چهلمین سالمرگ جان لنون؛ صلح‌جویی که اسطوره شد

تصورش را کنید که پاى رادیو نشسته‌اید و شبکه رادیویی ناگهان برنامه‌اش را قطع می‌کند و شروع می‌کند به پخش ترانه‌های گروه معروف بیتلز. سعی می‌کنید با تغییر موج شبکه‌های دیگر را بگیرید، اما از همه جا صدای ترانه‌های گروه بیتلز به گوش می‌رسد. این رویداد برای بسیاری که روز هشتم ماه دسامبر سال ۱۹۸۰ پای رادیوها نشسته بودند، پیش آمد. شنوندگان به زودی پی بردند که اتفاق مهمی روی داده است و واقعا هم همین طور بود.

رخداد آن روز نه تنها طرفداران گروه بیتلز بلکه همه دوستداران موسیقى را تکان داد و شوکه کرد. جان لنون، خواننده، گیتاریست و یکى از چهره‌هاى اصلى این گروه به ضرب گلوله‌هاى یکى از طرفدارانش به اسم مارک دیوید چپمن که ظاهرا دیوانهوار عاشق لنون بود، به قتل رسید.

چپمن ساعت‌ها در جلو ساختمان داکوتا در کنار سنترال پارک نیویورک که آپارتمان لنون در آن قرار داشت، انتطار کشید تا اینکه دقایقی پیش از ساعت ۱۱ شب جان لنون از اتومبیلش پیاده شد. او از کنار چپمن گذشت و داشت وارد ساختمان می‌شد که چپمن هفت تیرش را درآورد و پنج گلوله به سمت خواننده محبوبش شلیک کرد. لنون هم نقش زمین شد و بعد در حین انتقال به بیمارستان درگذشت.

در روز هشتم دسامبر ۱۹۸۰ زندگی مردی به پایان رسید که کمتر کسی چون او توانسته بود تا این شدت و اندازه زندگی و اندیشه نسل جوان را تحت تاثیر قرار دهد. جان لنون خواننده، گیتاریست، ترانه‌سرا و آهنگسازى بود که در دوران حیاتش هم به اسطوره بدل شده بود و باید او را یکی از پرنفوذترین چهره‌هاى نیمه دوم قرن بیستم میلادی دانست.

گروه بیتلز در سال ۱۹۶۳: پل مک‌کارتنی، جان لنون، رینگو استار و جرج هریسون (از چپ)

آغاز راه

همه چیز در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی شروع شد. در ماه سپتامبر سال ۱۹۶۲ بود که جان لنون به همراه سه عضو دیگر گروه بیتلز، یعنی پاول مکارتنی، جرج هریسون و رینگو استار در استودیوی "ابی رود" (Abbey Road) اولین صفحه ۴۵ دور خود را ضبط کردند. ترانه‌ای تحت عنوان "دوستم بدار" (love me do) که موفق شد، خود را به رده هفدهم ترانه‌های پرفروش روز برساند.

هیچ کسی در آن زمان حتی تصورش را نمی‌کرد که موفقیت، محبوبیت و شهرت گروه بیتلز این چنین بعد و گستره‌ای به خود بگیرد. دومین صفحه ۴۵ دور گروه بیلیز در فوریه سال ۱۹۶۳ منتشر شد، ترانه‌ای با نم "لطفا مرا خشنود کن" (please please me) كه بلافاصله بعد از انتشارش در تاریخ ۱۶ فوریه در صدر رده بندی ترانه‌های پرفروش روز قرار گرفت.

گروه بیتلز تا پراکنده شدن آن در سال ۱۹۷۰ میلادی موفق شد ۲۰ بار در آمریکا و ۲۰ بار هم در انگلیس ترانه‌های خود را بعد از انتشار به صدر ردهبندى ترانه‌هاى پرفروش روز برساند.

