هنرمندی که ریشه در عرش دارد

عموم مردم استاد فرشچیان را با نقاشی‌های مذهبی‌اش می‌شناسند، عصر عاشورا و ضامن آهو معروف‌ترین آنهاست.

از قدیم‌الایام پوستر این نقاشی‌ها در هر خانه شهری و روستایی بر دیوار نصب بود و بسیار قابل احترام. شاید حتی مردم نام نقاش این پوسترها را نمی‌دانستند اما چون این آثار به احترام سید‌الشهدا (ع) و امام رضا (ع) کشیده شده بود مورد احترام مردم هم بود.

خود استاد فرشچیان درباره خلق تابلوی عصر عاشورا گفته: «‌سه سال پیش از انقلاب، روز عاشورا، مادرم گفت: برو روضه گوش کن تا چند کلام حرف حساب بشنوی. گفتم: من حالا کاری دارم بعد خواهم رفت. رفتم اتاق اما خودم ناراحت شدم. حال عجیبی به من دست داد، قلم را برداشتم و تابلوی «عصر عاشورا» را شروع کردم. قلم را که برداشتم همین تابلو شد که الان هست، بدون هیچ تغییری. الان که بعد از ۳۰ سال به این تابلو نگاه می‌کنم، می‌بینم اگر می‌خواستم این کار را امروز بکشم، باز هم همین تابلو به‌وجود می‌آمد، بدون هیچ تغییری. یک چیزی دارد این تابلو که خود من هم گریه‌ام می‌گیرد... تفکر حاکم بر تابلو هم همان اصل حاکم بر تابلوی ضامن آهو است، یعنی تمام خطوط مدور بوده و به‌وجود مبارک حضرت زینب (س) ختم می‌شود.‌»

استاد فرشچیان در خانواده‌ای مذهبی متولد و بزرگ شد؛ پدرش تاجر فرش بود و استاد از همان بچگی همزمان هم به نقش و نگار قالی‌های دستباف علاقه‌مند شد و هم ارادتی خاص به اهل بیت (ع) در دلش جای گرفت.

او به‌دلیل همین علاقه و میل باطنی به خاندان نبوت، طراحی ضریح امام هشتم (ع) و امام حسین (ع) را به‌عهده گرفت.

سال‌هاست ساکن آمریکاست اما زمانی که کارگاه ساخت این دو ضریح راه‌اندازی شد سالی دو، سه بار به ایران می‌آمد و به این کارگاه‌ها می‌رفت تا از نزدیک روند ساخت این ضریح‌‌ها را پیگیری کند.

از آثار استاد فرشچیان چند کتاب نفیس هم منتشر شده که به‌عنوان هدایای گران‌قیمت به خارجیان اهدا می‌شود. وزرای خارجه در ادوار مختلف هم تابلو‌هایی از ایشان را به‌عنوان هدیه به سفرای کشورهای مختلف اهدا کرده‌‌اند.

سازمان یونسکو هم چند تابلو از ایشان را برای نگهداری در این سازمان خریداری کرده و همه اینها نشان می‌دهد استاد فرشچیان به عنوان سفیر هنر ایرانی -اسلامی در تمام دنیا شناخته شده است.

استاد فرشچیان چند شاگرد نیز داشته که چند نفر آنها بالای ۷۰ سال دارند اما جوان‌ترین شاگرد ایشان هاشم طلائیان است؛ هنرمندی که زاده بجستان است و ساکن مشهد. او حدود ۱۰ سال است به‌عنوان شاگرد از حضور استاد فرشچیان بهره برده و اصول هنری، خوشنویسی و مینیاتور را یاد می‌گیرد.

