تلاشگر اقالیم قِبله

در سال پایانی تحصیلات دانشگاهی خود، گاه سعی بر این داشتم که تعطیلات پایان هفته را به قم مشرف شده وپس از زیارت بارگاه حضرت معصومه ع  ، به دیدار برخی از بزرگان حوزه و نیز دوستان وفامیل خویش بشتابم که در این موارد أغلب ،  دو روز در این شهر توقف می نمودم . وبرکات ورشحات معنوی واجتماعی فراوانی را از این دوران بدست آوردم.

در یکی از این سفرها بود که به بیت مرحوم آیة الله العظمی حاج سید محمد رضا گلپایکانی رفته ودر آغاز ، کوتاه زمانی را در خدمت آیة الله زادگان معظًم ایشان ، آیة الله حاج سید جواد گلپایگانی ، وحضرت حجة الاسلام والمسلمین حاج سید باقر گلپایگانی ، در اتاقی که در جوار اتاق والد بزرگوارشان بود ، ومعمولا شخصیت های برجسته ومشهور حوزه بدان رفت وآمد داشتند وگاه خدمت مرجع عالیقدر هم می رسیدند، حضور یافتم . بیاد دارم از افرادی که آن شب در این جمع حضور داشتند، آیة الله أبطحی ، داماد حضرت آیة الله ، مرحوم شاکری ،  مرحوم آیة الله حاج شیخ کاظم خوانساری ، که سالها خدمت مرحوم آیة الله العظمی خویی بوده واز آنجا که علاوه بر جایگاه علمی ، از خطً بسیار زیبایی برخوردار بودند، نامه ها واستفتاء های ایشان را به نگارش در می آوردند، بودند.

مرحوم خوانساری پس از مهاجرت از نجف أشرف از آنجا که ارتباط تنگاتنگی را با آیة الله زاده معظًم گلپایگانی از دوران نجف با یکدیگر در درس مرحوم آیة الله العظمی خویی در مسجد خضراء داشتند ، به بیت مرحوم آیة الله گلپایگانی آمده وهمان جایگاه وفعالیت را در آن آغاز نمودند. دقایقی را در این جمع  سپری کرده ، آنگاه به محضر مرحوم آیة الله العظمی گلپایگانی در اتاقی کوچک در حالی که ایشان بر روی تشکی بر روی زمین نشسته  ومیز کوچکی که بیشتر شبیه چهارپایه ای نیم در نیم متر بود و در برابر ایشان قرار داشت ، گام نهاده وپس از سلام وعرض ارادت ، در جایی که معمولا میهمانان در برابر ایشان بر زمین می نشستند ، قرار گرفتم. مرحوم آیة الله العظمی گلپایگانی با خانواده ما ، به ویژه از عموها ، مرحوم حاج شیخ مرتضی أنصاری ونیز مرحوم حاج شیخ محمد علی انصاری شارح و ناظم نهج البلاغه  و نیز أخوان انصاری قمی ، دوهمزاد مشهوری که در حوزه های علمیه نجف أشرف و قم و تهران ، از شهرت بسزایی برخوردار بوده و همواره از آنان ، به دو مجتهد خدمتگزار یاد می گردد ،  از دیر زمانی روابط گسترده ای داشته وخاطرات فراوانی را در ذهن خود داشتند. در این راستا پیش وبیش از همه ، معظًم له با مرحوم عموی بزرگ من حاج شیخ مرتضی انصاری ، که سخنران برجسته دوران خویش بشمار آمده ومحدًث مشهور ویکًه تاز دوران بود تا آنجا که مرحوم آیة الله العظمی بروجردی از ایشان به ( زبان حوزه ) یاد می نمودند ، ارتباط ودوستی گسترده ای را داشتند. رخداد مشهور مدرسه فیضیه ، در سالروز شهادت امام صادق (ع ) که از سوی آیة الله گلپایگانی برگزار شده و با حمله مامورین شاه روبروگردید ، سخنران آن مجلس پر شور و پر حادثه ، مرحوم حاج شیخ مرتضی انصاری بود. به هر تقدیر آیة الله گلپایگانی مرا مورد لطف ومحبت خویش قرار داده ودقایقی از تبار خدمتگزار من سخن گفتند . سپس به من فرمودند که زکات علم خودت را باید به حوزه قم ادا نمایی!  عرض کردم اگر علمی باشد.

