اعلام هزینه شب یلدا به ازای هر نفر/ حجم خریدها نشان از دورهمی بزرگ ندارد

شب‌چله بعد از عید نوروز، محبوب‌ترین جشن ملی ایرانی‌هاست و گرچه این یکی، دو دقیقه بیشتر و کمتر بودن، اثر معناداری روی زندگی ما نمی‌گذارد، اما هر سال شور و حال رسیدنش به بازار سرد پاییز رنگ شاد نارنجی می‌بخشد. امسال اما از شور و حال هر سال خبری نیست، مغازه‌ها خلوت‌تر بوده و رفت‌وآمدها در بازار کمتر. از راسته آجیل‌فروش‌ها در بازار بزرگ گرفته تا آجیل‌فروشی‌های معروف و برند تا فروشگاه‌های کوچک و معمولی سطح شهر، هیچ‌کدام در روزهای اوج نیستند. مردم می‌آیند و می‌روند و گاهی خرید هم می‌کنند، اما نه مغازه‌ها مثل پارسال پر می‌شود و نه خریدها به اندازه شب‌های چله گذشته است. حجم پایین خریدها نشان از این دارد که مهمانی و دورهمی بزرگی در راه نیست و تنها قرار است یادی از یلدا در خانه‌ها زنده بماند و شاید تفألی به دیوان حافظ، تا دلخوشی‌های اندک این روزها و شب‌ها بیشتر از این، رنگ نبازد.
 
آجیل ارزان نمی‌شود
آجیل در شرایط عادی هم تقریبا هیچ‌وقت کالای ارزانی برای بیشتر خانوارها نبوده است؛ حتی پسته با مزیت بالای تولید و صادرات. اما پسته، بادام یا گردو فرقی ندارد، هر سال که به هر دلیل، تولید یکی از اقلام آجیل کاهش یافته، گرانی این محصول را رقم زده است. آخرین بار سال 97بود؛ سالی که افت تولید پسته به افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها انجامید. اما درباره شرایط برعکس چطور؟ امسال مسئولان صنفی از افزایش تولید می‌گویند. علیرضا ارزانی‌ممقانی، رئیس اتحادیه کشوری آجیل و خشکبار شرایط بازار آجیل کشور را از لحاظ عرضه خوب توصیف و اعلام کرده بهبود وضعیت آب‌وهوایی و کاهش 40درصدی صادرات، تولید را افزایش و عرضه آجیل و خشکبار را در بازار داخلی در شرایط خوبی قرار داده است. با این حال، نگاهی به قیمت‌ها در بازار نشان می‌دهد که این افزایش تولید به کاهش قیمت منجر نشده است. ارزانی‌ممقانی، قیمت هر کیلوگرم آجیل 4مغز را 190تا 240هزار تومان و قیمت آجیل شیرین مخصوص شب یلدا را 120تا 180هزار تومان اعلام کرده است، اما در بیشتر فروشگاه‌ها قیمت از این بالاتر است.

کرونای گرانی
به‌نظر می‌رسد کرونا تنها عامل کاهش خرید آجیل نباشد. قیمت آجیل هم همپای بقیه اجناس از ابتدای امسال افزایش داشته و این رشد به گفته رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران بین 40تا50درصد در کل اقلام ارائه‌شده بوده است. با توجه به قیمت 110هزار تومانی آجیل در شب‌چله سال 98و گفته‌های مسئولان استانی و کشوری این صنف به‌نظر می‌رسید نباید امسال شاهد قیمت بالای 200هزار تومان برای آجیل باشیم، اما مشاهدات نشان می‌دهد میانگین قیمت هر کیلو آجیل هم‌اکنون 300هزار تومان است. یکی از فروشگاه‌های معروف آجیل و خشکبار که شعبه‌های متعددی در سطح شهر دارد، قیمت هر کیلوگرم آجیل شب یلدا را 220هزار تومان و قیمت هر کیلو آجیل مخلوط رویال را 385هزار تومان تعیین کرده است. 
قیمت هر کیلوگرم آجیل شیرین با پوست هم در این فروشگاه 240هزار تومان و قیمت آجیل مغز شور 375هزار تومان تعیین شده است. انواع ویژه‌تری از آجیل هم در این فروشگاه هست که قیمت‌های ویژه‌تری هم دارد. در مغازه‌های کوچک‌تر هم اگر پسوند ممتاز در کنار نام آجیل آمده باشد، قیمت از این کمتر نیست. فروشگاه به نسبت کوچکی در یکی از مناطق غرب تهران هر کیلو آجیل ممتاز شب یلدا را 285 هزار تومان قیمت‌گذاری کرده و آجیل درجه یک و با پوست را 220هزار تومان می‌فروشد.
قیمت حتی در فروشگاه‌های آنلاین که معمولا برای فروش بیشتر تخفیف قائل می‌شوند هم از این کمتر نیست و حتی بدتر است؛ 365هزار و 500تومان برای هر کیلو آجیل 5مغز خام، 365هزار و 500تومان برای آجیل 5مغز ویژه و 417هزار تومان برای هر کیلو آجیل 4مغز شور قیمت تعیین‌شده و این درحالی است که مشخص نیست بعد از پرداخت پول آیا جنسی با همان کیفیت عنوان شده دریافت می‌کنید یا خیر.

