عوامل شش‌گانه ایجاد تنش در روابط اسلام آباد و ریاض از نگاه تحلیلگر عرب

عطوان به خبری که پنجشنبه گذشته در اکثر روزنامه‌های جهان عرب منتشر شد، اشاره کرده و نوشت: این خبر هر چند از نظر تعداد کلمات کوچک است، اما در بردارنده مفاهیم سیاسی راهبردی بزرگی می‌باشد که از یک بحران راهبردی بزرگ در روابط میان عربستان و پاکستان به عنوان تنها قدرت هسته‌ای اسلامی حکایت دارد که ممکن است تا مرز قطع روابط دو جانبه میان آن دو پیش برود.  

در این خبر آمده است که پاکستان یک میلیارد دلار از وام سه میلیارد دلاری دریافتی از عربستان را به این کشور باز پس داده است و یک میلیارد دلار دیگر آن نیز در ماه ژوئیه گذشته بازپرداخت شد و تنها یک میلیارد دلار از وام یاد شده باقی مانده است که دولت پاکستان در ماه ژانویه پس از دریافت یک وام کم بهره از همپیمان چینی خود، آن را به عربستان پرداخت خواهد کرد.

سردبیر رأی الیوم با اشاره به تاریخچه تقریبا هفتاد ساله ائتلاف راهبردی ریاض و اسلام آباد و کسر بودجه ۸۰ میلیارد دلاری سال جاری میلادی و تقریبا ۴۰ میلیارد دلاری در سال آتی ۲۰۲۱ عربستان نوشت: بر همین اساس عربستان هم اکنون به منابع مالی نیاز دارد و به همین دلیل دولت پاکستان را جهت بازپرداخت وام اعطایی خود تحت فشار قرار داده است. این در حالی است که «عمران خان» نخست‌وزیر پاکستان علاقه چندانی به سعودیها ندارد.

عطوان در ادامه برای به اصطلاح خودش " انقلاب خطرناک شکل گرفته در روابط عربستان و پاکستان  با توجه به احتمال شدت گرفتن اختلافات آن دو در آینده" شش دلیل و عامل برمی‌شمارد که عبارتند از:

نخست: اختلافات میان عربستان و پاکستان پس از آغاز جنگ علیه یمن در ماه مارس سال ۲۰۱۵ رو به وخامت گذاشت، زیرا دولت اسلام آباد در آن زمان حاضر به اعزام نیرو جهت مشارکت در این جنگ نشد و همچنین با ایده تشکیل ائتلاف " ناتو اسلامی " مخالفت کرد که «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی خواستار تشکیل آن به رهبری کشورش شده بود .

دوم: تنش میان دو کشور پس از برچیده شدن خط مرزی متعلق به پاکستان در کشمیر از سوی ریاض به اوج خود رسید، زیرا اقدام یاد شده بیانگر آن بود که عربستان حاکمیت هند بر کشمیر را به رسمیت شناخته است که دهلی نو و اسلام آباد بر سر حاکمیت بر آن با یکدیگر در کشمکش بسر می‌برند. عربستان به منظور گرامیداشت ریاست خود بر اجلاس سران »گروه ۲۰ »برگزار شده در ۲۱ و ۲۱ ماه گذشته میلادی، یک سکه ۲۰ ریالی سعودی منتشر کرد که بر اساس گزارش روزنامه "یورو آسیا" در نقشه " جدید " جهان ترسیم شده در پشت این سکه هیچ نشانی از مرزهای سابق کشمیر دیده نمی‌شود.

سوم: «سید محمود قریشی» وزیر خارجه پاکستان در همین رابطه به عربستان هشدار داده و ریاض را تهدید کرد که " اگر عربستان موضوع کشمیر و نقض تمامیت ارضی آن توسط هند را در راس دستور کار نشست فوق‌العاده سازمان همکاری اسلامی که مقر آن جده است، قرار ندهد، در آن صورت پاکستان به یک جناح اسلامی دیگر خواهد پیوست" که منظور وی در اینجا جناح ایران و ترکیه به رهبری چین و مخالف سعودی است. عربستان نیز در واکنش به این رویکرد اسلام آباد، از پاکستان خواست تا میلیاردها دلار وام پرداخت شده را باز پس دهد.

