«کشاورزی هوشمند به اقلیم»، رویکردی جامع‌نگر است

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت جهاد کشاورزی، وزیر جهاد کشاورزی در پیامی به سیزدهمین نشست مجازی وزرای کشاورزی جهان در حاشیه هفته سبز برلین اعلام کرد: به منظور «ارتقای امنیت غذایی»، «کاهش خطرات تغییر اقلیم و سازگاری با این پدیده»، و «حفظ منابع طبیعی و زیستی»، انتقال به سیستم تولید کشاورزی کارآمد، بهره‌ور، باثبات‏، انعطاف‏پذیر و پایدار، اجتناب‏ناپذیر است. در این راستا، «کشاورزی هوشمند به اقلیم»، به عنوان رویکردی جامع‌نگر از طریق تلفیق طرح‌ها و استراتژی‌های مربوط به تغییرات اقلیم و کشاورزی پایدار، در جهت حفظ منابع طبیعی و بهبود منافع پایدار بشری، گام برداشته و ترویج می‌شود.

متن پیام کاظم خاوازی، وزیر جهاد کشاورزی جمهوری اسلامی ایران به سیزدهمین نشست مجازی وزرای کشاورزی جهان به شرح زیر است:

فرصت را مغتنم شمرده و به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران مراتب سپاس و قدردانی خود را از میزبان محترم سیزدهمین مجمع جهانی غذا و کشاورزی (GFFA) اعلام می‌دارم و از حضور در جمع شما خشنودم و امیدوارم به زودی این دیدارها از نزدیک صورت پذیرد .

خانم‌ها و آقایان، امروز در شرایطی دور هم جمع شده ایم که به دلیل شیوع گسترده بیماری در جهان امکان سخن گفتن رو در رو ممکن نیست. جهان دقیقاً در گرماگرم تلاش‌های وسیع و گسترده برای حل معضلات مربوط به سلامت، ایمنی و حق دسترسی به غذا به یک باره در پشت سد پاندمی متوقف شد.

شیوع پاندمی موجب کاهش دسترسی به نیروی کار در تولید و فرآوری مواد غذایی به دلیل محدودیت در حمل و نقل، وجود قرنطینه و ترس از ابتلاء به ویروس شده است. همچنین افزایش دستمزدها، کاهش عرضه کالاهای با ارزش افزوده بالا، مشکل دسترسی به بازار تأمین مالی و به خصوص تأمین سرمایه در گردش، نوسان در تقاضای مواد غذایی و کشاورزی به دلیل تغییر الگوی مصرف خانوارها به سمت مصرف کالاهای بهداشتی و درمانی و تقویت‏کننده سیستم ایمنی بدن، اختلال و ناامنی غذایی را تشدید کرده است.

بر اساس تحلیل‏ بانک جهانی در ماه ژوئن، پیش‏بینی می‌شود در سال ۲۰۲۰، کووید ۱۹ بین ۸۸ تا ۱۱۵ میلیون نفر را دچار فقر شدید کرده و فرآیند کاهش فقر را نسبت به سال‌های قبل، حدود سه برابر کندتر نماید. افزایش فقر، ناامنی غذایی را افزایش می‌دهد به طوری که برآورد می‌شود تا پایان سال ۲۰۲۰ حدود ۱۳۰ میلیون نفر دیگر در شرایط ناامنی شدید و اضطراری قرار بگیرند.

بر اساس شرایط موجود و چشم‏انداز آینده، توجه به مواردی همچون «افزایش سرمایه‏گذاری در فناوری، ارتباطات و مدیریت دانش»، «افزایش کارایی و بهره‏وری»، «توسعه خدمات پشتیبان مانند سردخانه، انبار، امکانات حمل‏ونقل، پایانه صادراتی و غیره»، «توسعه و گسترش فروش الکترونیکی و مجازی»، «توسعه استارت‌آپ‌ها»، «ساماندهی و تقویت زنجیره ارزش مواد غذایی و کشاورزی»، «تقویت و توسعه تشکل‌های گروهی و جمعی»، «حمایت هوشمند از تولیدکنندگان کوچک مقیاس در طول زنجیره ارزش»، «حمایت غذایی از خانوارهای آسیب‏پذیر»، «ایجاد اشتغال و تنوع درآمدی برای خانوارهای آسیب‏پذیر»، «تدوین و اجرای سیاست‌های حمایتی و تجاری مناسب»، «همکاری‌های منطقه‏ای در موضوعاتی مثل دانش و علم، سرمایه‏گذاری، و تدوین سیاست‌های منطقه‏ای»، «ایجاد پایگاه داده و اطلاعات سیستم غذایی» و «تحلیل و آینده‏نگری در خصوص مؤلفه‌های امنیت غذایی»، به منظور افزایش تاب‏آوری سیستم غذایی، ضرورت دارد.

