هنر می‌تواند تغییر دهنده شرایط جامعه باشد/ مدنیت در افغانستان

به گزارش خبرنگار مهر، در چهارمین شب از هفته هنر افغانستان که به همت کمیسیون ملی یونسکو- ایران برگزار می‌شود، سه شنبه شب ۲۵ آذر ماه هنرمندان افغانستانی به بیان نقطه نظرات خود درباره هنر تذهیب و نقاشی پرداختند.

در ابتدای این برنامه محمدرحیم صورتگر هنرمند نقاش در سخنانی گفت: نقاشی یکی از هنرهای ظریفی است که مردم امروز سخت به آن علاقه‌مند شده‌اند و طرفداران زیادی دارد. هنر نقاشی به دلیل تصویرگری احساسات و عواطف انسان‌ها مهم است. هنر نقاشی هنر قدرتمند و بی نظیری است که هنرمندان از طریق آن توانسته‌اند مفاهیم زیادی را به انسان‌ها بیاموزند و از این طریق فرهنگ خود را از یک نسل به نسل دیگر منتقل کنند. افغانستان در گذشته مدنیت‌هایی را پشت سر گذشته که گونه‌های مختلف دارد. راه ابریشم از مسیرهای قدیمی برای انتقال دانش، فرهنگ و از جمله راه‌های تجارتی بوده و افغانستان نقطه اتصال به جنوب و غرب بوده است.

وی بیان کرد: جامعه‌ای که چنین مدنیت‌هایی داشته، امروز هنرمندانی را در خود پرورش داده که به اوج بلوغ فکری و هنری خود رسیده‌اند و مسائل را درک می‌کنند، با پدیده‌ها برخورد انتزاعی نمی‌کنند و برای این امور از دانش و از تجربه خود استفاده می‌کنند و براین باور هستند که هنر همراه با تکامل انسان، تکامل پیدا کرده است. آنها خود را شناخته‌اند و آثاری که با موضوع مسائل پیرامونی خود می‌آفرینند دقیق و آگاهانه است. هنرمندان ما پیش از اینکه اثری را خلق کنند، هدف خود را مشخص می‌کنند.

صورتگر افزود: هنرمندان ما سلسله کارهایی را در جامعه انجام می‌دهند و رسالت خود را به سرانجام می‌رسانند اما با مشکلاتی همچون بی‌مهری و بی توجهی روبرو می‌شوند مثلاً نبود گالری‌های دائمی برای برگزاری نمایشگاه‌های نقاشی یکی از آن‌هاست ضمن اینکه بازار فروش برای آثار خود ندارند و مشکلات اقتصادی هم دارند. امروز نقاشان ما با شور و شوق، رسالت‌مندانه وظایف خود را پیش می‌برند و نمایشگاه‌هایی ترتیب می‌دهند و محفل نقد و بررسی برپا می‌کنند. آثار هنرمندان ما قابل تقدیر و تجلیل است و آنها بر این باور هستند که باید به مردم خود خدمت کنند.

هنرمندانی که مشکل معیشت دارند

در ادامه، اکبر شریفی از هنرمندان کشور افغانستان بیان کرد: افغانستان دارای پیشینه تاریخی زیادی است و در ایام دور، هنرمندان قدرتمند و چیره دست بسیاری داشته است ولی باید ببینیم هنرمندان در جامعه چه نقشی ایفا می‌کنند و چقدر اتفاقاتی را که در افغانستان در حال جریان است، در آثار خود انعکاس می‌دهند تا دیدگاه و بینش اجتماعی را تغییر بدهند، مردم و اجتماعات را به این تشویق کنند که در مقابل اینگونه حوادث و موضوعات ایستادگی کنند و مانع اینگونه حوادث شوند. آثاری که هنرمندان در افغانستان خلق می‌کنند در راستای هنر کلاسیک و موضوعات روزمره مانند زندگی قشلاقی است که سعی بر تصویرگری در این راستا دارند اما اینکه با هنر موضوعاتی را به تصویر بکشیم که بتواند در نحوه زندگی اجتماعی تأثیر بگذارد، در افغانستان کمتر دیده می‌شود.