فرمودند ، خیر بنده اطلاع دارم وشما باید یک روز در هفته خود را برای مردم وحوزه قم قرار دهید واز برکات بزرگ بانویی که زمین قم به حضور ایشان در آن ونیز پس از فوت ، در بر گیرنده پیکر مطهرشان می باشد ، بهره گیرید ! واز این پس بود که نزدیک به بیست سال روزهای پنجشنبه وجمعه ابتدا در بیمارستان وابسته به حضرت آیة الله العظمی گلپایگانی ، وسپس در پلی کلینیک بوعلی واقع در خیابان ساحلی قم ، ونیز بیمارستان شهید بهشتی وسپس در دارالشفاء،  به درمان بیماران پرداختم. تمام این قلم نگاره ، برای شرح آشنایی من با بسیاری از روحانیون وچهره های برجسته حوزوی بود که سالها توفیق درمان اغلب این عزیزان را به عهده داشتم وتقریبا می توانم اذعان نمایم که کمتر شخصیتی از مراجع وبرجستگان وسرشناسان حوزه وشهر مقدًس قم وجود داشتند که وظیفه درمانی خویش را نسبت به آنان تقدیم نکرده باشم.

عصرهای پنجشنبه پس از فراغت از کلینیک ، سعی داشتم با برنامه ریزی از قبل ، هر هفته ، به دیدار بزرگی از مراجع وشخصیتهای حوزوی وجز اینها بشتابم. از آنجا که سالها با صدیق ارجمند وسرور گرامی خود ، عماد الأخیار ومعتمد المراجع ، تلاشگر فرهنگی واز پیشکستوان فعالیت های فرهنگی وانتشاراتی قم که بیش از نیم قرن در نشر و ترجمه وگسترش کتابهای ارزشمند شیعه فعالیت داشته وبیش از هزار ودویست عنوان کتاب به زبانهای فارسی، عربی ، انگلیسی ، اردو ، فرانسه ، ترکی استانبولی ، ترکی آذری ، روسی ، اسپانیولی ، چینی ، ژاپنی ، ودیگر زبانهای افریقایی و...چاپ ومنتشر ساخته بطوری که تعداد عناوین کتاب ها  در برخی از زبان های یاد شده همچون انگلیسی ، به بیش از چهارصد عنوان ودر کمترین آنها ، پنج عنوان است ، تا آنجا که قاطعانه می توان چنین ادعا نمود که نام ایشان ، نام عَلَمی در جهان اسلام وبه ویژه تشیع بشمار می رود ودر تمام کتابخانه ها ومراکز تجمًع شیعه در جهان ، کتابهای این موسسه همچون لعل می درخشد وموجب پرتوافشانی علوم مکتب اهل بیت ع گردیده ومی گردد. یعنی فاضل ارجمند، جناب حاج محمد تقی أنصاریان آشنایی داشته وسعی داشتم که اغلب عصرها به دفتر انتشارات ایشان ( انتشارات شَفَقْ )  واقع در صفاییه حضور یابم و سپس بعد از بجای آوردن فریضه نماز مغرب وعشاء ، گاه با این بزرگ ، وگاه به تنهایی ، به برنامه دیدارهای هفتگی خود بشتابم. عصر هنگام ها که به این مرکز فرهنگی وانتشاراتی گام می نهادم ، با شخصیتهایی همچون مرحوم آیة الله حاج شیخ ابراهیم أمینی ، آیة الله مصباح یزدی ، آیة الله حاج شیخ ابراهیم جنًاتی ، حجة الاسلام والمسلمین ابن الرضا ، وجز اینها از برجستگان وسرشناسان حوزه قم آشنا شده ودیدار می نمودم. به بیانی دیگر در پایان هر هفته وبه ویژه پنجشنبه عصرها ، دفتر انتشارات شفق جناب آقای انصاریان ، میعادگاه محققین،  و پژوهشگران و برجستگان حوزوی از ملیت های گوناگون بود که همه گونه بهره گیری علمی ، خبری ، سیاسی ، تاریخی ، شخصیت شناسی افراد وجز اینها را می توانستیم در این مرکز بدست آوریم وچه روزها وساعتهای زیبا وپر خاطره ای را که رشحات علمی ومعنوی آن حضورها ، تاکنون برای من علاوه برخاطره ، همچنان باقی مانده است، را به عنوان کوله باری از علم و تجربه وارتباطات اجتماعی با خود همراه دارم واز آن بهره می برم! وبدان بر خود می بالم.