یکی از کنسرت‌های گروه بیلتز در مونیخ در سال ۱۹۶۶؛ جان لنون (راست در تصویر)

از آن گذشته این گروه در روز ۳۱ ماه مارس سال ۱۹۶۴ رکوردى به جا گذاشت که هنوز هم پابرجاست. در این روز در لیست تاپ فایو مجله موسیقى  Billboard، یعنى پنج ترانه پرفروش روز، هر پنج ترانه از گروه بیتلز بود، از جمله ترانه "بچرخان و جیغ بزن" (twist and shout).

جان لنون پیش از اجراى این ترانه در یکى از کنسرت‌ها گفته بود: «ما براى اجرا به کمک شما نیاز داریم، آنهایى که در ردیف‌هاى ارزان نشسته‌اند، فقط دست بزنند و آنهایى که در ردیف‌هاى گران نشسته‌اند، با زینت آلات خود سر و صدا کنند».

چیزى نگذشت که گروه بیتلز به منبع مهمى در تامین درآمدهاى ارزى بریتانیا بدل شد و در این عرصه  حتى از کل صنایع خودروسازی بریتانیا پیشى گرفت. کارشناسان و صاحبنظران مجموع دارایى‌هاىی را که اعضاى این گروه تا زمان جدایى در حساب‌هاى بانکى داشتند، حدود ۲۵۰ میلیون یورو برآورد می‌کنند.

البته درآمدهاى هنگفت مالى که شاید حتى در تاریخ موسیقى پاپ هم بی‌سابقه باشد، براى طرفداران بیتلز اهمیتى حاشیه‌اى داشت. براى آنها در وهله اول خود موسیقى و ترانههاى گروه مهم بود که اکثر آنها شعرهایى گیرا و همچنین ریتم‌ها و ملودی‌هایى جذاب دارند.

محبوبیت گروه بیتلز در سراسر دنیا به حدى رسید که حتى رسوایى و جنجال‌هاى کوچک و بزرگ هم نتوانست به وجهه و جایگاه این گروه موسیقی لطمه‌اى بزند.

جان لنون

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

"محبوب‌تر از عیسی مسیح"

البته در یک مورد اظهارات جان لنون جنجال و سروصداى زیادى به پا کرد و آنهم وقتى بود که لنون در سال ۱۹۶۶، یعنى دوران اوج موفقیت گروه بیتلز به خبرنگاران گفت: «مسیحیت از میان خواهد رفت. در این رابطه نیاز ندارم چیز بیشتری بگم. حق با من است و خواهیم دید که حق با من است. درحال حاضر ما از عیسى مسیح هم محبوب‌تر هستیم».

این گفته به انفجار ناگهانى یک بمب بى‌شباهت نبود. براى اولین بار گروه بیتلز مخصوصا خود جان لنون مزه تلخ انتقادهای تند و شدید را چشیدند. حتى بعضى از شبکه‌هاى رادیویى مدتى دست به تحریم ترانه‌هاى این گروه زدند. در کشور کاستاریکا خشم مردم به اندازه‌ای بود که صفحه‌هاى این گروه را در ملاءعام آتش می‌زدند و می‌سوزاندند.

موج خشم و انتقادات سرانجام با توضیحات جان لنون خاموش شد که مدتى بعد از این جنجال‌ها گفت: «من هرگز قصد نداشتم حرف‌های ضدمذهبى بزنم. من هیچوقت نگفتم که بیتل‌ها از خدا یا عیسى مسیحى بهترند. من فقط می‌خواستم به این نکته اشاره کنم که توجه مردم به ما بیشتر است تا توجه آنها به دین و عیسى مسیح».