وی ادامه داد: دوست دارم واقعیت‌ها گفته شود، نه اینکه این آثار هنری خوب نباشند نه اما در دنیای امروزی شاید پاسخگوی نیازهای اجتماعی نباشد و نقش اساسی هنرمند را به آن شکلی که باید باشد، نتوانند نشان دهد. بیشترین موضوعاتی که در نقاشی، خوشنویسی، پیکرتراشی می‌بینیم موضوعات سفارشی هستند و به همین دلیل شاید بار علمی و هنری آنها کمتر باشد.

شریفی خاطرنشان کرد: هنرمندان قدیمی ما در راستای بهتر شدن فرهنگ و زندگی مردم عمل می‌کردند و رسم و رسوم و ادبیات اصیل افغانستان را ترویج می‌دادند اما امروز ما در افغانستان هنرمندان بسیار خوب و توانایی داریم ولی به دلیل مشکلات موجود در کشور، آنها درگیر یک نوع زندگی پر پیچ و خمی هستند که بیشتر سعی در تأمین معیشت دارند تا اینکه کارهای هنری را انجام بدهند که بار علمی، معنوی و هنری داشته باشند.

به گفته وی، وظیفه هنرمند در راستای مسئولیت اجتماعی این است که به این فکر کند که چگونه با آثار خود تأثیری را روی احساسات، تفکر و بینش اجتماعی داشته باشد.

این هنرمند گفت: شرایط پیش آمده در چند دهه اخیر در افغانستان، شرایط سیاسی و همچنین امنیتی که در کشور نیست، باعث شده بسیاری از هموطنان مان به کشورهای دیگر مهاجرت کنند اما اینکه این مهاجران تأثیر گرفته کدام هنر هستند و اینکه در ترویج فرهنگ خود چه نقشی داشتند برای من جای سوال است.

امروز به هنر تذهیب نگاهی نو می‌شود

سپس عبدالناصر صوابی روی خط آمد و بیان کرد: امروز به هنر تذهیب نگاهی نو می‌شود تقریباً در سه دهه قبل هنرمندان ما به این نتیجه رسیدند که دیگر هنر تذهیب یک هنر جانبی نیست. نگاه متفاوتی به هنر تذهیب شد، سعی شد به آن به عنوان هنر مستقل نگاه شود و ابداعات بسیار بکری صورت گرفت. سعی شده احساس و پیام هنرمند با تذهیب بیان شود.

وی در پایان گفت: در هنر امروزی سعی شده تذهیب با زمان حرکت کند و بیان مطلب کند و دیگر به عنوان یک هنر تزئینی به آن نگاه نشود بلکه به تنهایی حرفی برای گفتن داشته باشد. امیدوارم جایگاه خود باز کند و به جاهای دیگر راه پیدا کرده و آثار بکر خلق کنیم. من آثار به جای مانده از دوران تیموری را تجزیه و تحلیل کردم این آثار به صورت حجاری در دو لایه و گاه سه لایه بودند؛ این کاری است در ذات خود ناب و بکر. اسلیمی‌هایی که در آنجا استفاده شده ناب و بکر است و امیدوارم روزی درست در جای خود قرار بگیرند و از آثار طبیعی و غیرطبیعی در امان بمانند. آثار به جامانده از دوره تیموری خودشان یک مکتب هستند که افراد می‌توانند آن را مطالعه کنند و از ظرافت‌هایشان با خبر شوند. وقتی این آثار تجزیه و تحلیل می‌شوند متوجه می‌شویم هنرمند با چه دقتی هر عنصر از آن را کنار هم چیده است و تا چه اندازه به آنها فکر و دقت کرده‌است. البته متأسفانه به ارزش واقعی آنها پی برده نشده و در فضای باز رها شده‌اند.