مروری بر کارنامه و آثار «اکبر عالمی»

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، چهره‌ای دانشگاهی که اجازه نمی‌داد فعالیت‌هایش فقط در یک وجه خلاصه شود و همین موجب شد زمانی که در 75سالگی به دلیل ابتلا به کووید19 جان بسپارد، آثاری بسیار ارزشمند از او به یادگار بماند. کدام دوستدار سینماست که در دهه 60 و 70 تماشاگر تلویزیون بوده و برنامه‌های «هنر هفتم» و «آن روی سکه» را ندیده باشد و بر تأثیرگذاربودن این برنامه‌ها گواه ندهد؟ این فقط بخشی از مجموعه پرثمر کارنامه کاری عالمی است که در ادامه نگاهی به آن صورت می‌گیرد.
آگراندیسمان
اکبر عالمی سال 1324 در اهواز متولد شد. دو سال بعد خانواده او به زادگاه پدر دامغان سفر کردند و آنجا مقیم شدند. عالمی کودکی و نوجوانی را در این شهر سپری کرد تا آنکه در روزهای جوانی راهی تهران شد.
او در دانشکده هنرهای دراماتیک در رشته رادیو و تلویزیون تحصیل کرد. علاقه‌مندی او به سینما موجب شد تا در دانشگاه تربیت مدرس در این رشته مدرک کارشناسی ارشد خود را بگیرد. اما میل او به تحصیل پایان نداشت تا جایی که برای خواندن در رشته سینما راهی انگلستان شد.
دکتر اکبر عالمی با همه دانشی که آموخته بود و تجربیاتش به ایران بازگشت تا این‌بار علاقه‌مندی خود را با اقداماتی همراه کند که سود آن متوجه سینمای ایران و دوستداران سینما شود.
ابراز تمایل عالمی به عکاسی به دوران نوجوانی او بازمی‌گردد. در روزهایی که پدر برای او دوربین کوچکی خریده بود تا او نخستین تجربیات عکاسی خود را پشت سر بگذارد و با ابزار موجود در خانه «آگراندیسمان» بسازد و مواد ظهور را در ظرف‌های آشپزخانه بریزد. این عکاسی‌های آماتوری منجر به شکل‌گیری دید او شد. این علاقه‌مندی فقط مربوط به روزهای نوجوانی نبود و همچنان عکاسی به‌عنوان یکی از رشته‌های هنری که مورد توجهش بود از سوی او دنبال شد. اما او فقط یک عکاس با نگاه منحصربه‌فرد نبود.
او با آموخته‌هایش در زمینه عکاسی در زمینه مدیریت لابراتوار هم نقشی پراهمیت بازی کرد و مدتی ریاست لابراتوار وزارت فرهنگ و آموزش عالی و مسئولیت لابراتوارهای سازمان صداوسیما را بر عهده داشت.
یکی از درخشان‌ترین کشف‌و‌شهودهای عالمی به‌واسطه تخصصی که در زمینه چاپ و ظهور عکس داشت، مربوط به نخستین تصاویری است که در ایران در دوره مظفرالدین‌شاه ثبت شده بود. او جعبه‌های زنگ‌زده کاخ گلستان را به لابراتوار برد و بعد از مدت‌ها کار روی آن مجموعه‌ای ارزشمند را از تاریخ و هنر ایران به نمایش گذاشت. او حلقه‌هایی را که تا سال‌ها به‌عنوان حلقه‌های مفقوده نخستین فیلم و عکس‌های ایرانی در دوره پادشاه قاجار محسوب می‌شد، احیا کرد. این فقط یکی از کارهای تأثیرگذار عالمی در زمینه زنده‌کردن تاریخ هنر در ایران بود.
برنامه‌سازی برای تلویزیون
چهره‌های تأثیرگذار در میان برنامه‌سازان صداوسیما بسیار انگشت‌شمار هستند و یکی از شاخص‌ترین آنها اکبر عالمی؛ هنرمندی با عالی‌ترین مدارک تحصیلی و مطالعات گسترده که با اتکا به شناخت کامل خود از سینما توانست بستر مناسب برای برنامه‌سازی حرفه‌ای با موضوع سینما فراهم کند.
او نخستین تجربه خود را در زمینه برنامه‌سازی با موضوع سینما در دهه 60 پشت سر گذاشت. «آن روی سکه» که در شبکه یک روی آنتن می‌رفت در قحطی برنامه‌های سرگرم‌کننده دهه 60 تلویزیون یکی از پرطرفدارترین برنامه‌ها بود. عالمی خود مسئولیت اجرا و تهیه آن را برعهده داشت. تجربیات «آن روی سکه» او را به سمت «هنر هفتم» هدایت کرد.