در این میان بخش کشاورزی با «برنامه‌های اقدام و عمل» مناسب، می‌تواند بر سه مؤلفه امنیت غذایی شامل «فراهمی»، «دسترسی» و «سالم بودن غذا»، تأثیر گذاشته و به تاب‏آوری سیستم غذایی کمک نماید.

در این زمینه می‌توان به اقداماتی همچون «افزایش بهره‏وری محصول و نهاده‏ها»، «کاهش ضایعات و هدر رفت»، «توسعه فناوری و مدیریت دانش»، «تشویق افزایش سرمایه‬ ‏گذاری در خدمات پشتیبان»، «حمایت از توسعه تشکل‌ها و گروه‌های تولیدی و خدماتی مرتبط»، «توجه به سلامت و استاندارد غذا»، «افزایش حاصلخیزی خاک و خاک‏ورزی»، «توجه به تنوع زیستی»، «افزایش صیانت و حفاظت از منابع طبیعی و پایه»، «حمایت از زنجیره ارزش محصول و تقویت آن»، «توجه به آثار و پیامدهای تغییرات آب و هوایی و همچنین شیوع کووید ۱۹ و اتخاذ راهکارهای مناسب برای مدیریت آنها»، «عملیاتی‬ ‏سازی سیستم پویا و کارآمد مدیریت، کنترل، نظارت و ارزیابی، با مشارکت بخش خصوصی و سازمان‌های مردم‏نهاد»، «تحقیق، آموزش و ترویج» و «همکاری‌های منطقه‬ ‏ای و جهانی»، اشاره نمود.

همچنین بخش کشاورزی قادر خواهد بود بسترهای احتمالی شیوع ویروس‌های دیگر یا بحران‌های دیگر غذایی را کنترل و مدیریت نماید. تولید غذای سالم با قیمت تمام شده پایین، ضمن افزایش دسترسی مردم به غذا، سیستم ایمنی بدن را تقویت و برای مقابله با انواع بیماری‌ها آماده‌تر می‌نماید.

در این راستا جمهوری اسلامی ایران، علیرغم تحریم‌های ناعادلانه ایالات متحده آمریکا که فشار مضاعفی را بر ملت ایران تحمیل کرده است، در «برنامه‌های توسعه» و «برنامه‌های یک ساله بودجه دولت»، سیاست‌ها، برنامه‌ها‬ و‬ اقداماتی را به منظور افزایش تولید داخلی با رویکرد «حمایت و صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست»، «تولید غذای سالم» و «کاهش انتشار گازهای گلخانه‏ای»، «حمایت هوشمند از تقویت زنجیره ارزش محصول» و «حمایت از اقشار آسیب‏پذیر» طراحی نموده است. همچنین با توجه به بحران شیوع بیماری کووید ۱۹، برخی اقدامات و سیاست‌ها همانند «تأمین مالی کسب‌وکارهای کشاورزی و غذا»، «حمایت از اقشار آسیب‏پذیر»، «حمایت از تقویت زنجیره ارزش» و «مدیریت بازار» را در اولویت کاری قرار داده است. با این همه، مدیریت بحران شیوع بیماری کووید ۱۹ نیازمند همکاری‌های علمی، فنی، مشاوره‏ای و مالی بین‏المللی و منطقه‌ای است.

توجه به پیامدهای تغییرات آب و هوایی و مخاطرات مرتبط با آنها از جمله «فرسایش خاک»، «بیابان‏زایی»، «گرد و غبار و شن‌های روان»، «آتش‏سوزی جنگل‌ها و مراتع»، «سیل»، «سرمای زودرس»، «خشکسالی» و «افزایش هجوم آفات بویژه ملخ صحرایی» که جهان در سال‌های اخیر بیش از گذشته با آنها مواجه بوده، از اولویت سیاست‏گذاری در تأمین امنیت غذایی برخوردار است.