جدایی از گروه بیتلز

۱۹۷۰ سال فروپاشی گروه بیتلز بود. هر کدام از اعضای گروه راهى تازه در پیش گرفت و به شکلى انفرادى پروژه‌هایى را آغاز کرد. در همان سال جان لنون به همراه همسر ژاپنی‌اش یوکو اونو ترانه معروف "به صلح یک شانس بده" (give peace a chance) را انتشار داد؛ ترانه‌اى که هنوز هم یکى از سرودهاى جنبش صلح به شمار می‌رود.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

یکی از آخرین عکس‌های جان لنون و یوکو اونو (اوت سال ۱۹۸۰)

جان لنون پس از جدایی از گروه بیتلز به فعالیت‌هاى سیاسى دست زد، به یکى از چهره‌هاى شاخص جنبش صلح بدل شد و تا سال ۱۹۷۵ چندین ترانه ساخت که سوژه اکثر آن‌ها درباره دوران غم‌انگیز کودکی‌اش، مرگ زودهنگام مادرش و نبود پدرش بود. لنون خود در سال ۱۹۷۵ پدر شد و شاهد تولد پسرش "شان" (Sean) بود. از آن پس خود را از صحنه موسیقى کم و بیش کنار کشید و تنها گهگاه در سنترال پارک نیویورک بچه به بغل یا با کالسکه دیده می‌شد.

همسر لنون که خود هنرمندى آوانگارد بوده و هست، ضمن فعالیت‌هاى هنری، اداره کردن دارایى ۵۰۰ میلیون دلارى لنون و خودش را برعهده داشت، تا اینکه این خواننده کم‌نظیر در پاییز سال ۱۹۸۰ با انتشار آلبومى با عنوان "فانتزی دوبرابر" (double fantasy) بازگشت دوباره‌اش به صحنه را جشن گرفت.

جان لنون بعد از انتشار این آلبوم قصد داشت، براى معرفى این اثر جدید در سال ۱۹۸۱ تورى جهانى برگزار کند که گلوله‌هاى مارک دیو چپمن رویای او را نقش بر آب کرد.

همانطور که در پیش اشاره شد، روایات رسمی حاکی از آن بود که چپمن به خاطر علاقه جنون‌آمیزش به لنون دست به این کار زده است. البته در کنار این اعلام رسمى شایعات دیگری هم بر سر زبان‌ها بود، از جمله اینکه سازمان سیا (CIA) سرنخ این سوقصد را در دست داشته و با مامور کردن چپمن، بر آن بود که از دست لنون و تعهدات سیاسی‌ او خلاص شود، اما این قضیه در همان حد شایعه ماند و درستى آن هیچگاه به اثبات نرسید.

به هر حال هشتم دسامبر ۱۹۸۰ روزى بود که شبکه‌هاى رادیویى برنامه‌های خود را قطع کردند و شروع کردند به پخش ترانه‌هاى گروه بیتلز. و شنونده‌ها نیز به زودی پی بردند که باید اتفاق مهمی افتاده باشد و واقعا هم همینطور بود.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  تولد ۸۰ سالگی

  جان لنون، خواننده فقید گروه بیتل‌ها زمانی معبود میلیون‌ها جوانی بود که از ترانه‌های پرشور او الهام می‌گرفتند. او در سن ۴۰ سالگی به ضرب گلوله یکی از طرفدارانش که ظاهرا دیوانه‌وار عاشقش بود، به قتل رسید. روز ۹ اکتبر ۲۰۲۰ مصادف است با هشتادمین سالگرد جان لنون.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  دوران کودکی

  جان لنون در روز نهم اکتبر سال ۱۹۴۰ در شهر لیورپول انگلیس در خانواده‌ای کارگری به دنیا آمد. پدرش ملوان نیروی دریایی بود و جان از شش سالگی تا آغاز فعالیت‌های گروه بیتل‌ها با او تماس و رابطه نداشت. تصویری از جان لنون در ۹ سالگی در کنار مادرش جولیا.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  تولد بیتل‌ها

  همه چیز در اوایل دهه ۶۰ میلادی آغاز شد. در ماه سپتامبر سال ۱۹۶۲ بود که جان لنون (بالا چپ در تصویر) به همراه سه عضو دیگر گروه بیتل‌ها، جرج هریستون (بالا راست)، پل مک‌کارتنی (پایین راست) و رینگو استار در استودیوی "ابی رود" اولین صفحه ۴۵ دور خود را ضبط کردند؛ ترانه‌ای به اسم Love me do که موفق شد در نهایت خود را به رده‌ ۱۷ ترانه‌های پرفروش روز برساند.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  موفقیتی دو از انتظار