در دهه 70 شمسی به لحاظ فضای موجود در جامعه و نوآوری‌هایی که گاه در تلویزیون صورت می‌گرفت، به‌طور‌کلی فضای مناسب‌تری برای برنامه‌سازی درباره سینما فراهم بود و عالمی در همین موقعیت توانست در «هنر هفتم» مجموعه‌ای را جمع‌آوری کند که همچنان برای بسیاری خاطره‌ساز است و به شهادت بسیاری زمینه آشنایی آنان را با سینمای جهان فراهم کرد.
یکی از مهم‌ترین نکاتی که موجب می‌شد این برنامه در میان طیف‌های مختلف اجتماعی و سنی محبوبیت داشته باشد، تنوع در انتخاب فیلم‌ها بود و این تنوع از چیزی ناشی نمی‌شد غیر از شناخت عالمی از سینمای جهان و اینکه او می‌دانست بر سر سفره اندیشه و ذائقه مخاطب چه بچیند که هر هفته تماشاگران را مشتاق پای تلویزیون بنشاند.
او برنامه‌سازی در زمینه سینما را با ساخت «سینما ماوراء» و «سینما اقتباس» که نگاه‌های تخصصی‌تری را در سینما دنبال می‌کردند ادامه داد.
مستندسازی
همان‌طور که از علاقه‌مندی عالمی به عکاسی برمی‌آید او رغبت زیادی به مستندنگاری داشت و عمر خود را هم به پای این عشق به پایان برد.
عالمی مستندهای پرتعدادی را مقابل دوربین برد. از جمله موضوعات مورد توجه او در مستندسازی، آثار صنعتی بود. او درباره صنایع چوب، نساجی، پتروشیمی و داروسازی در ایران مستندهایی را تولید کرد.
این آثار او به دوره‌ای بازمی‌گردد که این صنایع در ایران رونق چشمگیری داشتند و شاید نگاهی به تصاویری که این هنرمند ثبت کرده بتواند خاطرات دوران شکوفایی این صنایع را یادآوری کند. او همچنین غیر از مستندهای پرتعدادی که در زمینه صنایع ساخته، دو مستند هم با موضوع خلیج فارس به نام‌های «خلیج فارس» و «خلیج فارس و نواحی نه‌گانه» در دهه 80 ساخته است.
اما مستند نیمه‌کاره او با موضوع کرونا حاصل عشقی است که سال‌ها او را رها نکرد؛ او در 75سالگی چنان پرانرژی بود که خود را وارد بیمارستان محل نگهداری بیماران کرونایی کند تا تصاویری از آنان ثبت کند اما بی‌رحمی ویروس کووید 19 اجازه نداد نه این مستند به سرانجام برسد و نه عمر استاد سینما بیش از این ادامه یابد.
فعالیت‌های دانشگاهی و کتاب‌ها
عالمی به‌واسطه خاستگاه دانشگاهی‌اش همواره در مجامع علمی حضوری پررنگ داشت: از عضویت در فرهنگستان هنر و فرهنگستان و زبان و ادب فارسی تا سال‌ها تدریس در دانشگاه‌های مختلف.
او همچنین در زمینه نگارش و ترجمه کتاب‌هایی که غالبا نگاهی به سینما و هنرهای دیگر داشتند فعال بود که از جمله آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد: «قدرت واژگان» فرهنگ‌نامه‌ای به زبان انگلیسی از انواع واژگان تخصصی هنرهای مختلف اعم از هنرهای تجسمی، سینما، عکاسی، تلویزیون و تئاتر، به همراه شرح و تفسیر آ‌نها، «تمهیدات سینمایی» کتابی در چهار بخش که به جلوه‌های ویژه سینمایی می‌پردازد، «فرهنگ جامع انیمیشن» کتابی درباره اصطلاحات معمول بین انیماتورها و به‌طور‌کلی درباره تعابیر و اصطلاحات علمی انیمیشن که زیر نظر اکبر عالمی توسط فرناز خوشبخت تألیف شده‌ و ترجمه کتاب «ظهور، در عکاسی و سینما» اثر سی‌آی و آر‌آی جاکوبسن.
وداع در نیمه تابستان داغ
اکبر عالمی پس از آنکه سال‌ها عمر خود را با دانش‌اندوزی و عرضه آثار هنری‌اش و تعلیم سپری کرد، در روزهایی که دنیا درگیر بیماری کرونا بود، از این ویروس در امان نماند.
آنچه بعد از وداع تلخ در 22 مرداد‌ماه 1399 با اکبر عالمی دل دوستدارانش را گرم می‌کند، انبوه کارها و آثاری است که از او به یادگار مانده؛ از عکس‌ها و فیلم‌هایش تا کتاب‌ها و حتی شاگردانش.
گفتنی است در چهاردهمین جشنواره سینماحقیقت که 25 آذرماه تا دوم دی‌ماه برگزار می‌شود، آیین بزرگداشت این سینماگر برگزار می‌شود.