اجرای عدالت آموزشی با طرح شبکه هوشمند مدارس «دانا»

روزنامه ایران چهارشنبه ۱۹ آذر با مشکات اسدی مشاور امور زنان و توانمندسازی اجتماعی سازمان فناوری اطلاعات و یکی از اعضای تیم اجرایی راه‌اندازی شبکه هوشمند مدارس دانا گفت‌وگو کرده است که در ادامه متن آن را می خوانیم: یکی از ابزارهای آموزش، ابزار ICT (ارتباطات و فناوری اطلاعات) است؛ ابزاری که با آن آموزش الکترونیکی میسر می‌شود و با شیوع کرونا و تعطیلی مدارس بود که نیاز به آموزش الکترونیکی دوچندان احساس شد.

هوشمندسازی مدارس نیز در راستای استفاده از ابزار ICT است که محقق می شود.   با اتصال شهرها و بالای ۹۰ درصد روستاها به اینترنت و شبکه ملی اطلاعات در دولت یازدهم و دوازدهم، مدارس نیز با راه‌اندازی شبکه هوشمند مدارس «دانا» به شبکه ملی اطلاعات متصل شده‌اند.

چرا سازمان فناوری اطلاعات در بحث آموزش ورود کرده است؟
سازمان فناوری اطلاعات تلاش کرده با رویکرد توانمندسازی به موضوع آموزش نگاه کند از این‌رو یکی از رویکردهایش استفاده از ICT، ابزاری برای آموزش الکترونیکی در کشور است. به عبارتی این سازمان سعی دارد از آموزش با استفاده از ابزارهای ICT و پتانسیل‌های آموزش‌های الکترونیکی کشور حمایت کند بخصوص که با شیوع کرونا و تعطیلی مدارس این روزها استفاده از ابزارهای آموزشی ICT اهمیت بسیار بیشتری پیدا کرده به‌همین دلیل با استفاده از این ابزار و همکاری آموزش و پرورش شبکه هوشمند مدارس «دانا» را راه‌اندازی کرده است.

چرا وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بر استفاده از ابزارهای ICT برای عرصه آموزش الکترونیکی تأکید می‌کند؟
دولت به‌دنبال عدالت اجتماعی و آموزشی است. بنابراین در زمانه‌ای که ما در آن زندگی می‌کنیم یکی از مهم‌ترین ابزارها برای عدالت اجتماعی و آموزشی و حتی توانمندسازی در عرصه‌های مختلف، استفاده از ابزار ICT است. در این راستا، برنامه ششم توسعه هم وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را موظف کرده تا با همکاری وزارت آموزش و پرورش و با استفاده از ابزار ICT مدارس را هوشمندسازی کرده و به شبکه ملی اطلاعات متصل کند. به همین دلیل طرح «شبکه هوشمند مدارس دانا» (https://edtech.ito.gov.ir) گامی در جهت اجرای عدالت آموزشی است.

شبکه هوشمند مدارس «دانا» چگونه شبکه‌ای است؟
شبکه‌ای است که در آن مدارس به اینترنت و شبکه ملی اطلاعات متصل شده و در کنار آن، کاربرانش که همانا دانش‌آموزان، مربیان و والدین هستند از خدمات اکوسیستم استارتاپی در زمینه آموزش الکترونیکی و دیگر حوزه‌ها بهره‌مند می‌شوند.

وزارت ارتباطات در راه‌اندازی این شبکه چه نقشی ایفا می‌کند؟
همانطور که می‌دانید شبکه ملی اطلاعات دارای سه لایه زیرساخت، خدمات و محتواست در همین راستا، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات رویکرد و فعالیت‌های خود را در دو لایه یعنی زیرساخت و خدمات تقسیم‌بندی کرده است.

در لایه زیرساخت، نه تنها شهرها بلکه بالای ۹۰ درصد روستاهای بالای ۲۰ خانوار به اینترنت و شبکه ملی اطلاعات بلکه مدارس این مناطق هم با فراهم شدن این زیرساخت به شبکه ملی اطلاعات متصل شده‌اند. به عبارتی باید گفت بیش از ۷۶ هزار مدرسه از ۸۰ هزار مدرسه در کل کشور در مراسمی که با حضور رئیس جمهوری در نیمه مهرماه سال‌جاری برگزار شد، از طریق شبکه هوشمند مدارس دانا به اینترنت و شبکه ملی اطلاعات متصل شدند. فراهم کردن لایه خدمات نیز بر عهده سازمان فناوری اطلاعات و آموزش و پرورش بوده ولی لایه محتوا کلاً بر عهده وزارت آموزش و پرورش است.

هدف از ارائه خدمات در شبکه هوشمند مدارس دانا چیست؟
 در لایه خدمات هدف ما حمایت کردن از تقویت اکوسیستم آموزش الکترونیکی در کشور با استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی است تا این بخش را برای کمک به لایه خدمات در حوزه آموزش درگیر کنیم. امروزه جامعه به آموزش الکترونیکی نیاز دارد ولی این روزها با شیوع بیماری کرونا و تعطیلی مدارس و  موسسات آموزشی در کشور نیاز به آموزش الکترونیکی دوچندان شده است. همین موضوع‌ها باعث شده تا ما به‌دنبال استفاده از ظرفیت حداکثری بخش خصوصی در لایه خدمات باشیم در همین راستا، سازمان فناوری اطلاعات به‌عنوان متولی حمایت از اکوسیستم استارتاپی کشور وظیفه دارد تا از شرکت‌های فعال در حوزه آموزش الکترونیکی حمایت کند.