  هیچ کس در آن زمان تصورش را نمی‌کرد که موفقیت، محبوبیت و شهرت گروه بیتل‌ها چنین ابعاد و گستره‌ای بیابد. دومین صفحه ۴۵ دور بیتل‌ها در فوریه سال ۱۹۶۳ روانه بازار شد. این ترانه که Please please me نام داشت، بلافاصله بعد از انتشار صدرنشین رده‌بندی ترانه‌های پرفروش روز شد. جان لنون (دوم از راست) در یکی از کنسرت‌های بیتل‌ها در هامبورگ در سال ۱۹۶۳.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  کنسرت‌های پرفروش

  یکی از بلیت‌های کنسرت بیتل‌ها در سال ۱۹۶۶ که در آن زمان به قیمت ۵ دلار و نیم به فروش رفته بود.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  منبع درآمد ارزی

  چیزی نگذشت که گروه بیتل‌ها به منبع مهمی در تأمین درآمدهای ارزی بریتانیا تبدیل شد و در این عرصه حتی از کل صنعت خودروسازی بریتانیا پیشی گرفت. تصویری از بیتل‌ها در نخستین حضورشان در آمریکا در سال ۱۹۶۴؛ از چپ به راست: جان لنون، پل مک‌کارتنی، رینگو استار و جرج هریسون.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  دیدار با قهرمان مشت‌زنی

  یکی از رویدادهای به‌ یادماندنی در حین سفر بیتل‌ها به آمریکا در سال ۱۹۶۴ دیدار آن‌ها با کاسیوس کلی (محمد علی)، ستاره‌ مشت‌زنی آن دوران و گرفتن عکسی مشترک با او بود. جان لنون (نفر دوم از چپ).

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  درآمد هنگفت بیتل‌ها برای طرفداران این گروه، اهمیتی حاشیه‌ای داشت. برای آنها در وهله اول خود موسیقی و ترانه‌های گروه مهم بود که اکثر آنها شعرها، ریتم‌ها و ملودی‌های جذابی دارند. تصویری از اجرای بیتل‌ها در شوی معروف اد سالیوان در آمریکا در سال ۱۹۶۴؛ جان لنون (راست) در کنار جرج هریسون و پل مک‌کارتنی.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  "محبوب‌تر از عیسی مسیح"

  محبوبیت گروه بیتل‌ها در سراسر دنیا به حدی رسید که حتی رسوایی و جنجال‌های کوچک و بزرگ هم نتوانست به وجهه و جایگاه آنها لطمه‌ای بزند. در یک مورد اظهارات جان لنون سر و صدای زیادی به پا کرد. او در سال ۱۹۶۶، یعنی در دوران اوج موفقیت بیتل‌ها به خبرنگاران گفته بود: «در حال حاضر ما از عیسی مسیح هم محبوب‌تریم.» تصویر: لنون (راست) و مک‌کارتنی در حین کنسرت بیتل‌ها در آمریکا در سال ۱۹۶۶.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  آماج انتقادها

  این حرف لنون مثل بمب ترکید. برای نخستین بار بیتل‌ها، به ویژه خود جان لنون طعم تلخ شدیدترین و تندترین انتقادها را چشیدند. حتی شماری از شبکه‌های رادیویی مدتی ترانه‌های بیتل‌ها را تحریم کردند. در کوستاریکا خشم مردم به اندازه‌ای بود که صفحه‌های این گروه را در ملا عام آتش زده و می‌سوزاندند.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  تعدیل اظهارات

  موج خشم و انتقاد سرانجام با توضیحات جان لنون فروکش کرد. او مدتی بعد از آغاز این جنجال‌ها گفت: «من هیچگاه قصد نداشتم، حرف‌های ضدمذهبی بزنم. من هیچوقت نگفتم که بیتل‌ها از خدا یا عیسی مسیح بهترند. من می‌خواستم فقط به این نکته اشاره کنم که توجه مردم به ما بیشتر است تا توجه آنها به دین و عیسی مسیح.»