نخستین بار بود که در این انجمن با مرحوم آیة الله حاج شیخ جعفر خوشنویس آشنا شدم. روحیه اجتماعی والا ، خوشرویی ، وتواضع ، واطلاعات گسترده وی ، ومهمتر از همه دغدغه های او نسبت به آگاهی دادن به جوانان و دانشگاهیان ، همه و همه  از این بزرگ ،  شخصیتی را بوجود آورده بود که به راحتی مخاطبان خود را به دوستانی صمیمی با او مبدًل می ساخت.

بیاد دارم که در نخستین دیدارمان در این أنجمن که برادر بزرگ و  ارجمندم ، فاضل گرامی جناب حجة الاسلام والمسلمین حاج شیخ مهدی انصاری نیز حضور داشتند ، از آنجا که در همین هنگام مقاله ای از مرحوم شیخ باقر القرشی بنام ( حقوق کارگر از دیدگاه سرمایه داری ، کمونیسم و اسلام ) ، ونیز مقاله دیگری از (شهید رابع)  ،  مرحوم آیة الله شهید صدر بنام ( مبانی اقتصادی در جامعه اسلامی ) را ترجمه ومنتشر ساخته بودم ، مرحوم خوشنویس ، مرا مورد تقدیر وتشویق فراوان قرار دادند واز این هنگام بود که ارتباط نسبتا گسترده ما با این تلاشگر فرهنگی آغاز گردید. از این پس بود که در بسیاری از محافل دانشجویی در دانشگاه ، و انجمن های اسلامی آن از ایشان دعوت می نمودم وسخنرانی های او تاثیر فراوانی را در آن هنگام بر دانشجویان می گزارد. یکی از ویژگیهای برجسته او تواضع وکنار آمدن با جوانان با هر دیدگاهی بود که خود می دیدم چگونه پس از کوتاه مدتی ، آنان را تغییر می داد.

سخنرانی حجة الاسلام والمسلمین حاج شیخ مهدی انصاری در مجلس بزرگداشت آیت الله خوشنویس

استاد خوشنویس در سال ۱۳۴۹ شمسی به لبنان رفته و حدود ۵ سال در بیروت به کارهای فرهنگی و تبلیغی از قبیل سخنرانی ، نگاشتن و نشر مقالات مذهبی در مجلات و روزنامه های اسلامی و شیعی همچون (العرفان ) و (الحیاة) پرداخت.

سپس به بحرین هجرت کرده و پس از  ۹ ماه فعالیت در آن کشور که همراه با امامت جماعت و سخنرانی به عربی و فارسی در مجالس مذهبی و اجتماعی و نوشتن و نشر مقاله و ایراد سخنرانیهایی از طریق رادیو منامه در مناسبتهای دینی شیعی بود ، به ایران آمد.

او در اواخر سال ۱۳۵۴ شمسی به حوزه علمیه قم وارد شد و از محضر آیات گلپایگانی ، میرزا جواد تبریزی، وحید خراسانی،  مکارم شیرازی، ابو القاسم  کوکبی، جعفر سبحانی استفاده نمود.

از اوائل ورود به حوزه قم به تدریس پرداخت و به تعلیم زبان عربی، فن نویسندگی معاصر، خطابه در کنار فقه، اصول، عقائد و تاریخ اسلامی مشغول شد. ایشان به خاطر رغبت و علاقه ای که به نشر فرهنگ اسلامی به ویژه میان جوانان داشت ، به خطابه و ایراد سخنرانی در محافل و مجالس به زبان عربی و فارسی پرداخت و به مرور زمان یکی از فعالیتهای عمده وی تبلیغ ازراه  منبر قرار گرفت. در همین راستا بر اثر دعوتهای مختلف به مناطق گوناگون در ایران و در دیگر کشورهایی مانند لبنان، سوریه، بحرین، دبی، شارجه، چین، مالزی، سنگاپور، سریلانکا، تایلند، ساحل عاج ، کرواسی، مکرر سفر کرده و در میان مردم مختلف به سخنرانی پرداخت

به علت تسلط ایشان بر دو زبان عربی و فارسی هم در عراق وپیش از حکومت بعثیان و قبل از هجرت از عراق ، از رادیوی سراسری عراق و همچنین در ایران پس از انقلاب ، در کانال رادیویی یک ، و دو ، وسه  فارسی و عربی سراسری ، و رادیوی قرآن ،  و رادیوی محلی قم، اهواز، کیش، کردستان، سیستان و بلوچستان سخنرانی ، میزگرد و مصاحبه های متعددی در مسائل گوناگون اسلامی و اجتماعی داشت.

