حیات جازنشینان در گرو احیای جازموریان

به گزارش ایرنا تالاب هامون جازموریان با گستره حوضه آبریزی حدود ۷۰ هزار کیلومترمربع معادل ۲ برابر دریاچه ارومیه در ۵۶ کیلومتری غرب شهرستان دلگان و پنج کیلومتری روستای چاهکیچی واقع شده که ۴۹ درصد آن در حوزه سیستان و بلوچستان و ۵۱ درصد در حوزه استان کرمان قرار دارد.

نیمه باختری این حوضه به وسعت ۳۵ هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع در کرمان و نیمه خاوری آن به وسعت ۳۴ هزار کیلومتر مربع در سیستان و بلوچستان واقع شده است.

دشت‌های جیرفت، فاریاب و رودبار جنوب در استان کرمان و دشت‌های ایرانشهر، بمپور، سردگان، دلگان، سرتختی و اسپکه در سیستان و بلوچستان در محدوده این حوضه آبریز قرار دارند.

تالاب جازموریان به عنوان یک منبع قابل توجه آب شیرین به سبب خشکسالی‌های مداوم در سال‌های اخیر به کانون بحرانی ریزگردهای جنوب سیستان و بلوچستان و کرمان تبدیل شده که کم‌توجهی به این موضوع باعث مشکلات جبران ناپذیری برای شهرستان دلگان شده است.

ساخت ۳۶ سد و بندخاکی و بتونی در استان کرمان ازجمله سد عروس، سدهلیل رود و سد استقلال باعث به نفس افتادن تالاب هامون جازموریان شده است بطوریکه این تالاب هم اکنون کاملا خشک شده و اگر درمانی مناسب برای احیای آن تجویز نشود خطرات جبران ناپذیری برای مردم و منطقه دلگان و بخش جلگه چاه هاشم رقم خواهد زد.

خشک شدن این تالاب بسیاری از ساکنان منطقه دلگان را با مشکلات زیادی روبرو کرده است.

اختصاص حقابه تنها راه نجات تالاب جازموریان

فرماندار دلگان در گفت وگو با خبرنگار ایرنا به وضعیت این تالاب اشاره کرد و اظهارداشت: هم‌اینک موضوع انتقال آب از رودخانه‌های متصل به جازموریان از دغدغه های مهم مردم جنوب سیستان و بلوچستان بویژه شهرستان دلگان است و اطمینان مردم هنوز به تصمیم و پشتیبانی‌های علمی که در خصوص انتقال آب گرفته شده جذب نشده است.

مجتبی شجاعی خاطر نشان کرد: اعتباری به نام طرح ملی حفاظت، پایش و احیای تالاب‌ها و رودخانه‌های در معرض خطر و تهدید کشور اعطا شده و به صرف اینکه ۵۱ درصد از وسعت تالاب جازموریان در استان کرمان است تمام این اعتبار را به آن‌ استان اختصاص پیدا کرده که بعد از مکاتبات استاندار و سازمان حفاظت محیط زیست، پیگیری‌ها و حساسیت‌های اجتماعی که انجام شد بناست در سال ۱۴۰۰ سهمی به سیستان و بلوچستان و شهرستان دلگان اختصاص یابد.

وی ادامه داد: ۵۱ درصد تالاب جازموریان در استان کرمان و ۴۹ درصد در سیستان وبلوچستان است که ما در این موضوع تردید داریم و باید در این زمینه بررسی مجدد انجام و مطالعات جامع تالاب تکمیل شود.

وی تصریح کرد: تالاب جازموریان نیاز به درمان و هم نیاز به پیشگیری دارد تا به سرنوشت تالاب‌های مشابه همچون تالاب هامون دچار نشود که خوشبختانه سال گذشته از محل اعتبارات گرد و غبار به شهرستان دلگان برای اولین بار اعتباری تخصیص پیدا کرد.

فرماندار دلگان افزود: خشک شدن تالاب هامون جازموریان مشکلات زیادی را برای روستاهای این شهرستان بویژه بخش جلگه چاه هاشم ایجاد کرده و احیای این تالاب نیازمند عزمی جدی است.

وی خاطرنشان کرد: اگر عزم عمومی برای نجات تالاب جازموریان شکل‌گیرد می‌توان از بروز خسارت‌های آتی جلوگیری کرد چرا که کل تالاب در داخل کشور قرار گرفته و بر خلاف تالاب بین‌المللی هامون در جازموریان مدیریت تالاب در اختیار وزارت نیرو است و ریشه خارجی ندارد.

شجاعی افزود: حق آبه تالاب بین‌المللی هامون جازموریان واقع در دلگان باید حداقل در بخش زیست محیطی تعیین شود تا خطراتی که متوجه اکوسیستم منطقه و ناشی از تاثیر خشکی این تالاب است به کمترین میزان برسد.

وی با بیان اینکه زنگ‌ خطر حرکت شن‌های روان به سمت دلگان و نقاط شهری و روستایی مجاور حتی تا ایرانشهر به صدا در آمده است گفت: این تهدید به طور مستقیم حیات، اقتصاد، فرهنگ و زندگی روزمره مردم منطقه را نشانه رفته است.

