هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت مورد صدمه واقع شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۶۱ واقعه محیط زیستی ایران است که در روزهای اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده اند. بر اساس این گزارش در یک هفته اخیر ۶۴ شکارچی و صیاد غیرمجاز بازداشت شدند، ۱۰ قاچاقچی چوب به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر  طی یک هفته گذشته دستکم هوای ۹ شهر برای گروه‌های حساس ناسالم اعلام شد. رئیس اداره نظارت بر تاکسیرانی شهرداری ارومیه از فرسودگی ناوگان تاکسیرانی این شهر و استاندار آذربایجان شرقی از فرسودگی ۷۰ درصد ناوگان اتوبوسرانی تبریز خبر دادند. مسئله ای که تاثیر مستقیم بر آلودگی هوا میگذارد. همچنین در همین ایام در سایه فقدان تجهیزات اطفای حریق و بی توجهی مسئولان بیش از ۴۰ هکتار از مراتع و جنگل‌های استان فارس طعمه حریق شد. همچنین بر اساس اعلام جانشین یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان سالانه ۲۰۰ هکتار از جنگل‌های این استان در سایه بی توجهی مسئولین و در سایه بی تدبیری خاکستر می شوند. در حوزه تولید پسماند نیز می‌توان به تخلیه زباله‌ صنعتی و شهری در نوش‌آباد آران و بیدگل و قزوین، معضل زیست محیطی پسماند‌های حاشیه دریای خزر، نبود دستگاه بی‌خطرساز پسماند‌های بیمارستانی و عفونی در شهرستان پردیس، بروز مشکلات زیست محیطی به دلیل عقب‌ماندگی‌های شهر رشت در حوزه پسماند، تجمیع نخاله‌های ساختمانی در منطقه گردشگری کلاته قنبر شاندیز، روی زمین ماندن زباله‌های منطقه چهار کلانشهر زنجان، معضل آلودگی نفتی در منطقه سرخون استان چهارمحال و بختیاری اشاره کرد.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید حجم آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات ‌وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در آخرین خبر منتشر شده در این خصوص می توان به مرگ مشکوک مرغان دریایی در ساحل بابلسر، مرگ قوها در فریدونکنار، تلف شدن یک ببر در باغ وحش ارم و بریدن گوشهای یک قلاده سگ در ارومیه، اشاره کرد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیست

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی هفته‌ای که گذشت، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۶۴ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۲۸ گزارش منابع رسمی است، در استان های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، هرمزگان، اصفهان، خراسان جنوبی، چهارمحال و بختیاری، فارس، ایلام، خراسان جنوبی، خوزستان، گلستان، اردبیل، آذربایجان غربی، لرستان، کاشان، مهاباد، تهران و همدان بازداشت و به مراجع قضایی ارجاع داده شدند.

بر اساس گزارشات منابع رسمی در هفته ای که سپری شد، بیش از ۴۵ تن چوب جنگلی که حاصل جمع آوری ۶ گزارش منابع رسمی است، در استان های زنجان، خراسان رضوی، البرز، کرمانشاه، همدان و خوزستان کشف و ضبط شده و ۱۰ متهم به مرجع قضائی معرفی شدند.

در این میان مسئولان محیط زیست شهرهای یاسوج، خواف و اسدآباد بدون ذکر تعداد از دستگیری متخلفان قطع دختان در این شهرها خبر دادند.

همچنین مهرزاد شادمان راد، مسئول یگان حفاظت اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان سمنان، گفت: “۲۵ تن چوب غیر مجاز جنگلی در ۹ ماهه اول سال جاری در این شهرستان کشف و با متخلفان برخورد قضایی صورت گرفته است.

از سوی دیگر، تورج همتی مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی نیز از دستگیری ۶۶ شکارچی متخلف طی دو هفته اخیر در سراسر این استان خبر داد و گفت: “متخلفان، ۴.۵ میلیارد ریال به طبیعت استان طی دو هفته اخیر خسارت وارد کرده‌اند. این شکارچیان متخلف به همت محیط‌بانان سراسر استان دستگیر و با تشکیل ۴۲ پرونده تخلف به قانون معرفی شده‌اند.”

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان قزوین نیز از معرفی و شناسایی ۵۵ متخلف در زمینه شکار غیرمجاز گونه‌های جانوری و آلودگی و تخریب محیط زیست به مراجع قضایی استان در سال جاری خبر داد و گفت: “در ماه گذشته ۶ مورد شروع به شکار، هفت مورد شکار غیر مجاز پستانداران، ۱۰ مورد زنده گیری پرندگان، ۱۲ مورد صید غیرمجاز آبزیان، ۲ قبضه سلاح غیرمجاز و ۱۰۱ مورد ادوات و وسائل شکار توسط محیط‌بانان این استان کشف و ضبط شده است.”