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  رکوردشکنی در ترانه‌های پرفروش

  تا سال ۱۹۷۰ ترانه‌های بیتل‌ها بیست بار در آمریکا و بیست بار هم در بریتانیا در صدر رده‌بندی ترانه‌های پرفروش روز قرار گرفتند. از آن گذشته این گروه در ۳۱ ماه مارس ۱۹۶۴ رکوردی به جا گذاشت که همچنان پابرجاست. در این روز در لیست تاپ فایو مجله بیلبورد، یعنی پنج ترانه پرفروش روز، هر پنج ترانه از بیتل‌ها بود، از جمله ترانه معروف Twist and shout. جان لنون (دوم از راست).

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  سال جدایی از بیتل‌ها

  ۱۹۷۰ سال جدایی اعضای گروه بود. هر کدام از آنان راهی تازه در پیش گرفتند و سرگرم انجام کارهای منفرد شدند. در همان سال جان لنون به همراه همسر ژاپنی‌اش، یوکو اونو (تصویر) ترانه معروف give peace a chance را منتشر کرد که همچنان یکی از سروده‌های جنبش صلح در جهان محسوب می‌شود.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  چهره جنبش صلح

  جان لنون بعد از جدایی از بیتل‌ها به فعالیت‌های سیاسی پرداخت و به یکی از چهره‌های شاخص جنبش صلح بدل شد. او تا سال ۱۹۷۵ چندین ترانه ساخت که بیشتر آن‌ها درباره دوران غم‌انگیز کودکی‌اش، مرگ زودهنگام مادرش و نبود پدرش بود. او در سال ۱۹۷۵ خود پدر شد و پسرش "شان" به دنیا آمد. تصویری از جان لنون و یوکو اونو در سال ۱۹۷۲.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  کنار کشیدن از صحنه موسیقی

  جان لنون به تدریج و کم و بیش خود را از صحنه موسیقی کنار کشید و گاه در سنترال پارک نیویورک بچه به بغل یا با کالسکه دیده می‌شد. همسرش یوکو اونو که خود هنرمندی آوانگارد بود، ضمن فعالیت‌های هنری، اداره کل دارایی ۵۰۰ میلیون دلاری لنون و خودش را برعهده داشت، تا آنکه لنون در پائیز ۱۹۸۰ با انتشار آلبومی به نام double fantasy بازگشت به صحنه را جشن گرفت. تصویری دیگر از جان لنون و یوکو اونو.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  قربانی خشونت

  جان لنون بعد از انتشار آلبوم double fantasy قصد داشت توری جهانی برای معرفی اثر جدیدش برگزار کند اما روز ۸ دسامبر ۱۹۸۰ گلوله‌های مارک دیو چپمن رویاهایش را نقش بر آب کرد. پلیس اعلام کرد که چپمن به خاطر علاقه جنون‌آمیزش دست به این کار زده است. البته شایعات دیگری هم بر سر زبان‌ها بود، از جمله اینکه سازمان سیا در این سوءقصد دست داشته و می‌خواسته از شر لنون و فعالیت‌های سیاسی‌اش خلاص شود.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  مراسم گرامی‌داشت

  روز هشتم دسامبر ۱۹۸۰ زندگی مردی به پایان رسید که کمتر کسی مانند او توانسته است به این وسعت و اندازه، زندگی و افکار نسل جوان را تحت تاثیر قرار دهد. چند روز پس از مرگ لنون، ده‌ها هزار نفر برای گرامیداشت یاد او در سنترال پارک نیویورک گرد هم آمدند.

• یادی از جان لنون، اسطوره‌ موسیقی که شیفته صلح بود

  لنون در عصر کرونا

  جان لنون نیز از بحران پاندمی کرونا در امان نمانده است. گرافیتی جان لنون با ماسک ایمنی بر دیوار مشهوری در پراگ که به این ستاره فراموش‌نشدنی اختصاص دارد.