تفاوت نجومی قیمت چای از مزارع تا بازار در مازندران

به گزارش «تابناک» به نقل از ایسنا، شاید آن زمان که کاشف السلطنه، بذر و بوته های چای را با خود به ایران آورد هرگز تصور نمی کرد که چای داغ دیشلمه او، روزی یخ کرده و از دهان بیفتد تا ایران باز هم محتاج واردات این محصول پرمصرف شود؛باید گفت میزان تولید چای داخلی، تقریبا یک چهارم نیاز کشور را تامین نموده و مابقی از محل واردات تامین می شود.

چای پرمصرف ترین نوشیدنی جهان پس از آب است که به عنوان یکی از مواد غذایی اصلی مصرفی خانوارهای ایرانی محسوب می شود، از نام قهوه خانه های کنونی پیداست که پیشینه رواج چای در بین ایرانیان، متجاوز از یک قرن نیست اما در همین مدت چای ایرانی، سرد و گرم بسیار چشیده است.

نکته قابل توجه در مورد این فرآورده محبوب، گستره و پراکندگی کشت آن در کشور است، مطابق آمارها ۹۰ درصد مزارع چای کشور در استان گیلان و ۱۰ درصد در مازندران قرار دارد؛ مجموع سطح زیر کشت باغات چای حدود ۲۶ هزار هکتار بوده که در محدوده ای به طول ۲۰۳ و عرض ۹۰ کیلومتر از غرب گیلان در منطقه فومنات تا غرب مازندران در شهر کلارآباد به صورت نامنظم، مجزا، با فواصل کم و زیاد و دور و نزدیک گسترده شده است به طوری که حدود ۳۰ درصد باغ ها در جلگه و باقی در مناطق کوهپایه ای قرار داشته و رقمی بیش از ۶۰ هزار نفر در صنعت چای کشور اشتغال دارند.
در مازندران اما پراکندگی این محصول، محدود به سه شهرستان رامسر، تنکابن و عباس آباد با داشتن ۲ اداره چای در شهرستان های رامسر و تنکابن است؛ شهرستان عباس نیز که تحت نظارت تنکابن اداره می شود تنها با داشتن یک کارخانه چای و مزارع اندک در شهر کلارآباد، سهم کمتری از پراکندگی چای در مازندران دارد.

اوضاع چای تنکابن امسال خوب بود

رئیس اداره چای تنکابن با مطلوب توصیف کردن وضعیت چای در سال جاری، مساحت باغات چای این شهرستان را حدود ۱۰۰۰ هکتار اعم از فعال و غیرفعال عنوان کرد و گفت: امسال در تنکابن ۳۵۴۴ تن برگ سبز چای به ارزش ۱۴۰ میلیارد ریال از ۶ کارخانه فعال چایسازی در منطقه خریداری شد و کل مطالبات چایکاران پرداخت شده است.
خسرو سیاسرنژاد، در گفت و گو با ایسنا از افزایش تولید ۶ درصدی چای نسبت به سال گذشته خبر داد و اظهار کرد: قیمت تضمینی خرید برگ سبز درجه یک از چایکاران با افزایش نسبت به سال گذشته ۴۶ هزار ریال و درجه دوم نیز ۳۳ هزار ریال بود که همین موضوع موجب رضایمندی نسبی چایکاران و کارخانه داران را فرآهم آورد.
وی از پرداخت تسهیلات متنوع به چایکاران در زمینه های به زراعی، هرس کردن، تعمیر و نگهداری از محل صندوق حمایت از توسعه صنعت چای کشور سخن گفت و افزود: تاکنون حدود ۱۸۶ میلیون تومان تسهیلات به ۱۱۵ نفر با کارمزد ۴ درصد پرداخت شده که بازپرداخت این وام ها طی سه مرحله از محل خرید برگ سبز، در چین های بهاره و تابستانه و پائیزه سال بعد تامین می شود.

سیاسرنژاد با اشاره به روند مناسب چای در سال جاری، وضعیت سال آینده این صنعت را رو به رشد و پیشرفت پیش بینی کرد و افزود: با توجه به افزایش فروش چای داخلی، ذائقه مردم به سمت استفاده از این محصول ایرانی رفته چراکه چای ایرانی علاوه بر قیمت کمتر نسبت به چای خارجی، کاملا سالم و ارگانیک و بدون مواد افزودنی است بنابراین مقرون به صرفه و مناسب تر است.

