فرانسه؛ رنجِ نابرده، بدنبال گنجِ برجام

به گزارش ایرنا، فرانسه یکی از اعضای ۵+۱ در توافق هسته­ ای برجام (Joint Comprehensive Plan of Action) است که پس از خروج یکجانبه آمریکا در ۸ می ۲۰۱۸ (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷) از آن بارها و باره هم بصورت انفرادی و هم در بیانیه های مشترک تروئیکای اروپایی بر لزوم حفظ برجام تاکید کرده و در لفظ، همیشه با الفاظ شیک و دیپلماتیک از ضرورت تلاش پاریس و اروپایی ها برای حفظ این توافق سخن می گوید.

در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، وزارت امور خارجه فرانسه در پی درخواست وی از اروپایی‌ها برای خروج از برجام، صراحتاً اعلام کرد که فرانسه پایبند به توافق هسته ای ایران است.  به گزارش خبرگزاری فرانسه، اگنس فون در مول، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در این زمینه بیان کرد: «فرانسه به چارچوب توافق هسته ای ایران پایبند می ماند».

وزارت امور خارجه فرانسه همچنین متعاقب نامه وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا و بیانیه جوسپ بورل تاکید کرد: «ما آمادگی داریم تا به تلاش‌های خود برای حفظ برجام ادامه دهیم».

«ژان ایو لودریان» وزیر امور خارجه این کشور نیز در نشست های مشترک خود با وزیران خارجه آلمان و انگلیس بارها در قالب صدور بیانیه بر اهمیت اقدام مشترک تروئیکای اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه) در حفظ توافق هسته‌ای با ایران «به ویژه در چارچوب تلاش بی‌اعتبار ایالات متحده برای بازگرداندن تحریم‌های چندجانبه علیه ایران» تاکید کرده است.

همین فرانسه، اما گاهی به نعل و گاهی به میخ می زند. گاهی از ضرورت حفظ برجام سخن می گوید گاهی اتهام های واهی علیه ایران به عنوان اصلی ترین عامل حفظ برجام تاکنون مطرح می کند. وزیر خارجه فرانسه چندی پیش در گفت‌وگویی ، با طرح ادعاهای تکراری، ایران را متهم به گام برداشتن در مسیر ایجاد ظرفیت تسلیحات هسته‌ای متهم کرد و از تهران و واشنگتن خواست که فورا به تعهدات خود در برجام برگردند.

اروپایی که مدام از ضرورت اجرای تعهدات برجامی از سوی ایران سخن می گویند، حاضر نیستند کلمه ای درباره بی عملی خود در قبال این توافق حرف بزنند.

سفیر دائم فرانسه در سازمان ملل متحد از تصمیم دولت بایدن برای بازگشت به برجام استقبال کرد و گفت: حفظ فضای دیپلماسی برای بازگشت همه شرکت‌کنندگان به اجرای کامل توافقنامه در اولویت قرار دارد. وی، دهمین گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد را نشان از حمایت وی از قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام دانست و افزود: با همکاری آلمان و انگلستان، فرانسه برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک بی وقفه تلاش کرده است.

 این حجم از اصرار فرانسه به حفظ برجام البته چندان بی دلیل نیست. اروپایی ها همواره به بازار پرسود تجارت با ایران در زمینه های گوناگون چشم داشته اند و بخوبی از ارزش ذخایر عظیم نفت و انرژی این باخبرند.

فرانسه و رویای بازگشت پرسود «رنو» و «پژو» به بازار خودروی ایران

همزمان با خروج شرکت های خودروساز فرانسوی رنو و پژو از ایران، این دو شرکت بزرگ با ضرر و زیان اقتصادی زیادی مواجه شدند.  پژو تا پیش از تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی علیه ایران، نخستین شرکت خودروسازی اروپایی حاضر در بازارهای ایران بود و بر اساس گزارش چندی پیشِ خبرگزاری رویترز کماکان امیدوار است که این رتبه را پس از برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران دوباره به دست آورد. این شرکت در سال ۲۰۱۱ به بالاترین میزان فروش خود در ایران، یعنی ۴۵۸ هزار خودرو رسید. رنو نیز دیگر شرکت خودروسازی فرانسه است که حضور نسبتاً خوبی در بازارهای ایران داشت و در سال ۲۰۱۲  حدود ۱۰۰ هزار خودرو در ایران به فروش رساند.

حضور شرکت رنو تا آخرین روزهای ممکن، یعنی تا اواسط سال ۲۰۱۳ در ایران بود؛ در صورتی که پژو ایران را در سال ۲۰۱۲ ترک کرد. یک مؤسسه آمریکایی در زمینه تحلیل اطلاعات اقتصادی (IHS) پیش‌بینی کرده بود که در آن سال ها، دو شرکت حدود ۱۲ درصد بازار خودروی ایران را در دست داشته اند.

بعد از برجام زمزمه های بازگشت مشتاقانه پژو و رنو به ایران وجود داشت اما به دلیل حرف شنوی های دولت فرانسه از دونالد ترامپ رئیس جمهوری وقت آمریکا، این اتفاق رخ نداد.

