تهران–باکو، الگوی همکاری‌های منطقه‌ای

روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر روند مثبتی را طی کرده و بخصوص سفرهای متقابل بخصوص در سطح وزرای امور خارجه به‌طور منظم انجام شده است. در عین‌حال سفر آقای جیحون بایرامف در مقطع فعلی از اهمیت مضاعفی برخوردار است.

این سفر درست چند روز پس از بازگشت اراضی اشغال‌شده جمهوری آذربایجان توسط ارمنستان، انجام می‌شود و روابط دو کشور نیز به دلیل حمایت جمهوری اسلامی ایران از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان و بخصوص بیانات سازنده و راهبردی مقام معظم رهبری در مرحله بسیار خوبی قرار دارد. در سایه این تحولات، دولت و مردم جمهوری آذربایجان نگاه مثبتی به رویکرد ایران داشته و فوری‌ترین اثر این تحول، رأی منفی باکو به قطعنامه ضد ایرانی کانادا در مورد حقوق بشر بود.

جمهوری آذربایجان پس از تثبیت موقعیت خود در مناطق آزادشده به دنبال بازسازی هفت شهر سوخته و ویران‌شده خود و بازگرداندن اهالی آن به موطن اصلی خود است. طبعاً بازسازی این مناطق و بازگشت آوارگان نقش بسیار مهمی در تثبیت پیروزی‌های باکو و تحکیم امنیت این مناطق خواهد داشت. در این شرایط، اعلام آمادگی ایران برای مشارکت در بازسازی مناطق آزاده شده، با توجه به همسایگی دو کشور و امکانات موجود در ایران، الگویی برای همکارهای منطقه‌ای و در جهت منافع دو کشور خواهد بود.
پروژه مهم دیگر، احداث راه‌آهن رشت- آستارا و اتصال کریدورهای شمال- جنوب برای دستیابی جمهوری آذربایجان به آب‌های گرم خلیج‌فارس و دسترسی ایران به دریای سیاه از طریق راه‌آهن است. اجرای این پروژه متأسفانه با تأخیر مواجه شده و در صورت جدیت طرفین، می توان به اتمام این پروژه مهم امیدوار بود.
بهره‌برداری از سد خدا آفرین و احداث نیروگاه برای برق‌رسانی به مناطق آزادشده در دوره بازسازی، بسیار حائز اهمیت است و با توجه به امضای موافقت‌نامه برای اجرای این پروژه در سال‌های قبل، تسریع در اجرای آن، تقویت مناسبات اقتصادی را در پی خواهد داشت. برگزاری سریع کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور برای پیگیری امر می‌تواند در دستورکار دو کشور قرار گیرد.

توافق مسکو موجب آزادی هفت شهر اشغال‌شده آذربایجان شد که یک حادثه خوب و مقدمه‌ای برای صلح است و طبعاً تأمین امنیت که ارتباط مستقیم با پیشرفت اقتصادی دارد، بسیار مهم تلقی می شود. تداوم آتش‌بس در منطقه قره‌باغ و پیگیری برای رسیدن به صلح عادلانه و پایدار در سایه حفظ تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان و تأمین امنیت و رفاه ارامنه قره‌باغ، می تواند منطقه را در معرض استقرار صلح قرار دهد.

هنوز وضعیت حدود سه هزار و یک‌صد کیلومتر از منطقه قره‌باغ مشخص نیست و انتظار است با توجه به واقعیت‌های موجود، با تمسک به مذاکره می توان به یک‌راه حل مسالمت‌آمیز برای آزادی این ۳ هزار کیلومتر رسید. جمهوری اسلامی ایران نیز قادر است برای تحقق این هدف،‌ نقش سازنده ایفا نماید.
نظم جدید منطقه با توجه به تحولات اخیر می‌تواند مبتنی بر الگوی همکاری‌های منطقه‌ای با پرهیز از رقابت‌های غیرسازنده شکل گیرد. آیا سفر وزیر خارجه جمهوری آذربایجان یک گام بلند و نقطه عطف برای تحقق این قبیل همکاری‌ها خواهد شد؟

* دیپلمات و سفیر اسبق ایران در آذرباریجان