وضعیت رامسر نیز مطلوب است

رئیس اداره چای شهرستان رامسر نیز اوضاع چای و شاغلان آن در سال جاری را بهتر از سنوات گدشته اعلام کرد و گفت: امسال با توجه به نگاه ویژه مسئولان، افزایش قیمت برگ سبز و اعطای تسهیلات متنوع، انگیزه و نشاطی در بین چایکاران ایجاد شده و سال آینده نیز با بِه باغی و فعال شدن باغات رها شده، تمایل بیشتری برای کار در اراضی چای وجود دارد. علاوه بر این کارخانجات هم امسال فروش بیشتری در چای خشک به دست آوردند و تمایل دارند که با بالابردن کیفیت و کمیت و توجه به رقابت موجود در بازار چای ایرانی و خارجی، فروش مضاعفی را تجربه کنند.

اردلان بالابندیان در گفت و گو با ایسنا، مساحت کل باغات فعال و غیرفعال (رها شده) شهرستان رامسر را حدود ۱۱۰۰ هکتار با پراکندگی ۷۵ درصد در کوهپایه و ۲۵ درصد جلگه ای اعلام و خاطرنشان کرد: امسال در مجموع ۸۷۱ تن برگ سبز چای به ارزش ۳ میلیارد ۴۲۶ میلیون تومان که شامل ۴۹ درصد برگ سبز درجه دوم و ۵۱ درصد درجه یک بوده از باغات شهرستان خریداری شد.

بالابندیان، با اشاره به وجود ۳ کارخانه چای فعال از چهار کارخانه موجود در سطح شهرستان رامسر و هزار چایکار شاغل در این زمینه تصریح کرد: خرید تضمینی برگه سبز چای هر ساله از ابتدای اردیبهشت ماه شروع و تا پایان مهرماه ادامه دارد و باغات چای به صورت پراکنده در حدود ۸۰ روستای شهرستان وجود دارد که از آن جمله می توان به روستاهای طالش سرا، بهارپشته، کتالم، سادات شهر، طالش محله، کوزه گر محله، آسیاب سر، بخش هایی از دریاپشته، توبون و تنگدره اشاره کرد.

رئیس اداره چای شهرستان رامسر از راه اندازی سامانه صدور دفترچه الکترونیکی چایکاران در سال جاری به دلیل شیوع ویروس کرونا خبر داد و تاکید کرد: سازمان چای جهت تسهیل صدور و تمدید دفترچه، این سامانه را که شامل مشخصات هر چایکار بوده تشکیل داد؛ چایکاران می توانند از منزل و بدون مراجعه به مراکز دولتی، برای دریافت دفترچه برگ سبز به این سامانه مراجعه کنند و با ارائه کد ملی و شماره شناسنامه با دسترسی به صفحه شخصی خود، دفترچه را که بصورت یک برگی است چاپ و استفاده کنند.

زوایای پنهان صنعت چای مازندران

علیرغم مطلوب توصیف کردن وضعیت چای از زبان مسئولان اما این صنعت در مازندران زوایای پنهانی نیز دارد، مشکلاتی که همانند گرمای خورشید بر روی برف، سبب کوچکتر شدن مساحت باغات چای طی سال های اخیر شده است و همچون بیماریِ مزمنی در کالبد صنعت چای کشور بدون هیچ دارو و درمانی، رفته رفته می رود که این بخش از صنعت بزرگ کشاورزی را نابود کند.

یک کارشناس و ناظر کارخانجات چای تنکابن، معتقد است هرچند در سال جاری به دلیل افزایش تناژ برداشت، افزایش قیمت چای و مطلوب عمل کردن سازمان چای در پرداخت قدرسهم خود، وضعیت این محصول نسبت به سال های گذشته خوب بوده اما چایکاران همیشه ناراضی هستند زیرا به طور کلی قیمت ها در تمام محصولات کشاورزی تناسبی با تورم در جامعه ندارد.

عباس عبدالملکی در گفت و گو با ایسنا یکی از دغدغه های اصلی باغداران را تفاوت قیمت خرید تضمینی برگ سبز چای و قیمت چای خشکِ عرضه شده در بازار دانست و تصریح کرد: قیمت خرید تضمینی در بهترین حالت هر کیلو چهار هزار و ۶۰۰ تومان از چایکار بوده اما فروش چای سیاه خشک در بازار تقریبا کیلویی ۷۰ هزار تومان است، علاوه بر این بخشی از نارضایتی ها نیز به تاخیر در پرداخت وجه به چایکاران توسط برخی کارخانه ها بازمی گردد.