در این شبکه استارتاپ‌ها در چه حوزه‌هایی به مدارس و دانش‌آموزان خدمات ارائه می‌دهند؟
طبق مطالعات تطبیقی که از بازارهای دنیا در حوزه آموزش الکترونیکی انجام دادیم، ۲۲ حوزه را شناسایی کردیم که استارتاپ‌ها می‌توانند در این حوزه‌ها فعالیت کنند. شرکت‌هایی که تا امروز شناسایی کردیم و شرکت‌هایی که بعداً به ما می‌پیوندند بر اساس این ۲۲ حوزه تقسیم‌بندی شدند. البته شرکت‌های فعال در این حوزه‌ها قرار است در سه سطح به دانش‌آموزان خدمات ارائه دهند. به‌طوری که در سطح اول آنها به ۳ هزار کاربر، در سطح دو به ۳ تا ۵ هزار کاربر و در سطح سه به ۵ تا ۱۰ هزار کاربر و بالاتر خدمات ارائه خواهند داد.

استارتاپ‌های فعال در تمام سطوح باید یکسری پروتکل‌ها را که سازمان فناوری اطلاعات در سه حوزه فنی، حریم خصوصی و امنیتی آماده کرده، رعایت کنند ولی شرکت‌هایی که در حوزه لایه محتوا فعال هستند باید مجوزهای لازم را از وزارت آموزش و پرورش و دیگر نهادهای متولی دریافت کرده و پروتکل‌های آنها را رعایت کنند.

۲۲ حوزه شامل چه نوع خدماتی است؟
۲۲ حوزه خدمات آموزش الکترونیکی شامل محتوای ایستا (کتاب‌های دیجیتال، محتواهای آموزش الکترونیکی برای اولیا و مربیان و...)، خدمات ایمیل دانش‌آموز، مدیریت (نرم افزار سیستم مدیریت یادگیری و آزمایشگاه‌ها، داشبورد مدیریتی برای والدین، مربیان، مدیران مدارس و...)، رسانه پویا (تولید محتواهای آموزشی چندرسانه‌ای ویدیو انیمیشن، بازی‌های آموزشی، پیام رسان دانش‌آموزی، آزمون تحصیلی، مسابقات الکترونیکی و...) و بهبود مستمر مربیان (ابزارهای کمک آموزشی معلمان، ابزارهای فناوری اطلاعات کاربردی برای شناسایی و ایجاد امکان ظرفیت‌های موجود و...) است و تاکنون بیش از ۲۰۰ استارتاپ فعال در این حوزه‌ها شناسایی شده‌اند.

بحث هوشمندسازی مدارس سال هاست مطرح بوده چرا این شبکه امسال راه‌اندازی شد؟
بله درست است ولی در دولت یازدهم و دوازدهم، قبل از شیوع بیماری کرونا و تعطیلی مراکز آموزشی، هوشمندسازی مدارس مطرح بود و ما در حال انجام اقدام‌های لازم در این زمینه بودیم، چرا که در دولت تدبیر و امید ماده ۶۹ قانون برنامه ششم توسعه وزارت ارتباطات را مکلف کرده تا با همکاری وزارت آموزش و پرورش هوشمندسازی مدارس را پیاده‌سازی کند بنابراین نقشه راهی برای اجرایی کردن این طرح تدوین کرده بودیم.

به عبارتی رویکرد ما در طرح شبکه هوشمند مدارس دانا رویکرد مدرسه محور، توانمندسازی مدارس و رویکردی پایدار است به‌همین دلیل از مدت‌ها قبل اتصال مدارس به اینترنت و هوشمندسازی و حمایت از شرکت‌های زیست بوم آموزش الکترونیکی بر اساس نیاز مدارس و دانش‌آموزان و والدین در دستور کار بود و حتی با همکاری اپراتورها مودم در اختیار مدارس قرار گرفت ولی شیوع بیماری کرونا و تعطیلی مدارس باعث شد تا کارها سرعت بیشتری بگیرد.

راه‌اندازی شبکه هوشمند مدارس دانا چقدر توانسته در شرایط کرونایی مؤثر واقع شود؟
به‌هرحال اگر لایه زیرساخت اینترنت و شبکه ملی اطلاعات در کشور راه‌اندازی نشده بود، امروز هوشمندسازی مدارس نیز وجود نداشت بواسطه همین اتصال ۹۰ درصدی کشور به شبکه ملی اطلاعات است که اساساً امروز ما می‌توانیم در لایه خدمات و محتوای آموزش الکترونیکی بحث کنیم. قبول داریم که هنوز در این مسیر نواقصی وجود دارد ولی به مرور رفع و کیفیت‌ها نیز ارتقا خواهد یافت.

وقتی از معلمان درباره شبکه دانا یا برخی فعالان سؤال می‌کنیم آن را نمی‌شناسند علت چیست؟
چون فعلاً مدارس به‌لحاظ زیرساختی به اینترنت و شبکه ملی اطلاعات متصل شده‌اند و هنوز اتصال خدمات هم مکانی و معرفی کسب و کارهای حوزه آموزش الکترونیکی به بخش کاربران که همانا معلمان، دانش‌آموزان و والدین هستند، عملیاتی نشده و کاربران هنوز درگیر این بخش نشده‌اند. حال که زیرساخت فراهم است ما در حال تلاش هستیم تا در لایه خدمات از اکوسیستم آموزش الکترونیکی حمایت کنیم.

جامعه مخاطب ما نیز دانش‌آموزان، معلمان و مدارس هستند تا آنها با تنوعی از بازیگران در این حوزه آشنا شوند. بعد از آن وزارت آموزش و پرورش است که تصمیم می‌گیرد این بازیگران در کنار شبکه شاد فعالیت کنند یا خیر. خدمات شناسایی شده را آموزش و پرورش باید به مخاطبان برساند.