چرا فراوانی به ارزانی منجر نمی‌شود؟
تولید اقلام مختلف آجیل امسال بین 30تا40درصد افزایش داشته و به همین دلیل کمبودی در هیچ‌یک از اقلام دیده نمی‌شود، اما این فراوانی قیمت‌ها را پایین نیاورده است. رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران در گفت‌وگو با همشهری، از افزایش 40تا 50درصدی قیمت انواع اقلام آجیل خبر می‌دهد و 30درصد از آن را ناشی از افزایش دستمزد می‌داند. 
مصطفی احمدی، معتقد است افزایش تولید باعث شده قیمت آجیل و خشکبار با وجود رشد هزینه‌های تولید، «چندان» بالا نرود، اما همین افزایش نه چندان زیاد قیمت در کنار دیگر هزینه‌های خانوار و کاهش قدرت خرید، آجیل را امسال از لیست خرید تعداد بیشتری از مردم خط زده است. به گفته احمدی، افزایش قیمت در اقلام ایرانی آجیل، بیشتر از وارداتی‌ها بوده است. او می‌گوید: امسال با توجه به افزایش تولید آجیل، قیمت اقلام وارداتی تأثیر چندانی بر بازار نداشت و حتی با وجود رشد قیمت ارز، قیمت آجیل وارداتی به اندازه تولید داخل گران نشد. در مقاطعی از امسال گردو به کشور وارد شد تا بازار این محصول متعادل شود، اما مهم‌ترین آجیل وارداتی که به‌دلیل سازگار نبودن با آب و هوای کشور در ایران کشت و تولید نمی‌شود و باید حتما با واردات تامین شود، بادام هندی است. نکته جالب درخصوص این محصول، ممنوعیت ثبت سفارش واردات آن است؛ تصمیمی غیراصولی که باعث شده تقاضای بازار برای این محصول تماما از طریق قاچاق تامین شود. با این حال، بادام‌هندی در بازار کشور به وفور و البته با قیمت بالای 300هزار تومان در هرکیلوگرم یافت می‌شود.

کرونا؛ هم سود و هم ضرر
اسفند 98کرونا مردم را در خانه‌ها حبس کرد و صنف آجیل و خشکبار هم مثل دیگر اصنافی که بهترین فصل فروششان شب عید است، ضرر و زیان فراوانی را متحمل شدند، اما در ادامه شرایط تغییر کرد. تحقیقات نشان داد مصرف خوراکی‌های با طبع گرم برای افزایش مقاومت بدن مفید است و توصیه کارشناسان به خوردن آجیل باعث شد برخلاف روال هر سال که بعد از تعطیلات عید دیگر خرید آجیل معنا و مفهومی برای مردم نداشت (به گفته رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران)، امسال آجیل‌فروشی‌ها از همان روزهای بعد از عید کاسبی خوبی داشته باشند و خانواده‌ها بیشتر از هر سال از خرید آجیل استقبال کنند. گرچه رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران از خسارت قرنطینه دوم به این صنف می‌گوید، اما تجربه هرساله نشان می‌دهد بیشتر مردم خرید را به هفته آخر موکول می‌کنند و به‌نظر نمی‌رسد رفتن به گروه دوم شغلی و تعطیلی 2هفته ابتدای آذر زیان قابل‌توجهی برای آجیل‌فروشان محسوب شود، اما با این حال نمی‌توان از این ضعف مدیریت بازار چشم‌پوشی کرد که در همین مدت تعطیلات 2هفته‌ای گروه دوم شغلی از جمله آجیل‌فروشان، انواع مغزهای آجیل در سوپرمارکت‌ها، خواربارفروشی‌ها و حتی در پیاده‌روها توسط دستفروشان عرضه می‌شد، اما فروشندگان اصلی از عواید فروش محروم بودند.

خرید اقتصادی؛ پارسال 15، امسال 50 هزار تومان
قیمت تمام اقلام معمول و موردنیاز برای شب یلدا دست‌کم دوبرابر شده است. از آجیل که بگذریم، شیرینی دانمارکی از 28هزار تومان پارسال به 45هزار تومان رسیده و دیگر شیرینی‌ها هم به همین میزان یا حتی بیشتر افزایش قیمت داشته‌اند. قیمت هر کیلو انار 18تا 22هزار تومان شده و هر کیلو هندوانه به‌طور میانگین 7هزار تومان قیمت دارد که یک هندوانه کوچک کمتر از 20هزار تومان آب نمی‌خورد. برآورد قیمت‌ها نشان می‌دهد برای اینکه یک خانواده 3یا 4نفره، بدون حضور مهمان بتواند یک شب یلدای کم‌هزینه، اما کامل را برگزار کند، باید حداقل نیم‌کیلو آجیل، نیم‌کیلو شیرینی و یک کیلو میوه تدارک ببیند. این خانواده با احتساب میانگین 130هزار تومان برای آجیل و حدود 22هزار تومان برای شیرینی و با فرض اینکه فقط یک هندوانه کوچک 2.5 کیلویی یا فقط 4عدد انار به‌عنوان میوه خریداری کند و هیچ میوه دیگری نخرد، باید حداقل 40هزار تومان فقط برای میوه بپردازد. مجموع این هزینه‌ها نزدیک به 200هزار تومان می‌شود؛ یعنی 50هزار تومان به ازای هر نفر که این میانگین برای هر نفر، پارسال فقط 15هزار تومان بود.

2323