عبدالملکی با بیان اینکه مشکلات حوزه چای از نقطه نظر شاغلان این صنعت متفاوت است خاطرنشان کرد: از نگاه مدیر کارخانه، سازمان چای با تغییر رویکرد خود در سال جاری، چتر حمایتی خود را برداشته به طوری که یارانه ۳۵ درصدی اکنون به ۲۰ درصد تقلیل یافته است؛ از دید کشاورز، بهای برگ سبز چای نسبت به چای خشک بسیار کم است؛ از نگاه مسئولین نیز قصور در پرداخت وجه برگ سبز توسط کارخانجات در زمره مشکلات این صنعت است.

وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به جمیع جوانب آیا چایکاران تمایل به ادامه فعالیت دارند یا خیر تصریح کرد: هرچند برگ سبز چای از لحاظ قیمت، نسبت به سایر محصولات کشاورزی بهای کمتری دارد اما حُسن آن در خرید تضمینی است؛ اما با توجه به اینکه تمام زمین های روستایی ارزش پیدا کرده اند قطعا کشاورزان و علی الخصوص چایکاران به درآمد محصول خود راضی نیستند.
این کارشناس و بازرس کارخانجات چای با ذکر مثالی در تشریح علل اصلی ناراضایتی چایکاران و کشاورزان مازندران تصریح کرد: از یک هزار مترمربع باغ چای، در کلِ فصل بهره برداری نهایتا می توان در بهترین حالت ممکن ۸ تا ۱۰ میلیون درآمد بدست آورد اما همین قطعه زمین حتی در پرت ترین روستای منطقه، قیمتی حداقل برابر یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر متر مربع دارد که فروش آن بیش از یک میلیارد عایدی از آن کشاورز خواهد کرد، بنابراین قاعدتا کشاورز ناراضی است.

عبدالملکی سطح پراکندگی باغات چای شهرستان تنکابن را در بخش های مرکزی، خرم آباد و نشتا معرفی کرد و افزود: بیشترین سهم باغات در تنکابن از آنِ روستاهای بالابند، حاجته، پلطان، مهاجرآباد، چلاسر، سلیمان آباد، شعیب کلایه، گرماپشته و قلعه گردن است که در این محدوده ۶ کارخانه فعال مشغول به فعالیت هستند.

باغ چای ۲۰ هکتاری سالهاست رها شده است

وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر وضعیت باغ چای ۲۰ هکتاری روستای شعیب کلایه اظهار کرد: این باغ متعلق به بنیاد مستضعفان است که امسال نیز بدون پیمانکار و مستاجر بود و مدتی است که رها شده و دلیل آن این است که بنیاد سیاست اصلاحی در باغ نداشته و صرفا آن را اجاره می دهد، بنابراین وقتی یک باغ چایِ بسیار بزرگ، به مدت فقط یکسال به پیمانکار اجاره داده می شود قطعا شخص به دنبال منفعت و برداشت از باغ بوده تا به دنبال اصلاح و به زراعی باشد.

این کارشناس چای افزود: از آنجا که اقدامات اصلاحی در باغ انجام نشده است، بوته ها حالت جنگلی پیدا کردند و بنابراین ترغیبی از سوی کارخانجات برای خرید برگ سبز چایِ باغ بیناد وجود ندارد زیرا چای خشک حاصل از آن در آنالیز آزمایشگاهی مود قبول نبوده و میزان فیبر برگ چای بالا اعلام می شود که این موضوع بر بازایابی و فروش محصول تاثیر مستقیم خواهد داشت.

عبدالملکی با اشاره به اینکه کارخانه های منطقه به دلیل فوق، نظر منفی نسبت به چای مزرعه بنیاد دارند یادآور شد: عدم استقبال کارخانه ها از برگ سبز باغ بنیاد از یک طرف و منفعت طلبی همراه با عدم تمایل پیمانکاران برای انجام فعالیت های به زراعی به سبب هزینه اجاره سنگین ۷۵ تا ۸۰ میلیون تومانی باغ از سوی دیگر، باعث شده تا این باغ چای ۲۰ هکتاری رها شده و غیرفعال باقی بماند.