در چند دهه اخیر ما با تحولات سریعی در امر تربیت جنسی روبرو هستیم

به گزارش خبرگزاری مهر، هفتمین نشست از سلسله نشست‌های راهبردی دین و حکمرانی با موضوع «منشأیت اسلام در قانون‌گذاری، بررسی موردی تربیت جنسی» و با ارائه حجت الاسلام زیبایی نژاد رئیس پژوهشکده زن و خانواده، توسط دبیرخانه ملی دین و حکمرانی و با همکاری کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در کتابخانه، موزه و اسناد مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

در ابتدای این نشست، حجت الاسلام زیبایی نژاد ضمن اشاره به ماهیت جریان‌های دینی اخلاقی در کشور اظهار داشت: وقتی از تربیت جنسی با رویکرد دینی بحث می‌کنیم، باید توجه کنیم که جریان دینی و اخلاقی در دهه‌های اخیر، جریان مقاومت است، یعنی اگر در ۲۰۰ یا ۳۰۰ سال پیش می‌خواستیم از تهذیب اخلاقی و تربیت جنسی صحبت کنیم، ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی ما با تهذیب و عفت هماهنگ بودند؛ اما امروزه ساختارها ناهماهنگ هستند، یعنی تمام نظامات دست به دست یکدیگر داده‌اند تا اینکه آزادی جنسی محقق شود. پس وقتی ما می‌خواهیم به عنوان تهذیب جنسی یک راهبرد داشته باشیم، حرکتی بر خلاف مسیر آب خواهد بود. ما باید انتظارات خود را تعدیل کنیم، اینکه گمان کنیم حتی با تحلیل‌های عمیق، می‌توانیم راهبردهایی را طراحی کنیم که وضع موجود را درست کند، در مقیاس کلان، حرف غلطی است.

وی قرار گرفتن موضوع تربیت جنسی در زمره موضوعات تخاصم سیاسی را یکی از بزرگ‌تری خطاهای راهبردی کشور دانست و مطرح کرد: امروزه برخی از مسائل فرهنگی مانند تربیت جنسی، موضوع تخاصم سیاسی قرار گرفته است. گاهی اوقات نابلدی‌ها، ناهوشیاری‌ها و ناپختگی‌هایی در جوانان انقلابی وجود دارد که ناخواسته موضوع تربیت جنسی را تبدیل را به تخاصم سیاسی می‌کنند. اگر مسائل فرهنگی موضوع تخاصم سیاسی قرار گیرد و در جناح‌بندی‌های سیاسی قرار گیرد، امکان وجود اجماع پیرامون آن ضعیف می‌شود، در حالی که ما در حل مسائل مهم فرهنگی نیاز به اجماع سازی داریم. باید اصحاب فرهنگ و اصحاب نخبگی در مورد مسائل فرهنگی نظر دهند، نه کنشگرانی که عرصه کار آنان تبلیغ است.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده در خصوص تحولات حاصل شده در امر تربیت جنسی اظهار داشت: در چند دهه اخیر، ما با تحولات سریعی در امر تربیت جنسی روبرو هستیم که از تحول در رفتار جنسی شروع شده است. در این مدت، نسل جوان از تهذیب جنسی فاصله گرفته‌اند و رفتارهای آزادی را از خود نشان داده‌اند. اما در ادامه، از این مرحله گذر کرده‌ایم و به مرحله سخت‌تری به نام «هویت‌سازی جنسی» رسیده‌ایم. یعنی اگر تا دیروز جوان ما مرتکب عمل قبیح جنسی می‌شد الان به مرحله‌ای از جرأت و خود آگاهی جدید رسیده که حول محور جنسی، برای خودش هویت می‌سازد، مثلاً وقتی می‌خواهد خود را به دیگران نشان دهد، با امر جنسی این کار را انجام می‌دهد. اما در مرحله سوم، ما آهسته آهسته از تحولات رفتاری در امر جنسی به سمت تحول در هویت جنسی و از آنجا، به تحولات در ارزش‌ها در حال گذر هستیم. اگر تحولات در ارزش‌ها اتفاق بیفتد انقلاب جنسی محقق می‌شود.

