شورای روابط خارجی سنا حضور بیابد و نسبت به دلایل ویو آن را توجیه کند.ضمن اینکه قانون دو حزبی کاتسا نیز دست بایدن را برای لغو آن دسته از تحریم های ایران که بخش تروریسم محدود می شود ،دشوار می کند.

متغیر سوم نقش بازیگران منطقه ای است.اسراییل و سعودی بعید است بدون اصلاح برجام یعنی تمدید بند غروب آفتاب،سخت گیری های بیشتر در زمینه بازرسی و تحقیق و توسعه و همچنین مذاکرات اضافی در مورد برنامه موشکی و نقش منطقه ای ایران با بازگشت آمریکا موافقت کنند.ممکن است بایدن تصمیم بگیرد بدون رضایت این دو بازیگر دست به چنین اقدامی بزند ولی چنین بازگشتی بدون جلب رضایت بخصوص اسراییل به معنای این خواهد بود که این دسته از بازیگران انگیزه قوی پیدا می کنند تا به اقدامات یکجانبه و تخریبی خود علیه برجام و ایران دست بزنند و این خود احتمالا واکنش ایران را نیز در پی خواهد داشت و این یعنی بر بادرفتن کلی همه برنامه های بایدن برای خاورمیانه و آغاز یک جنگ ویرانگر در منطقه.

متغیر چهارم به سیاست داخلی ایران برمی گردد؛پس از ترور آبسرد ظاهرا سیستم سیاسی تصمیم گرفته است پاسخ فوری به این ترور را در حوزه میدان هسته ای بدهد.(نگاه کنید به مصوبه اخیر مجلس در مورد افزایش غنی سازی اورانیوم و خروج ایران از پروتکل الحاقی)البته مواجهه ایران در حوزه میدان نظامی در منطقه بویژه عراق یا یمن نیز طی دو ماه آینده دور از تصور نخواهد بود.اگرمصوبه مجلس عملیاتی شود بایدن فشارهای بیشتری را از جانب دو متغیر داخلی و منطقه ای متحمل می شود و حتی ممکن است انگیزه ترغیبی نیز در اروپا کاهش یابد.

بنابراین استراتژی تیم بایدن تحت فشار یک نیروی ترغیبی برای بازگشت و سه نیروی بازدانده برای بروز چنین تصمیمی قرار دارد.باید دید از دیالکتیک این نیروها چه سنتزی بیرون خواهد آمد.ممکن است تیم بایدن به جای بازگشت کامل به برجام و لغو کلیه تحریم ها به راه میانی برسد که ذیل آن هم بخشی از اهرم تحریمی را در دست خود نگه دارد و هم ایران را تا حد ممکن از نقطه گریز هسته ای دور نگه دارد؛ شاید این نقطه به اندازه و کیفیت برجام نباشد ولی به هر حال کاچی بهتر از هیچی.احتمالا محتاط شدن لحن بایدن از مصاحبه با نیویورک تایمز تا سی ان ان به همین مساله بازگردد.