دور دوم مذاکره دولت افغانستان با طالبان عملاً متوقف شده است

قرار بود پس از وقفه‌ای ۲۱ روزه دور دوم مذاکرات بین دولت افغانستان و طالبان آغاز شود اما هنوز این مذاکرات آغاز نشده است. منابع آگاه می‌گویند دلیل آن اولویت‌های متفاوت دولت و طالبان است. موضوع روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا نیز از جمله دلایل توقف مذاکرات عنوان شده است.

تصویری از گروه نمایندگان طالبان در مذاکرات بین افغان – ۲۲شهریور/۱۲سپتامبر دوحه قطر (عکس از KARIM JAAFAR / AFP)

دور اول مذاکرات بین‌افغان در سپتامبر ۲۰۲۰ / شهریور ۱۳۹۹ در قطر آغاز شد و پس از نهایی‌شدن شیوه پیشبرد مذاکرات ۱۲ دسامبر ۲۰۲۰ / ۲۲ آذر ۱۳۹۹ به‌مدت ۲۰ روز متوقف شد تا دو طرف فرصت مشاوره با رهبران خود را داشته باشند. هیأت مذاکره‌کننده دولت افغانستان بعد از بازگشت از دوحه با رئیس شورای عالی مصالحه، رهبری شورای عالی مصالحه و رئیس‌جمهوری افغانستان نشست‌های جداگانه‌‌ای برگزار کرد و هیأت مذاکراتی گروه طالبان هم به رهبری ملا عبدالغنی برادر به پاکستان رفت و با مقام‌های سیاسی این کشور دیدار کرد.

دور دوم مذاکرات صلح دولت افغانستان و طالبان قرار بود ۵ ژانویه / ۱۶ دی آغاز شود اما با برگزاری سه نشست فرعی عملاً به پیش نرفت.

منابع آگاه در افغانستان معتقدند که اولویت‌های برنامه‌ای دو طرف باعث شده است که دور دوم مذاکرات آغاز نشود. براساس گزارش‌های تأییدنشده در صدر برنامه هیأت دولت افغانستان آتش‌بس قرار دارد و حفظ جمهوریت خط قرمز آن است در حالی‌که اولویت برنامه طالبان رهایی هفت‌هزار زندانی این گروه و ایجاد دولت جدید اسلامی است. هرچند طالبان از رهایی زندانیان‌ گروه خود به‌عنوان پیش‌شرط ادامه مذاکرات نام نبرده‌اند، اما پیش‌تر تأکید کرده‌ بودند که بر اساس توافق‌نامه صلح دوحه میان آمریکا و طالبان، باید همه زندانیان‌شان توسط آمریکا از زندان‌های حکومت آزاد شوند. منابع نزدیک در هیأت مذاکره‌کننده دولت اما می‌گویند با توجه به رهایی پنج هزار زندانی طالب که به افزایش خشونت‌ها منجر شد، به رهایی زندانیان باقی‌مانده این گروه تن نمی‌دهند. بدین ترتیب تأکید کابل بر آن است که تا زمان برقرار نشدن آتش‌بس، پایان مذاکرات و توافق روی مشارکت سیاسی، حاضر نیست زندانیان طالب را از زندان‌ آزاد کند. در کنار این مسائل، موضوع تغییر ساختار قدرت در آمریکا نیز باعث شده تا مذاکرات عملاً آغاز نشود.

دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا سال گذشته با گروه طالبان به توافق رسید که در مقابل تعهد گروه طالبان مبنی بر قطع روابط با گروه‌های تروریستی و عدم تهدید آمریکا و متحدانش، در مدت ۱۴ ماه تمامی نیروهای نظامی خود را از افغانستان خارج خواهد کرد. هفته گذشته نیز تعداد نیروهای آمریکایی در افغانستان به ۲۵۰۰ نفر کاهش یافت که کمترین میزان نیروهای آمریکایی از سال ۲۰۰۱ تاکنون است.

