عفو بین‌الملل: نامه سازمان ملل به ایران درباره کشتار ۶۷ یک دستاورد است

سازمان عفو بین‌الملل روز چهارشنبه ۱۹ آذر (۹ دسامبر) نامه‌ کارشناسان سازمان ملل متحد در سپتامبر سال گذشته به دولت ایران در ارتباط با اعدام‌های سال ۶۷ را نقطه عطفی برای دستیابی به عدالت و حقیقت در این عرصه توصیف کرد.

گروه ‌های مدافع حقوق بشر از جمله سازمان عفو بین‌الملل و کارشناسان سازمان ملل بارها از جمهوری اسلامی ایران در مورد اعدام های غیرقانونی هزاران نفر در سال ۶۷ توضیح خواسته‌اند. این اعدام‌ها پس از پایان گرفتن جنگ ایران و عراق انجام گرفت.

اعدام‌شدگان عمدتاً طرفداران سازمان مجاهدین خلق ایران و سایر گروه‌های چپ و  مخالف جمهوری اسلامی ایران بودند.

عفو بین‌الملل ایران را به پنهان کاری "سیستماتیک" درباره شرایط مربوط به این اعدام‌ها و محل نگهداری اجساد متهم می‌کند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

در ماه سپتامبر یک گروه از کارشناسان سازمان ملل به دولت ایران نامه نوشتند و از امتناع مستمر ایران نسبت به افشای سرنوشت و محل دفن اعدام‌شدگان ابراز نگرانی کردند.

کارشناسان سازمان ملل خواستار رسیدگی "كامل" و "مستقل" و همچنین "گواهی دقیق مرگ" اعدام شدگان شده و هشدار داده بودند که در صورت ادامه این وضعیت و عدم پذیرش این امر، تحقیقات بین‌المللی برای روشن کردن آنچه اتفاق افتاده ضرورت می‌یابد.  در این نامه آمده بود: «ما نگران هستیم که این اقدام به معنای جنایات علیه بشریت باشد.» 

دایانا الطحاوی، مدیر عفو بین‌الملل در بخش خاورمیانه و شمال آفریقا این نامه را یک نقطه عطف خوانده و گفته که کشتار بدون رسیدگی و مجازات نخواهد ماند.

سازمان عفو بین‌الملل هم اعدام‌های ۶۷ را جنایت علیه بشریت توصیف کرده و از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد خواسته است سازوکار بین المللی برای تحقیق در این زمینه را ایجاد کند.

عفو‌بین‌الملل قبلا یک گزارش ۳۰۰ صفحه‌ای در مورد اعدا‌م‌های سال ۶۷  منتشر کرده و نوشته بود که مرگ هزاران قربانی هنوز ثبت نشده و هزاران جنازه ناپدیدشده در نقاط مختلف ایران دفن شده‌اند.

آمار کشته شدگان تابستان ۶۷ هرگز منتشر نشده است. این اعدام‌ها پس از فرمان آیت‌الله خمینی برای تشکیل هیأتی چهار نفره (مشهور به هیات مرگ) آغاز شد. آیت‌الله خمینی در این نامه تاکید کرده بود که هر کس که همچنان "سر موضع " باشد باید با او "با خشم و كينه انقلابى" برخورد و اعدام شود. 

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

اعدام زندانیان سیاسی در مرداد و شهریور سال ۶۷ ناقض پیمان‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی و قوانین داخلی ایران بود. آن زمان آیت‌الله منتظری به خاطر انتقاد از این رویه از قائم‌مقامی رهبری خلع شد. او کشتار غیرقانونی مخالفان سیاسی را جنایت دانسته بود. 

آیت‌الله منتظری در کتاب خاطرات خود  با استناد به گزارش‌های دریافتی تعداد اعدا‌م‌شدگان سال ۶۷ را ۲۸۰۰ تا ۳۸۰۰ نفر ذکر کرده است. برخی منابع این رقم را تا نزدیک پنج هزار نفر برآورد می‌کنند.