پیش‌بینی شده است که با گرم شدن هوا و تغییر در الگوی بارش، احتمال کاهش تولید غذا در جهان وجود دارد. این در حالیست که با توجه به افزایش جمعیت جهان، باید عرضه غذا ۶۰ درصد افزایش یابد. افزایش تغییرات اقلیمی، به دنبال خود کاهش بهره‌وری زمین‌های کشاورزی و متعاقب آن، کاهش درآمد و فشار بیشتر بر منابع به منظور حفظ و یا افزایش تولید غذا را باعث شده که خود به انتشار بیشتر گازهای گلخانه‏ای منجر و در نهایت، دسترسی به «غذا» را با تهدید مواجه ساخته است.

به منظور «ارتقای امنیت غذایی»، «کاهش خطرات تغییر اقلیم و سازگاری با این پدیده»، و «حفظ منابع طبیعی و زیستی»، انتقال به سیستم تولید کشاورزی کارآمد، بهره‌ور، باثبات‏، انعطاف‬ ‏پذیر و پایدار، اجتناب‬ ‏ناپذیر است. در این راستا، «کشاورزی هوشمند به اقلیم»، به عنوان رویکردی جامع‌نگر از طریق تلفیق طرح‌ها و استراتژی‌های مربوط به تغییرات اقلیم و کشاورزی پایدار، در جهت حفظ منابع طبیعی و بهبود منافع پایدار بشری، گام برداشته و ترویج می‌شود.

سه رکن اصلی کشاورزی هوشمند به اقلیم برای دستیابی به اهداف ذکر شده عبارتند از:

۱. افزایش پایدار بهره‌وری و درآمد در بخش کشاورزی

۲. سازگاری و تقویت انعطاف‏پذیری در برابر تغییر اقلیم

۳. کاهش سهم کشاورزی در تولید گازهای گلخانه‌ای

کشاورزان ایرانی از دیرباز نسبت به تغییرات اقلیم پیرامون خود آگاهی داشته‌اند و کشاورزی هوشمند به اقلیم، در ایران ریشه‌ای تاریخی دارد. دیم‌کاران، با تغییرات آب‌وهوا در منطقه خویش، تاریخ کاشت محصول خود را تغییر می‌دادند تا کمتر در معرض تأثیر ناشی از اثرات سو محیطی قرار گیرند. ایجاد قنات و استفاده از آبیاری کوزه‌ای یا تراوا در مناطق کویری، از جمله مثال‌های مشخص در این زمینه است. موارد ذکر شده، بخشی از میراث کشاورزی و دانش بومی ایرانیان است و سرشار از ابداعات و ابتکارات و خلاقیت‏ خلاقیت‌هاست که می‌تواند در کنار دانش روز، برای مدیریت تغییرات اقلیم به کار گرفته شود.

در این راستا جمهوری اسلامی ایران راهبردهای سازگاری با تغییر اقلیم، نظیر تغییر فصل کشت، بهبود ارقام زراعی، استفاده از فناوری‌های نوین، انتقال کشت از فضای باز به فضای بسته، افزایش حجم آب ذخیره شده سالانه از طریق اجرای عملیات آبخیزداری، کنترل فرسایش خاک، کنترل رسوب و همچنین افزایش تولید علوفه را اتخاذ نموده است. با این حال مدیریت مشکلات مذکور، مستلزم بهره‏گیری از ظرفیت‌ها و همکاری‌های علمی، فنی، مشاوره‏ای و اجرایی بین‏المللی و منطقه‌ای است و امید می‌رود این نشست در این راستا گام‌های بلندی را بردارد.

این گردهمایی بزرگ سالانه فرصتی را ایجاد می‌کند تا سیاستگزاران کلان بخش کشاورزی و تولیدکنندگان مواد غذایی از نزدیک در تعامل با یکدیگر و با اشتراک مساعی در راستای همگرایی قدم بردارند. همچنین امیدوارم که در سال آینده با فروریختن سد پاندمی رو در رو با یکدیگر ملاقات کنیم و شرایط بهتری را برای رونق تولید در بخش کشاورزی رقم بزنیم. در پایان با تشکر مجدد از مدیریت شایسته این نشست، ضمن آرزوی سلامتی برای همه حاضرین، مراتب قدردانی خود را از جانب دولت جمهوری اسلامی ایران تقدیم می‌کنم.