چهارم: ژنرال " قمر جاوید باجوا " رئیس ستاد مشترک ارتش پاکستان بخاطر داشتن روابط خوب با عربستان در صدد برآمد تا از گسترش اختلافات میان ریاض و اسلام آباد جلوگیری به عمل آورد و به همین منظور رهسپار ریاض شد، اما بن سلمان ولیعهد و وزیر دفاع سعودی حاضر به دیدار با او نشد و ناکام از ریاض بازگشت و همین امر خشم دولت و موسسه نظامی پاکستان را به طور همزمان برانگیخت و هر دو این طرز رفتار را یک توهین غیرقابل بخشش برشمردند.  

پنجم: عربستان از نزدیکی شکل گرفته در روابط ایران و پاکستان پس از تصدی پست نخست‌وزیری توسط عمران خان شوکه شده است و همچنین عمران خان با مشارکت در اجلاس اسلامی کوالالامپور در دسامبر سال ۲۰۱۹ موافقت کرد که «مهاتیر محمد» با هماهنگی به عمل آمده با همتای ترک خود «رجب طیب اردوغان» خواستار برگزاری آن و تاسیس یک تشکیلات اسلامی به عنوان جایگزین سازمان همکاری اسلامی شد.  

ششم: عربستان هم اکنون نسبت به پاکستان احساس بی‌نیازی می‌کند. ریاض برای تقویت برنامه هسته‌ای و به طور کلی اقتصاد پاکستان میلیاردها دلار به اسلام آباد تقدیم کرد تا از طرح هسته‌ای پاکستان به عنوان یک عامل بازدارنده جهت مقابله با محور مقاومت در منطقه استفاده کند، اما پس از به راه افتادن موج کنونی عادی‌سازی مناسبات از سوی کشورهای حوزه خلیج فارس با رژیم صهیونیستی آن هم با حمایت و تایید عربستان، به نظر می‌رسد رهبران سعودی، اسراییل را به عنوان جایگزینی برای پاکستان در آینده در نظر گرفته‌اند، به ویژه با توجه به اینکه دشمنی با محور مقاومت یک پیوند مشترک میان رژیم اشغالگر قدس و سعودی به شمار می‌رود.

عطوان با توجه به مطالب یاد شده این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که "دستیابی به ائتلاف تاریخی راهبردی میان پاکستان و عربستان و سایر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس به بن‌بست رسیده است .

سردبیر رای الیوم در ادامه با اشاره به " احتمال جدایی عربستان و پاکستان از یکدیگر" پیش‌بینی کرد که " پاکستان در آینده به چین در شرق و ایران و ترکیه در غرب خود رو خواهد آورد". 

عطوان خاطرنشان کرد: ما هم اکنون در برابر یک محور جهانی جدید به رهبری چین و روسیه قرار داریم که ایران و ترکیه و پاکستان و چه بسا در آینده هند را در برمی‌گیرد . احتمالا این محور با افزایش احتمال وقوع جنگ داخلی در آمریکا و گسسته شدن آن به عنوان ابرقدرت جهان، قدرت خواهد گرفت، به ویژه با توجه به اینکه گزارش‌های رسیده حاکی است که «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا به دلخواه خود کاخ سفید را ترک نخواهد کرد و هم اکنون در حال بسیج کردن یاران نژادپرست خود جهت دست زدن به شورش و انقلاب است .

سرمقاله نویس روزنامه رای الیوم با مطرح کردن این سوال که "کشورهای عرب با توجه به تحولات یاد شده کجای این معادله قرار دارند"، اضافه کرد: اکثر آنها به جناحی روی آورده‌اند که رژیم صهیونیستی رهبری‌اش را برعهده دارد، زیرا برخی از رهبران جهان عرب معتقدند که این رژیم در آینده جایگزین آمریکا در خاورمیانه خواهد شد که ایالات متحده هم اکنون تقریبا از آن عقب‌نشینی کرده است و رژیم اشغالگر قدس به عنوان سرور و سالار جدیدشان، می‌تواند از آنان حمایت به عمل آورد. ما پیش‌بینی می‌کنیم که آنها این شرط‌بندی را به طور حتم خواهند باخت و بهای گزافی بابت آن پرداخت خواهند کرد و گذشت روزگار این واقعیت را به اثبات خواهد رساند.

۱۴۸۷