«برتری»، فرصت نمایش جانی دپ در قامت یک نابغه

فیلم سینمایی «برتری» ساخته والی فیستر روایتی از یک نابغه است که جان دپ در نقش آن ظاهر شده و در دل خود داستانی را روایت می‌کند که می‌توانست به یک شاهکار تبدیل شد اما در نهایت با اثری مواجه هستیم که جنبه‌هایی برای دیدن دارد اما با وضعیت مطلوب فاصله چشمگیری دارد. 

به گزارش «تابناک»؛ اگر بخواهیم منصف باشیم باید اقرار کنیم «برتری / Transcendence» ایده‌های بزرگ خاص خودش را دارد، استعاره‌هایی علمی تخیلی که از زمان مطرح شدن ایده کامپیوترهای دارای احساس ذهن بینندگان را دهه‌ها مشغول خود کرده‌اند اما برای ساخت یک فیلم به چیزی بیش از ایده‌های بزرگ نیاز است و عدم انسجام سینمایی در این فیلم پر پیچ و خم و ناامید کننده مشهود است.

در ژانر علمی تخیلی بیش از هر ژانر دیگری شاهد هل دادن مخاطب به سمت پذیرش ارادی فرض‌های فیلم و چشم پوشی از خطاهای آن هستیم اما برتری با وجود سوراخ‌های متعدد در فیلم نامه موفق به انجام این مهم نشده و کل فیلم و ایده‌های آن تحت الشعاع این مشکلات قرار می‌گیرند.

جانی دپ نقش ویل کَستِر، نابغه کامپیوتری را بازی می کند که در آستانه ایجاد پیشرفتی بزرگ در زمینه هوش مصنوعی است. این مسئله او را تبدیل به هدف گروهی تروریستی می‌کند که اعتقاد دارند پیشرفت کامپیوترها زوال بشر را به هم راه خواهد داشت. آن‌ها به جان ویل سوء قصد کرده و او را به شدت مجروح می‌کنند.

ویل که تنها پنج هفته برای زنده ماندن فرصت دارد شروع به بارگذاری و انتقال ضمیر و ذهن خود به پیشرفته ترین کامپیوتر موجود در جهان می‌کند؛ فرآیندی که توسط همسر او، ایوِلِن (رِبِکا هال) و هم کارش، مَکس واتِرز (پال بِتِنی)، پس از مرگ او هم ادامه پیدا می‌کند اما این ویل «برتر» موجودی سرد و خطرناک است که جز جمع آوری دانش و قدرت هدف دیگری ندارد.

مَکس بلافاصله متوجه این موضوع می‌شود و به اطرافیان خود از جمله همکار دانشمند خود در زمینه کامپیوتر، جوزِف تَگِر (مُرگِن فریمِن) و مامور فدرالی به نام بیوکَنِن (سیلییِن مُرفی) هشدار می دهد اما زمان زیادی می‌برد تا ایوِلِن بفهمد ویل درون ماشین دیگر آن مردی نیست که او عاشقش بود.

این اولین فیلم والی فیستِر در مقام کارگردان است. او فیلم برداری زبر دست است که از زمان فیلم «یادآوری / Memento» تاکنون در تمام فیلم‌های کریستوفر نولان پشت دوربین بوده است. برتری که با استفاده از فیلم (نگاتیو) فیلم برداری شده ظاهر زیبا و جلوه های ویژه‌ای قابل ستایش دارد اما متاسفانه این موضوع در مورد خط روایی و شخصیت پردازی فیلم صدق نمی‌کند.

قسمت‌های زیادی از فیلم از جمله قسمت مربوط به ویروس کامپیوتری با عقل جور در نمی آیند. ارتباط قوی ای بین جانی دپ و رِبِکا هال شکل نگرفته و داستان عاشقانه شخصیت‌های آنها که نقشی حیاتی در جان بخشیدن به خط روایی داشته، واقعی از آب در نیامده و شاهد تراژدی عاشقانه‌ای هستیم که رمق لازم را ندارد.

فیلم یک اشکال ساختاری بزرگ هم دارد و فیلم‌نامه که دست پخت جک پاگلِن است بیش تر داستان را در قالب فلش بک بازگو می‌کند. بر همین اساس در ابتدای فیلم شاهد دنیایی هستیم که اینترنت در آن وجود ندارد (و عدم وجود آن موجب از بین رفتن سیستم برق رسانی شده است) و در نتیجه شخصیت‌های اصلی هم دیگر وجود ندارند.

دلیل روشنی برای استفاده از چنین خط زمانی در بازگو کردن داستان وجود ندارد و استفاده از آن تمام تنش و تعلیق داستان را از بین برده است، زیرا تمام مدتی که قدرت ویلِ کامپیوتری در حال افزایش است ما به خوبی می دانیم که انتهای داستان چه اتفاقی قرار است بیفتد. این موضوع امکان درگیر شدن مخاطب با داستان فیلم را از او گرفته است.

حضور فیستِر در رده های بالای صنعت فیلم سازی امکان به کارگیری بازیگران تراز اول را به او داده است.(اگر چه کریستین بِیل که در ابتدا قرار بود نقش ویل را بازی کند در نهایت به دلیل مشکلات زمانی کنار کشید) دپ در فیلم کم سروصدا ظاهر شده که بعد از نقش های اغراق شده اخیرش شاید این تغییر به مذاق عده ای خوش بیاید. رِبِکا هال سردرگم به نظر می‌رسد و تلاش می‌کند به نقشی کلیدی و در عین حال پرداخت نشده رنگ و بویی درست ببخشد. از پال بِتِنی، سیلییِن مُرفی و مُرگِن فریمِن که دو تای آخر در سه گانه شوالیه تاریکی با فیستِر هم کاری داشتند، استفاده زیادی نشده و زمان حضورشان در مقابل دوربین کار خاصی انجام نمی دهند.

علاقمندان به موضوع احساس در ماشین ممکن است چیزهای جذابی در «برتری» پیدا کنند اما همان جنب‌های جالب فیلم هم اکثراً تکراری هستند و از فیلم های دیگر قرض گرفته شده اند. بخش هایی از فیلم را می توان به یکی از قسمت های سریال اصلی «پیشتازان فضا / Star Trek» تحت عنوان «جایی که هیچ کس تاکنون نرفته است / Where No Man Has Gone Before» شبیه دانست. نمونه دیگر را می توان فیلم «او / Her» از اِسپایک جونز دانست که سوالاتی مشابه را با فصاحت و تاثیرگذاری بیشتر مطرح می‌کند. «برتری» صرفاً سر و صدای بیش تری در می‌آورد ولی حرف‌های کمتری برای گفتن دارد.