اما دولت جدید آمریکا خواهان بررسی توافق‌نامه دوحه است. آنتونی بلینکن، نامزد احتمالی برای وزارت خارجه دولت جو بایدن به رسانه‌ها گفته است که این توافق را بررسی خواهد کرد و همچنین افزوده است که به‌‌دلیل خطر بازگشت تروریسم، بخشی از نیروهای آمریکا را در آن‌جا حفظ خواهد کرد.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز روز جمعه ۲۲ ژانویه، در یک تماس تلفنی با حمدالله محب، همتای افغان خود گفت که آمریکا توافق‌نامه صلح سال گذشته با طالبان را بازنگری خواهد کرد.

در صورتی که بایدن بخواهد شماری از نیروهای آمریکایی را در افغانستان حفظ کند، این تصمیم طالبان را بر سر دو راهی قرار خواهد داد و ممکن است توافق‌نامه صلح میان طالبان و دولت آمریکا لغو شود.

منابع آگاه از مذاکرات دوحه در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح افغانستان هیأت طالبان را در دور دوم مذاکرات به «وقت‌کُشی» متهم کرده و گفته‌اند آن‌ها حاضر نیستند به میز مذاکره بازگردند. یک منبع گفته است گمان می‌رود که طالبان منتظر مشخص شدن سیاست جو بایدن مانده‌اند و به نظر می‌رسد گفت‌وگوی طالبان با آمریکا بر سر آزادی دیگر زندانیان این گروه به نتیجه نرسیده است زیرا زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه آمریکا در امور صلح افغانستان بحث آزادی زندانیان را به رضایت دولت افغانستان موکول کرده است. بر این اساس، آمریکا معتقد است طالبان باید ابتدا با دولت به توافق برسند تا زمینه برای آزادی زندانیان باقی‌مانده این گروه فراهم شود.

یک منبع دیگر در هیأت مذاکره‌کننده دولت گفته است هیأت طالبان هنوز بحث آزادی دیگر زندانیان‌ خود را با دولت مطرح نکرده‌ است زیرا طالبان می‌گویند این خواسته ابتدا باید با آمریکا مطرح شود تا با فشار بر دولت افغانستان، همه زندانیان این گروه مانند دور پیش آزاد شوند. هیأت مذاکره‌کننده دولت اما پافشاری می‌کند که تا زمان برقراری آتش‌بس، پایان مذاکرات و توافق بر سر مشارکت سیاسی، حتا یک زندانی طالبان را آزاد نخواهد کرد.

با این حال گروه طالبان پیش از این گفته بود در مذاکرات منتظر روشن شدن سیاست‌ بایدن نیست.

از سوی دیگر پاکستان نیز گفته است جو بایدن باید به خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان پایبند بماند. شاه‌محمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان به شبکه الجزیره گفت که این کشور امیدوار است دولت جدید بایدن تعامل بیش‌تری داشته باشد و روند صلح افغانستان و خروج نیروهای آمریکایی را دنبال کند. قریشی ابراز امیدواری کرد که بایدن روند صلح در افغانستان را معکوس نسازد.

مقام‌های افغانستان از وضعیت موجود ناراضی‌اند و خواستار بررسی دوباره توافق‌نامه دوحه شده‌اند. آن‌ها بر این نظرند که به طالبان در توافق‌نامه دوحه امتیازهای زیادی داده شده است و این گروه با وجود توافقی که کرده بودند، بر اصل کاهش خشونت پایبند نیست.

همزمان با آغاز گفت‌وگوها با طالبان ترور هدفمند روزنامه‌نگاران، فعالان مدنی، سیاستمداران و حقوق‌دانان زن سبب شده تا خشونت در افغانستان به سطح بی‌سابقه‌ای برسد.

بیشتر بخوانید:

کاخ سفید: بازنگری توافق صلح با طالبان، ابقای زلمی خلیل‌زاد