وی در پاسخ به این سوال که تحولات جنسی چگونه به وجود آمده‌اند، بیان کرد: اولاً باید توجه داشت این تحولات در خصوص امر جنسی اتفاق نیفتاده است، یعنی یک اتفاقی در سطح عمیق‌تری افتاده که در اموری مثل هویت جنسی، طلاق و جمعیت خود را نشان می‌دهد. من معتقدم چند چیز دست به دست هم داده، تا ما با وضعیت فعلی جنسی مواجه باشیم؛ اول، جریان نئولیبرالیسم که ادبیات فردگرایانه را در کشور اشاعه داده است و دوم، جریان نئو سرمایه داری.

استاد حوزه و دانشگاه پیرامون تأثیر تحولات جمعیتی در تحول در اخلاق جنسی گفت: معمولاً در خانواده پرجمعیت ابتذال جنسی اتفاق نمی‌افتد. متأسفانه در کشور ما هیچ مطالعه‌ای در این خصوص نشده است. یکی از نویسندگان غربی در مورد «تأثیر کاهش میزان فرزندان بر اخلاق جنسی» گفته است: شورمندی جنسی زن در سن ۱۸ تا ۴۰ سالگی است. در جامعه سنتی این سن با فرزندان زیاد پر شده است، چراکه انرژی جنسیتی زن، صرف فرزندان می‌شود ولیکن در جامعه مدرن، شخص تا چهل سالگی یا ازدواج نکرده است، و یا اگر ازدواج کرده یا فرزند ندارد و یا یک فرزند دارد. حال چنین شخصی در سن شورمندی جنسی می‌خواهد جوانی کند، در این حالت، نظامات اخلاقی مبتنی بر سخت‌گیری جنسی و یا خویشتن داری جنسی جواب نمی‌دهد.

وی نسبت به انسداد گرایی در جامعه دینی هشدار داد و اذعان کرد: متأسفانه جامعه متدین ما نیاز طبیعت بنیاد جنسی را به رسمیت نشناخته است. در صدر اسلام نبی اکرم (ص) در مسجدی نشسته و خانمی به ایشان عرض می‌کند که من شوهر می‌خواهم. پیامبر اسلام (ص) در همان مجلس برای وی شوهر پیدا می‌کند. حال اگر خانمی‌در این زمانه چنین درخواستی داشته باشد، وی را متهم نمی‌کنند؟ این امر اولاً ناشی از نفوذ فرهنگ مسیحت است که تجرد را خوب می‌داند و دوماً، ناشی از نفوذ فرهنگ عرفانی است که توجه به تن و خواسته‌های تن را بد می‌داند. پس از انقلاب نیز در سندهای راهبردی، مدام از ممنوعیت‌ها می‌گویند، بدون اینکه قابل توجهی به طبیعت بنیاد جنسی شود.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد در شمارش اهداف توجه به مسئله تربیت جنسی به «شکل‌گیری هویت جنسی» اشاره کرد و گفت: مسئله‌ای که از مهم‌ترین عوامل توجه به بحث تربیت جنسی است اما متأسفانه از آن غفلت شده، «شکل‌گیری هویت جنسی» است. در هویت جنسی صحیح، زن یا مرد تصویر درستی از جنس خود دارند، احساس تعلق به جنسیت خود می‌کنند و توانایی انجام رفتارهای متناسب جنس خود را دارند. یعنی مثلاً اگر گفتیم غیرت متعلق به مردان است، در هویت جنسی صحیح مرد می‌تواند به طور صحیح از این امتیاز استفاده کند و اگر گفتیم مثلاً زن با حیا است، یعنی زن تصویر درستی از عفت زنانه دارد. به طور خلاصه، مقصود ما این است که باید هویت خودآگاهی جنسی زن یا مرد درست شکل بگیرد.