عفو بین‌الملل در بیانیه خود تأکید کرده که مقامات ایران طبق قوانین بین‌المللی موظف هستند در مورد این جنایات تحقیق کنند و حقیقت را به بستگان قربانیان سال ۶۷ بگویند. این نهاد حقوق بشری از جمهوری اسلامی خواسته است هیئتی از کارشناسان مستقل را مأمور تحقیق در این زمینه کند و بقایای جنازه قربانیان را - از جمله از طریق آزمایشDNA - شناسایی و به خانواده‌های آنها تحویل دهد تا آنها با برگزاری مراسم مطابق با اعتقادات، مذهب یا فرهنگ خود با عزیزانشان وداع کنند.

• گزارش تازه عفو بین‌‌الملل در مورد کشتار سال ۶۷؛ "نام‌های جعلی"، چهره‌های واقعی

  تصاویر ۱۳ قربانی اعدام‌های سال ۶۷. از بالا چپ به راست: جبار شبانی، مریم پاکباز، ابوالقاسم زهرایی، نسرین رجبی، اقدس همتی، محمدرضا صادقی، سیمین خیریه صفایی، آصف رزم‌دیده، پرویز سلیمی، محمود پولچی، امیرهوشنگ هادی‌خانلو و سید احمد سیدین. حکومت ایران در جوابیه خود به نماینده ویژه سازمان ملل در رابطه با اعدام‌ این افراد گفته بود، این اسامی "جعلی" بوده و این افراد "وجود خارجی نداشته‌اند".

• گزارش تازه عفو بین‌‌الملل در مورد کشتار سال ۶۷؛ "نام‌های جعلی"، چهره‌های واقعی

  نسرین رجبی (نشسته در عکس) یکی از قربانیان کشتار ۶۷ بود. مقام‌های ایران سال ۶۸ در جوابیه‌ای به نماینده حقوق بشر سازمان ملل نه تنها قتل او را انکار کردند بلکه مدعی شدند این نام جعلی است و چنین کسی وجود خارجی ندارد. اما طاهره خرمی (ایستاده) به سازمان عفو بین‌الملل گفته او و نسرین رجبی هر دو به اتهام حمایت از مجاهدین خلق در اوایل دهه ۶۰ در ایلام زندانی شده بودند.

• گزارش تازه عفو بین‌‌الملل در مورد کشتار سال ۶۷؛ "نام‌های جعلی"، چهره‌های واقعی

  طبق گزارش عفو بین‌الملل در گواهی فوت قربانیان که با پیگیری و به درخواست خانواده آنان صادر شده، در بیشتر موارد اطلاعات نادرست، گمراه‌کننده یا ناقص در مورد علت، شرایط و تاریخ فوت درج شده است. تصاویری از گواهی‌های فوت مربوط به سه قربانی کشتار ۶۷ که به دست عفو بین‌الملل رسیده است.

• گزارش تازه عفو بین‌‌الملل در مورد کشتار سال ۶۷؛ "نام‌های جعلی"، چهره‌های واقعی

  تصویری از اقدس همتی و همسرش حسین مؤکدی در روز ازدواج. اقدس همتی نیز یکی از قربانیان کشتار ۶۷ بود که مقام‌های ایران اعدام او را انکار کردند. به رغم این انکار، مقام‌های امنیتی به خانواده اقدس همتی اطلاع داده بودند که او کجا دفن شده است.

• گزارش تازه عفو بین‌‌الملل در مورد کشتار سال ۶۷؛ "نام‌های جعلی"، چهره‌های واقعی

  پنج قربانی سال ۶۷ که در جریان کشتار جمعی در ایلام اعدام شدند. به گفته عفو بین‌الملل اجساد آنان توسط خانواده‌هایشان در یک گور جمعی در حومه گورستان صالح‌آباد در خارج از ایلام پیدا شد. از بالا سمت چپ: جسومه حیدری‌زاده، حکیمه ریزه‌بندی، نسرین رجبی، فرح اسلامی و مرضیه رحمتی.