شاگرد مورد تایید استاد

طلائیان درباره آشنایی‌اش با استاد فرشچیان می‌گوید: حدود ۱۰ سال قبل در نمایشگاه بین‌المللی قرآن، تابلویی را خطاطی و تذهیب کردم که برگزیده شد. این تابلو را استاد فرشچیان دیده و پرسیده بودند کار چه کسی است و گفته بودند که کار جوانی به‌نام طلائیان است. گفته بودند شماره مرا به او بدهید تا با من تماس بگیرد. من به ایشان تلفن کردم و با هم صحبت کردیم و پرسیدند شاگرد چه کسانی بوده‌ام. درباره خودم و اساتیدم به ایشان توضیح دادم.گفتند وقتی به تهران آمدم به منزل ما بیا. خلاصه این‌که بعد از مدتی به دیدار ایشان رفتم و استاد لطف کردند و یکی از تابلوهای مرا امضا کرده و نوشتند که مورد تایید است. از آن زمان تاکنون افتخار شاگردی ایشان را دارم. زمانی که در ایران نیستند، آثارم را برایشان می‌فرستم و ایشان می‌بینند و با هم صحبت می‌کنیم. در ایران چند شاگرد محدود دارند و زمانی که به تهران می‌آیند در منزل شخصی برایمان کلاس خصوصی برگزار می‌کنند و من افتخار این را دارم که جوان‌ترین شاگرد ایشان باشم. استاد با کسی تعارف ندارند و اگر در کسی استعداد نبینند به او می‌گویند که این رشته را ادامه ندهد و اگر فردی را مستعد ببینند از او حمایت معنوی و آموزشی می‌کنند اما در خارج از ایران شاگرد ندارند. سن‌شان بالاست و دیگر حوصله ندارند که شاگرد قبول کنند. من افتخار این را داشته‌ام که درباره دو تابلویم، استاد فرشچیان توضیحاتی بدهند و آنها را مورد تایید قرار دهند که ویدئو آنها را در اینستاگرامم به اشتراک گذاشته‌ام.

آثاری برای نمایش نشانه‌های خداوندگار

طلائیان می‌گوید: روزی از استاد پرسیدم چه سبکی را ادامه بدهم؟ ایشان تابلویی را به من نشان دادند که در آن فرشته‌ای از گل بیرون می‌آمد و گفتند: هر سبکی که نشان از ذات خداوندی داشته باشد. این فرشته نشانه روح خداوند است که در کالبد انسان دمیده می‌شود. شما که خوشنویس هستی در هنرت خداوند و نشانه‌های او را به نمایش بگذار. برای این کار خوشنویسی را با هنر تذهیب همراه کن تا هنرت رنگ معنویت بگیرد.

استاد هر هنری در هر قالبی را که ببینند تحسین می‌کنند. برایشان فرقی ندارد این اثر هنری با چه سبک و روشی حرف خود را بیان کرده باشد اما نکته‌ای که در مرام ایشان است، این است که اهل تعریف و تمجید بی‌جهت از کسی نیستند. ایشان هنر را از غیرهنر تشخیص داده و حرف‌شان سند است. به همین دلیل در تعریف‌کردن یا بی‌تفاوت از کنار یک اثر گذشتن دقیق‌اند. جهانیان با سبک ایشان آشنا هستند و امضای ایشان در همه جهان بین همه هنرمندان، هنرشناسان و دوستداران هنر شناخته شده است. آقای فرشچیان هنرمندی تمام‌عیارند. از نظر اخلاقی ‌کم‌نظیرند و تقوا و انسانیت ایشان زبانزد است. سال‌هاست در خارج از ایران و در آمریکا زندگی می‌کنند اما تا قبل از شیوع کرونا سالی دوبار برای زیارت حرم امام‌رضا(ع) به ایران می‌آمدند. در نیوجرسی آمریکا ساکن هستند. در این شهر حسینیه‌ای دارند و در ایام محرم مراسم عزاداری برای سیدالشهدا(ع) برگزار می‌کنند. ایرانیان مقیم آمریکا و شیعیان دیگر کشورها از تمام شهرها برای حضور در این مراسم به حسینیه استاد فرشچیان می‌روند. ایشان ارادت ویژه‌ای به ائمه(ع) دارند و همیشه و در بسیاری از آثارشان این ارادت را نشان داده‌اند. وقتی در کودکی نقاشی را شروع می‌کنند در اولین آثارشان آهویی را ترسیم می‌کنند که به نظر استادشان بی‌نظیر بوده؛ آهویی که در کل تابلو تکرار می‌شود. همین آهو سال‌ها بعد در تابلوی ضامن آهو دیده می‌شود و کامل‌تر و زیباتر می‌شود.

از کاخ ملکه انگلستان تا دیوارهای فضایی

طلائیان می‌گوید: استاد فرشچیان در سراسر دنیا علاقه‌مندان زیادی دارند. در ایران در مجموعه کاخ سعدآباد موزه‌ای برای نمایش آثار ایشان راه‌اندازی شده است. ملکه انگلستان چند اثر از استاد را در کاخ خود دارد و بیل کلینتون هم صاحب چند اثر از ایشان است.چند سال قبل هم یک فضانورد ایرانی که به آثار استاد علاقه داشت، چند کارت‌پستال از این آثار را در دیوارهای ایستگاه فضایی نصب کرد.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه جام جم