وی دومین هدف توجه به تربیت جنسی را «تهذیب جنسی» دانست و مطرح کرد: در خصوص مسئله «تهذیب جنسی» دو سطح وجود دارد، تهذیب اولیه و تهذیب ثانویه. تهذیب اولیه یعنی هرکسی که بزرگ می‌شود باید با عفت بزرگ شود، چه مرد و چه زن؛ اما گروهی دیگری داریم که باید برای عفت ثانویه تربیت شوند، یعنی کسی که تا امروز بزهکار جنسی است و ما با عفت ثانویه می‌خواهیم را او به زندگی سالم برگردانیم.

این اندیشمند حوزه زنان و خانواده ادامه داد: مسئله مهم بعدی «مواجهه سازنده با آسیب دیدگان جنسی» است. یعنی ما باید طوری تربیت شویم که اگر ببینیم شخصی آسیب دیده جنسی است، بدانیم که با او چه برخوردی داشته باشیم.

وی با اشاره به ضرورت اولویت گذاری در اهداف تربیت جنسی مطرح کرد: یک از چالش‌های مسئله تربیت جنسی، تزاحم ضرورت‌ها و اهداف است. مثلاً ما برای دانشجویان دوره‌های «بهداشت جنسی» می‌گذاریم اما نتیجه آن می‌شود که دانشجویی که تا دیروز از ترس بیماری‌هایی مثل ایدز، سراغ روابط نامشروع نمی‌رفت، با این آموزش به راحتی به رو به رابطه جنسی می‌آورد. در این حالت، که بین «بهداشت جنسی» و «تهذیب جنسی» رخ می‌دهد باید بین اهداف جنسی اولویت گذاری کنیم، مثلاً بگوییم اولویت اول، تهذیب است، اولویت بعدی هویت سازی جنسی است، اولویت بعدی امنیت است و اولویت بعدی بهداشت است. آنچه در کشور ما رخ داده، کاملاً معکوس است؛ یعنی اصحاب وزارت بهداشت و بهزیستی محور اصلی مواجهه با امر جنسی هستند.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده الگوهای مواجهه با امر جنسی را تحت دو عنوان «عقلانیت لیبرال» و «عقلانیت اسلامی» دانست و گفت: هر یک از این دو عنوان، کلید واژه‌های مخصوص خود را دارند، مثل حریم خصوصی و عمومی که مربوط به عقلانیت لیبرال است. مفهوم مرکزی عقلانیت لیبرال، شادکامی فردی است. عقلانیت لیبرال می‌گوید ما بایستی به گونه‌ای تربیت جنسی را طراحی کنیم که این آموزه‌ها با شادکامی فردی گره بخورند، یعنی در تربیت جنسی فرد باید از مسیر سالم به شادکامی فردی برسد، اما مسیر سالم در این عقلانیت یعنی بهداشتی جسمی و روانی. سوگمندانه ما امروزه در کشورمان در نظام معنایی بیگانه‌ها سخن می‌گوئیم. مسئولین باید در تحلیل‌های خود قدرت تشخیص مفاهیم مرکزی را از مفاهیم پیرامونی داشته باشند. مثلاً در شاخصه‌های ایرانی سند ۲۰۳۰، از نماز جماعت و قرآن هم سخن گفته شده اما باید توجه داشت که اولاً این مفاهیم از مرکز به حاشیه رانده شده‌اند و دوماً، لازم است که با مفهوم مرکزی ۲۰۳۰ هماهنگ باشند، یعنی مثلاً باید نماز جماعتی یا قرآنی وجود داشته باشد که تزاحمی‌با اهداف ۲۰۳۰ بین‌المللی نداشته باشد.

وی در پایان بیان کرد: ما باید در تهیه سند راهبردی در خصوص تربیت جنسی، اولاً مفهوم محوری تربیت جنسی با رویکرد دینی را ترسیم کنیم، در ادامه مفاهیم نزدیک‌تر را با هماهنگی و محوریت این مفهوم مرکزی پیدا کنیم.

گفتنی است در این نشست علمی حجت الاسلام محمد حسین افشاری کارشناس و مشاور امور خانواده و مؤسس «مرکز مشاوره گنج پنهان» و جمعی از فرهیختگان حوزه و دانشگاه حضور داشتند.