• گزارش تازه عفو بین‌‌الملل در مورد کشتار سال ۶۷؛ "نام‌های جعلی"، چهره‌های واقعی

  تصاویری از سنگ قبر هشت قربانی اعدام‌های سال ۶۷: مجید عراقی، طاهر بزاز، اقدس همتی، محمدحسن رحیمی مطعم، مریم پاکباز، محمد صفائی (فخودی)، نسرین رجبی و پرویز سلیمی. به گفته عفو بین‌‌الملل ایران در سال ۶۸ در جوابیه خود به سازمان ملل این افراد را "دارای وجود خارجی" ندانسته و قتل آنان را انکار کرده بود. با این حال نهادهای امنیتی محل دفن آنان را به خانواده‌هایشان اطلاع داده بودند.

• گزارش تازه عفو بین‌‌الملل در مورد کشتار سال ۶۷؛ "نام‌های جعلی"، چهره‌های واقعی

  یک گور دسته‌جمعی در شهر قروه در استان کردستان که در جریان کشتار تابستان ۶۷ اجساد زندانیان سیاسی سنندج در آنجا به خاک سپرده شدند. تابستان دو سال پیش این قبر گروهی با بولدوزر تخریب و زیر و رو شد.

• گزارش تازه عفو بین‌‌الملل در مورد کشتار سال ۶۷؛ "نام‌های جعلی"، چهره‌های واقعی

  گمان می‌رود اجساد گروهی از زندانیان سیاسی در سال ۶۷ در یک گور دسته‌جمعی در این نقطه در مشهد به خاک سپرده شده باشد. به گفته عفو بین‌الملل این منطقه به شدت تحت کنترل امنیتی قرار دارد و به خانواده‌های قربانیان اجازه برگزاری هیچ‌گونه تجمع و مراسم یادبودی داده نمی‌شود. احتمال می‌رود در این قطعه زمین ساخت و ساز صورت بگیرد.

• گزارش تازه عفو بین‌‌الملل در مورد کشتار سال ۶۷؛ "نام‌های جعلی"، چهره‌های واقعی

  گورستان خاوران در جنوب شرق تهران که در گذشته از سوی مقامات قضایی و سازمان زندان‌ها به اسم "لعنت‌ آباد" خوانده می‌شد. در این گورستان پیکر کسانی که به دلایل سیاسی یا عقیدتی زندانی و اعدام شده بودند، به خاک سپرده شدند. اواخر سال ۶۷ شماری از خانواده‌های زندانیان سیاسی دریافتند که اجساد عزیزانشان به صورت مخفیانه و بدون نام و نشان در گورهای جمعی در خاوران دفن شده است.

• گزارش تازه عفو بین‌‌الملل در مورد کشتار سال ۶۷؛ "نام‌های جعلی"، چهره‌های واقعی

  عفو بین‌‌الملل در گزارش خود به تشریح سیاست‌های حکومت ایران در طول سه دهه گذشته برای پنهان کردن حقیقت از افکار عمومی در مورد "ناپدید کردن و اعدام سازمان‌یافته مخالفان" پرداخته است. عفو بین‌الملل از سازمان ملل خواسته تا درباره ناپدید شدن اجباری و اعدام‌ زندانیان سیاسی که در دهه ۶۰ خورشیدی بدون طی شدن روند قضایی و قانونی صورت گرفته، تحقیقات مستقل و کامل انجام شود.

• گزارش تازه عفو بین‌‌الملل در مورد کشتار سال ۶۷؛ "نام‌های جعلی"، چهره‌های واقعی

  در گزارش عفو‌ بین‌الملل با عنوان "اسرار به خون آغشته: چرا کشتار ۶۷ جنایت ادامه‌دار علیه بشریت است؟" آمده است: «تا زمانی ‌که جمهوری اسلامی به خانواده‌های قربانیان در مورد سرنوشت و محل دفن عزیزان‌شان اطلاعات ندهد و شفاف‌سازی نکند، هم‌چنان به "جنایت علیه بشریت" ادامه‌ می‌دهد.»