سدسازی عامل جلوگیری از احیای تالاب

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز در رابطه با خشکی تالاب جازموریان به خبرنگار ایرنا گفت: در پایین دست به دلیل اینکه تاکنون حق آبه زیست محیطی در حوضه آبریز و بالادست برای تالاب وارد نشده، باعث شده تا کشاورزی در بخشی از این استان رو به نابودی رفته و مردم مجبور شوند چاه‌های متعددی در منطقه حفر کنند.

وحید پورمردان ادامه داد: تعدد چاه‌ها باعث شده تا سفره‌های زیرزمینی منطقه از بین برود و احتمال اینکه در آینده با همین مدل کشت در منطقه شاهد نشست زمین و بستر تالاب جازموریان باشیم وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: اقداماتی مشابه برنامه انجام شده در تالاب بین‌المللی هامون تاکنون برای مقابله با این اتفاقات اجرا و یک برنامه یکپارچه برای تالاب هامون جازموریان در ۲ سال اخیر تنظیم و تدوین شده است.

وی با بیان اینکه متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل اقدامات انجام شده در بالا دست، شاهد از بین رفتن پوشش‌ گیاهی منطقه و تبدیل تالاب جازموریان به کانون گرد و غبار هستیم گفت: در ۲۴ ساعت اخیر گرد و غبار شدیدی در منطقه رخ داده که نبود پوشش گیاهی باعث تشدید این گرد و غبار شده که این پدیده در مرکز سیستان و بلوچستان و شهرهای اطراف به وضوح احساس می‌شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان تصریح کرد: متاسفانه تالاب هامون جازموریان که خود یکی از کریدورهای مهاجرت پرندگان در زمان پرآبی بوده هم‌اینک به یک تالاب فصلی تبدیل شده که هر سه تا چهار فصل شاید با سیلاب ها و بارندگی‌های بالادست مقداری از آن آبیاری شود.

وی یادآور شد: در حوزه محیط زیست، برنامه جامع تالاب جازموریان با همکاری سیستان و بلوچستان و کرمان تنظیم و تدوین شده است.

پورمردان با اشاره به اینکه در زمینه حق آبه جازموریان مکاتبات لازم با نهادهای مرتبط انجام شده است، گفت: تفاوت تالاب جازموریان با تالاب هامون و سایر تالاب‌ها در این است که جازموریان محدوده وسیع به صورت صاف بوده یعنی اگر نیم متر آب در آن رهاسازی شود وسعت بیشتری می‌گیرد اما تالاب بین‌المللی هامون فرورفتگی‌ها و برجستگی‌هایی دارد.

وی ادامه داد: برای همین اگر برای تالاب جازموریان حق‌آبه زیست محیطی تعریف شود خیلی موثرتر پخش و پوشش گیاهی و کنترل کانون‌های گرد و غبار در آن بهتر خواهد بود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان با بیان اینکه محل تامین آب تالاب جازموریان از هلیل رود بوده که از کوه‌های استان کرمان تغذیه می‌شود گفت: این تالاب در زمان پرآبی تاثیر بسزایی در تلطیف هوا دارد و همان‌طور که در تابستان بادهای ۱۲۰ روزه در منطقه سیستان را شاهد هستیم در حوزه بلوچستان نیز به همین شکل است.

وی با اشاره به اینکه تالاب جازموریان یک تیغ دولبه بوده با توجه به خشکی پهنه این تالاب با اندک بادی با سرعت ۶۰ و ۷۰ کیلومتر شاهد فرسایش بادی و افزایش بیابان زایی خواهیم بود. افزود: برخاست خاک روی دلگان و شهرهای اطراف تاثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث بیماری‌های ریوی مانند سل یا حساسیت‌های شدید همچون آسم شود.

پورمردان با بیان اینکه تالاب جازموریان قطب کشاورزی بوده به طوریکه علوفه نیمی از منطقه بلوچستان و کشور را در زمان پر آبی تامین می کرده و کشاورزی منطقه نیز رونق داشته است، خاطرنشان کرد: خشکی این تالاب تبعات اجتماعی در پی دارد و کشاورزانی که از محل این تالاب ارتزاق می‌کردند را به شغل‌های کاذبی مانند قاچاق سوخت سوق می‌دهد.

وی با اشاره به اینکه تخصیص یک ایستگاه پایش گرد و غبار در دلگان اتفاق خوبی بود گفت: این ایستگاه در ماه‌های اخیر مورد تایید قرار گرفت که با بهره‌گیری از این ایستگاه می‌توان آنالیز خوبی از وضعیت گرد و غبار تالاب جازموریان را داشته ‌و تصمیمات بهتری را در حوزه‌های مختلف گرفت.

تالاب جازموریان که روزگاری محل زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر بود امروز به مکانی برای مهاجرت ریزگردها به سمت سکونتگاه‌های مردم تبدیل شده است.

احیای مجدد تالاب جازموریان برابر با احیای زندگی ساکنان این منطقه بوده که اگر اقدامات لازم انجام نشود عواقب جبران ناپذیری برای اهالی این منطقه خواهد داشت که این امر نیازمند همکاری همه مردم و مسوولان است.