همچنین نظیر چنین  برنامه هایی را  از تلویزیون المنار حزب الله لبنان از وی پخش گردید. تدریس در دانشگاه صنعتی شریف تهران، جامعة الزهراء(س)، مؤسسه مذاهب اسلامی ،  از جمله فعالیت های دیگر ایشان بود.

مرحوم جعفر الهادی از همان آغاز جوانی بر اساس علاقه به نویسندگی به نوشتن و نشر کتاب و مقاله هایی به دو زبان عربی و فارسی در مجلات گوناگون داخلی و خارجی همچون : «القرآن یهدی » ، «ذکریات المعصومین» ، «نداء الاسلام » ، «منابع الثقافه الاسلامیه» (عراق) ، و «المواقف»  (بحرین) ، «رساله القرآن » ، «پیام قرآن» ، «پرسمان»  (قم) و «البصائر » ، و «رساله الحسین» ،  و «میقات الحج»  (ایران) ، و «الشهید»  (لندن) ، و «دعوة الحق»  (مغرب) ، و «المرشد»  (سوریه و لبنان) ، پرداخت.

مرحوم جعفر الهادی که در علوم مختلف اسلامی همچون فقه ، حدیث، عقاید، کلام و مذاهب ، صاحب نظر بود به عنوان عضو هیأت علمی مجمع جهانی اهل بیت(ع) و سپس شورای کتاب این مجمع ، خدمات فراوانی را إرائه نمود و آثار گرانقدری را به رشته تحریر درآورد.

"قرآن در احادیث پیامبر و اهل بیت(ع)"، و  "حقیقت، همانگونه که هست" و "مبانی کلی اقتصاد"  ، و کتاب های "فروغ ابدیت"، و "فروغ ولایت"، و "مبانی حکومت اسلامی"،  و "توحید در قرآن حکیم"، و  "فی ظل أصول الاسلام"، و "منشور عقاید الامامیه"  ، از آیة الله سبحانی و "جلد اول و سوم تفسیر نمونه" ، آیة الله مکارم شیرازی "درس هایی از فرهنگ اسلامی" آیة الله ابراهیم أمینی ،  و "معـاد" مرحوم آیة الله فلسفی را به زبان عربی ترجمه کرد که از خدمات ماندگار آن فقید بشمار می آید.

این استاد برجسته حوزه علمیه قم که در تاسیس مرکز تخصصی علوم حدیث حوزه علمیه قم هم سهیم بود، از آنجا که به چهره ای تلاشگر مشهور شده وشهره أقالیم قبله وجز اینها از دیگر پهنه ها گردیده بود ، سفرهای تبلیغی بسیاری نیز به خارج از ایران داشت و در ترویج مکتب اهل‌بیت(ع) از هیچ تلاشی فروگذار نبود. آیة الله خوشنویس که در أقالیم قبله به جعفر الهادی شهرت یافته بود از مؤلفین، مبلغین و مدرسین شهیر حوزه در عرصه بین الملل بوده و در عمر گرانبهای خویش ، خدمات شایانی به فرهنگ و معارف شیعه در ایران و کشورهای منطقه داشته و از ایشان آثار علمی فراوانی به یادگار مانده است. دهها کتاب وبیش از یکصد مقاله گرانسنگ ، وسخنرانی ها ومیز گردها و روشنگری های او در باره مکتب اصیل اسلام ، یعنی آموزه های مکتب أهل بیت ع ، حاصل تلاشهای نزدیک به شش دهه این شخصیت کم نظیر بود.

سرانجام آیة الله‌ حاج شیخ «محمدجعفر خوشنویس» معروف به «جعفر الهادی» از اساتید بزرگ حوزه‌ علمیه قم ، روز پنجشنبه ۱۳ آذر ۱۳۹۹ در سن ۷۴ سالگی بر اثر عارضه قلبی در قم ، به سوی حیات أبدی پرگشود.

بدون تردید فقدان این عزیز، خسارتی برای جامعه اسلامی است و امید است مسیر علمی و تبلیغی ایشان با قوت هر چه بیشتر، به وسیله نسل‌های جوان حوزه ادامه یابد. یاد و نامش جاودان باد

* عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران.