از عفو تا اعدام

دوره جدید ریاست قوه قضائیه تا اینجای کار یک دوره پر خبر بود. روزی نیست که در صدر اخبار، از اقدامات مهم و بعضا غافلگیر کننده‌ی این دستگاه مواردی را نبینیم. از مجازات مفسدان اقتصادی گرفته تا دستور‌های ویژه برای احقاق حقوق عامه و یا عفو‌های گسترده و آنچنانی.... مجموع این اقدامات ما را به سمت یک نتیجه گیری سوق می‌دهد که در عدلیه تحولاتی صورت گرفته و تحولات بیشتری صورت خواهد گرفت.

پیدا کردن راه حل برای تغییر و مقابله با سنت‌های غلط، رویه‌های اشتباه، دیدگاه‌های رادیکال و هر آنچیزی که ناکارآمدی اش ثابت و تاریخ انقضایش سر آمده است به مراتب مشکل‌تر از شروع یک سبیل جدید است. همیشه اصلاح سخت‌تر از شروع است. به همین شکل چرخاندن سکان خاک خورده یک کشتی عریض و طویل هم جرات میخواهد هم همت.

اگر به ریتم اقدامات تحول گرایانه قوه قضائیه دقت کنید، نتایج معنا داری را از آن خواهید دریافت. اعدام روح الله زم و نوید افکاری در یک طرف، موافقت با اعاده دادرسی سه محکوم اغتشاشات آبان ماه در طرف دیگر. این ترکیب که علی رغم فشار‌های خارجی و زمزمه‌های داخلی قوه قضائیه از مجازات یک قاتل و یک برانداز جاسوس صرف نظر نکرد و از طرف دیگر با روی خوش به سه جوان محکوم به اعدام فرصت مجدد دادرسی داد یعنی اینکه می‌شود مقتدر بود و مهربان. توجه به افکار عمومی در پذیرفته شدن اعاده دادرسی محکومیت آبان ماه جزء عناصر مهمی است که نمی‌شود آن را نادیده گرفت.

مبارزه با مفاسد اقتصادی به شکل علنی و مجازات آن‌ها با سنگین‌ترین احکام از یک طرف و بخشنامه‌های پی در پی برای حل و فصل مسئله مهریه و اصرار بر پذیرش اعسار زوج‌ها از طرف دیگر. مبارزه با فساد درون قوه‌ای و محاکمه همکاران سابق قوه قضائیه از یک طرف و آزادی‌های گسترده در پی عفو‌های پی در پی و توجه به شمولیت این عفو‌ها حتی در مورد محکومیت سیاسی از طرف دیگر. این‌ها همه و همه تکمیل کننده پازل تحول در سیره عملی قوه قضائیه است.‌

می‌شود مهربان بود و مقتدر. چنانچه خداوند متعال در قرآن آورده است "اَشِدّاءُ عَلَی الکُفّار رُحَماءُ بَینَهُم". در اینجا هم هر کس از دایره عدالت و رعایت قانون خارج شده، چون کافری با او برخورد شده است.

یکی از دلچسب‌ترین مصادیق تحول در دستگاه قضا مبارزه با نگاه‌های کهنه در دادرسی است. توضیح بیشتری لازم نیست؛ منظور نگارنده صدور همین آرای سنگین یک شعبه خاص در دادگاه انقلاب است. به خاطر داریم که بعد از آرای خارج از عرف این شعبه برای کارگران هفت تپه، رئیس دستگاه قضا ضمن حفظ استقلال رای قاضی، با مغتنم شمردن نهاد تجدید نظر خواهی و عفو‌های گسترده همه آن‌هایی که ارتکابشان از سر تحرکات خارجی گردانندگان شرکت نشات میگرفت را از زندان بیرون آورد. این رویکرد در آخرین مرحله‌ی خود به عروس مرده ایرانی اختصاص یافت. درست وقتی رسانه‌ها از صدور رای بدوی ۱۰ سال حبس برای سحر تبر متعجب بودند مقامات قوه قضائیه با تاکید بر بدوی بودن حکم صادر شده و وجود فرصت تجدید نظر خواهی، دختر جوان را با قید وثیقه از زندان آزاد نمودند تا به نوعی اختلاف دیدگاه با قاضی صادر کننده را اعلام نمایند. گرچه قاضی شعبه خاص دادگاه انقلاب چند روزی است که منتقل شده است و انشالله دیگر شاهد موارد مشابه نخواهیم بود.

القصه؛ شناخت عرصه در مواقعی که جنگ روانی، مطالبه عمومی، سم پاشی و عملیات‌های رسانه‌ای همزمان به سمت قوه قضائیه هجوم می‌آورند مشکل خواهد شد. دشمن در لباس افکار عمومی ممکن است امر را برای مسئولین تصمیم گیرنده مشتبه سازند. امیدواریم در این مرحله هم دستگاه قضا ضمن موفقیت به برقراری عدالت در جامعه ضریب بیشتری دهد.