بر اساس یکی از گزارش های یورونیوز، شرکت خودروسازی رنو،  در ماه‌های ژانویه تا ژوئن ۲۰۱۹ در مجموع یک میلیون و ۹۴۰ هزار خودرو در سراسر جهان فروخته که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل حدود ۶.۷ درصد کاهش داشته است.  بر این اساس، میزان متوسط کاهش فروش در کل صنعت خودروسازی در این مدت ۷.۱ درصد تخمین زده شده است.  در این گزارش به کاهش ۲۸ درصدی میزان فروش این شرکت در مناطق خاورمیانه، هند و آفریقا اشاره شده است که یکی از دلایل اصلی آن، خروج رنو از بازار پررونق ایران در پی تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه این کشور بوده است.

از منظر منافع اقتصادی اجرای برجام، یکی از مهمترین دلایل پافشاری فرانسه برای حفظ برجام می تواند تحقق همین رویای اقتصای فرانسه باشد.   

برجام و زمینه حضور دوباره غول نفتی فرانسه (توتال) در ایران

شرکت ملی نفت ایران در هجدهم آبان ماه سال ۹۶ موافقتنامه اصولی طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی را در قالب الگوی جدید قرارداد های نفتی با کنسرسیومی متشکل از توتال فرانسه، شرکت ملی نفت چین (سی. ‌ان. پی. ‌سی) و پتروپارس ایران امضا کرده بود که ارزش موافقتنامه اصولی طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی ۴ میلیارد و ٨٠٠ میلیون دلار بود که با به ثمر رسیدن این طرح توسعه‌ای، روزانه ۵۶ میلیون مترمکعب به ظرفیت برداشت ایران از این میدان گازی مشترک با قطر افزوده می‌شد.  با خروج توتال از این طرح، شرکت ملی نفت چین، سی‌ان‌پی‌سی، جایگزین آن شده است که این امر به زیان توتال انجامید.

رفع تحریم های بین المللی امکان حضور دوباره توتال در ایران را فراهم خواهد کرد که اگر مقامات ایران با آن موافقت نمایند، از منظر اقتصادی بدون تردید فرانسه از آن استقبال خواهد کرد.

خاورمیانه امن تر؛ فعالیت اقتصادی پر رونق تر

بدون تردید نقش اثرگذار و تعیین کننده  ایران به عنوان مهم ترین قدرت خاورمیانه در تحولات این منطقه به ویژه در تامین امنیت این منطقه راهبردی و مملو از ذخایر انرژی بر کسی پوشیده نیست. مبارزه موثر ایران برای نابودی گروه تروریستی داعش در منطقه، خاورمیانه را امن تر ساخته و این امر می تواند تضمینی برای سرمایه گذاری بیشتر فرانسه در این منطقه باشد. حمایت از برجام و بهبود روابط اقتصادی ایران به جای مقابله و تشدید تنش ها با ایران کمکی به امنیت اقتصادی و سرمایه گذاری شرکت های فرانسوی در منطقه خاورمیانه نخواهد کرد.   

گرچه در امنیت خاورمیانه فرانسه چالش های دیگری همچون تعیین نسبت خود با رژیم صهیونیستی پیش رو دارد اما قطعاً یکی از وزنه های جدی و مهم منطقه ایران است.

ضمن آنکه در صورت تامین امنیت در تنگه هرمز و خلیج فارس، فرانسه به نحو مطلوب تری خواهد توانست از ظرفیت های آن در جهت ارتقای سطح روابط اقتصادی خویش با کشورهای حاشیه خلیج فارس بهره برداری کند.   

تردید فرانسه در برداشتن گام های عملی؛ نابرده رنج، گنج میسر نمی شود

فواید آشکار سیاسی و اقتصادی برجام برای فرانسه واضح بوده و این کشور نیز به خوبی آن را درک کرده است. علت تردید فرانسه در اقدام عملی و احیای واقعی برجام را شاید بتوان در سطح مبادلات تجاری این کشور با آمریکا جستجو کرد. بر اساس آخرین آمار و ارقام منتشره در سایت وزارت اقتصاد و دارایی فرانسه، مبادله کالا و خدمات میان فرانسه و آمریکا در سال ۲۰۱۹ میلادی با افزایش ۱۶.۶ درصدی نسبت به سال ماقبل از آن یعنی سال ۲۰۱۸ به ۱۵۰.۵ میلیارد دلار رسیده است. چنین حجم بالایی از مبادلات تجاری از یک سوی و غیر قابل پیش بینی بودن تصمیمات دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین آمریکا از سوی دیگر شاید بزرگترین ترس و مانع برای دولت امانوئل مکرون در اتخاذ موضع سخت در مقابل آمریکا بوده است؛ امری که بدون تردید تاثیرات منفی بر منافع اقتصادی شرکت های فرانسوی به دنبال داشت.

بنابراین رویکرد فرانسه با نگاهی کاملاً منفعت طلبانه تا کنون نه انکار برجام بوده و نه احیای واقعی آن. در صورت انکار و خروج از برجام اندک امید این کشور برای بازگشت منافع اقتصادی از دست رفته در ایران و بهره گیری از فرصت های بیشتر حضور اقتصادی و سرمایه گذاری در خاورمیانه از دست خواهد رفت و در سناریوی دوم و مخالفت سرسختانه تر فرانسه در برابر آمریکا احتمالاً زیان های اقتصادی جبران ناپذیری شرکت های این کشور را تهدید می کرد. اکنون با روی کار آمدن جو بایدن رئیس جمهور جدید آمریکا، فرانسه و البته سایر کشورهای اروپایی امیدوارند با احیای برجام بتوانند از عواید و منافع برجام بهره برده در عین حال با همراهی بیشتر متحد قدیمی خود مواجه گردند.