حق تنفس و هوای پاک

بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای ماهشهر ۱۳۸، اندیمشک ۱۲۲، شادگان ۱۱۵، شوشتر ۱۱۰، اصفهان ۱۱۳، تهران ۱۱۴، کرج ۱۲۱، مشهد ۱۰۳ و بندرعباس ۱۴۸ عنوان شد که برای گروه‌های حساس (بیماران قلبی و ریوی، زنان باردار و کودکان) ناسالم است.

استفاده از کاروان حمل و نقل شهری و باربری یکی از فاکتورهای اصلی جلوگیری از آلودگی هوا است، با این حال به تازگی محمدرضا پورمحمدی، استاندار آذربایجان شرقی از فرسودگی ۷۰ درصد ناوگان اتوبوسرانی تبریز خبر داد. همچنین به گفته توحید روانبخش رئیس اداره نظارت بر تاکسیرانی شهرداری ارومیه، ناوگان تاکسیرانی این شهر فرسوده است.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو می‌بایست مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته ای که گذشت منابع رسمی اعلام کردند که ۴۰ هکتار از جنگل‌ها و منابع طبیعی شهرستان لامرد واقع در استان فارس، طعمه آتش شد. آتشی که در فقدان تجهیزات اطفای حریق حتی به مناطق حفاظت ‌شده نیز گسترش پیدا کرده و فعالان زیست‌محیطی بارها از بی‌توجهی مقام‌های دولتی انتقاد کرده‌اند.

همچنین جانشین یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با اشاره به اینکه سالانه ۲۰۰ هکتار از جنگل‌های این استان خاکستر می‌شود، گفت: “سال گذشته شاهد ۲۲۴ فقره آتش‌سوزی و سوختن ۲۰۲ هکتار از جنگل‌های استان بودیم؛ سال گذشته تا آبانماه ۱۱۳ مورد آتش‌سوزی داشتیم و ۸۱ هکتار جنگل سوخت اما امسال در این مدت ۱۷۲ فقره آتش‌سوزی را شاهد بودیم و ۱۲۸ هکتار از جنگل‌های استان سوخته‌اند.”

بحران پسماند

از گزارشاتی که در این راستا طی یک هفته گذشته منتشر شده می‌توان به تخلیه زباله‌ صنعتی و شهری در چاله نخاله نوش‌آباد آران و بیدگل اشاره کرد. چاله نخاله شهر نوش آباد آران و بیدگل این روزها محلی برای تخلیه زباله‌های صنعتی و شهری شده است و همین موضوع موجب گسترش بیماری‌ها و حشرات و جانوران موذی مختلف شده است.

از سوی دیگر، علی فرهادی کارشناس محیط زیست با بیان اینکه پسماند‌های حاشیه دریای خزر را می‌توان به عنوان یک معضل زیست محیطی قلمداد کرد که باید تعیین تکلیف شود، گفت: “دریای خزر جزء بزرگترین دریاچه‌های جهان و دارای با ارزش‌ترین ذخایر است، اما اکنون زمانی که دل به دریا می‌زنید زباله و پسماند‌هایی را در حاشیه خزر مشاهده می‌کنید که طبیعت زیبای این دریاچه را زشت کرده است. علاوه بر این پسماند‌های کنار دریای خزر، جنگل‌های استان‌های شمالی نیز محلی برای دفن پسماندها شده‌اند که ادامه این روند می‌تواند سبب آلودگی آب، خاک، نفوذ شیرآبه زباله ها به آب‌های زیرزمینی و نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری شود.”

همچنین معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار قزوین پسماندهای صنعتی را یکی از چالش‌های زیست محیطی استان دانست و گفت: اگر اصول زیست‌محیطی به‌درستی رعایت شود خطری سلامت مردم را تهدید نمی‌کند. در حال حاضر پردازش و امحای پسماندهای صنعتی ما به صورت انحصاری توسط یک شرکت بخش خصوصی در مجموعه سایت پسماند محمدآباد انجام می‌شود که این موضوع به دلیل انحصاری بودن مشکلات زیادی را برای مدیریت پسماند صنعتی استان به وجود آورده است.

در این حوزه، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان پردیس با بیان اینکه پسماند‌های پزشکی شهرستان پردیس در مخازن زباله گوشه و کنار شهرستان تخلیه می‌شود، گفت: “شهرستان پردیس فاقد دستگاه بی‌خطرساز پسماند‌های بیمارستانی و عفونی است و این پسماند‌ها در مخازن زباله نقاط مختلف شهرستان تخلیه می‌شود.”

همچنین احمدی سنگری پسماند را یکی از معضلات اصلی شهر رشت خواند و گفت: “برخی از عقب‌ماندگی‌های شهر رشت به دلیل سیاسی‌کاری‌ها حادث شده است.”

از دیگر اخبار محیطی زیستی این هفته می‌توان به تجمیع نخاله‌های ساختمانی در منطقه گردشگری کلاته قنبر شاندیز، لزوم شناسایی منابع و نقاط آلاینده حریم شهر تهران، روی زمین ماندن زباله‌های منطقه چهار کلانشهر زنجان، معضل آلودگی نفتی در منطقه سرخون استان چهارمحال و بختیاری و قطع درختان هزار ساله در دامنه زاگرس، اشاره کرد.