اوموآموا، یک سنگ دیگر آسمانی، یا کاشفی فرازمینی؟

از هنگامی که دانشمندان در سال ۲۰۱۷ فهمیدند جرم آسمانیِ احتمالاً سیگارمانندی که در آن سال کشف کرده‌اند از یک منظومه دیگر به منظومه خورشیدی ما آمده کوشش آنها برای بررسی تمام ابعاد و جوانب آن دوچندان شد.

این جرم آسمانی که اوموآموا نام گرفته اولین جسم شناخته‌شده‌ای است که از پیرامون یک ستاره دیگر منشأ گرفته و خود را به منظومه شمسی ما رسانده است.

این جسم نسبتاً کوچک سرخ‌رنگ، ۴۰ روز پس از عبورش از کنار خورشید از سوی رصدخانه‌ای در هاوایی کشف شد و نامی که برای آن برگزیده‌اند نیز از زبان بومیان هاوایی گرفته شده و به معنی «نخستین پیام‌آور کهن» است.

اجرامی از این دست به طور معمول به نام «دنباله‌دار» شناخته می‌شوند زیرا همه آنها زمانی که از نزدیکی خورشید می‌گذرند، به خاطر بیرون زدن گاز از قسمت‌های یخ‌زده‌شان، دنباله‌ای ابرمانند پیدا می‌کنند که اصطلاحاً «گیسو» نامیده می‌شود.

نکته عجیب این بود که اوموآموا از نزدیک خورشید گذشت، اما گیسویی نداشت.

اوموآموا از سمت ستاره «کرکس نشسته» در صورت فلکی دیگ‌پایه (شَلیاق) آمد، در مسیر خود به مدار زمین هم وارد شد و بعد از عبور از فاصله ۲۴ میلیون کیلومتری زمین به مدار مریخ رفت و بعد از چند ماهی سیر و سفر، اکنون در حال خروج از منظومه خورشیدی است و سمت خروج آن، رو به سوی صورت فلکی «اسب بزرگ» دارد.

به گفته آبراهام لوب، اخترشناس معروف دانشگاه هاروارد، آمدن اوموآموا «مثل این بود که مهمانی برای شام به خانه شما بیاید و وقتی از پیش شما رفت و وارد کوچه‌های تاریک شد تازه به این فکر بیفتید که او چه فرد عجیبی بود!»

اما آبراهام (آوی) لوب حرف‌های دیگری هم در مورد این جسم آسمانی برای گفتن داشت که انتشار آنها گرد و خاک بسیاری در میان ستاره‌شناسان برانگیخت.

آبراهام لوب در تاریخ ۱۲ نوامبر ۲۰۱۸، زمانی که رئیس بخش اخترشناسی دانشگاه هاروارد بود، با انتشار مقاله‌ای، فهرستی از «ویژگی‌های عجیب» اوموآموا را برشمرد و گفت این احتمال را که اوموآموا یک «سفینه فرازمینی» استتارشده به شکل یک دنباله‌دار باشد منتفی نمی‌داند.

این گفته او باعث شد از آن زمان گروه بزرگی از خبرنگاران در مقابل دفترش تجمع کنند و تقریباً همه همکاران او هم برای ثابت کردن این‌که حدس او اشتباه است، به‌پا خاستند.

آبراهام لوب ستاره‌شناسی جزء نیست بلکه در زمینه اخترشناسی، اخترفیزیک و کیهان‌شناسی از پیشگامان بوده است. وی صدها مقاله دانشگاهی دربارهٔ موضوعاتی مانند سیاهچاله‌ها و روزهای آغازین جهان تألیف کرده است. او در پروژه‌هایی با استیون هاوکینگ همکاری کرده و تقریباً یک دهه ریاست گروه اخترشناسی در هاروارد را برعهده داشته که طولانی‌ترین دوره ریاست یک فرد بر این دپارتمان است.

استدلالات لوب

آوی لوب می‌گوید گیسو نداشتن اوموآموا عجیب است؛ سرعت آن عجیب است؛ نوری که از خورشید بازمی‌تاباند نشان می‌دهد شکلش عجیب است؛ و مسیری که در نزدیکی خورشید در پیش گرفت نیز عجیب است.

به گفته این اخترشناس باسابقه، سرعتی که اوموآموا باید با آن از جاذبه ستاره مادر خود گریخته باشد با جاذبه‌ها و سرعت‌هایی که برای ستاره‌ها سراغ داریم جور درنمی‌آید و بسیار سریع‌تر از مقادیر محاسبه‌شده است.

او می‌گوید سرعت اوموآموا در منظومه خورشیدی ما هم با بقیه اجرام آسمانی شناخته‌شدهٔ مشابه تفاوت دارد و نشان می‌دهد که پیش‌رانشی از خود ندارد و به‌صورت شناور با نیروی جاذبه سیارات سفر می‌کند، شاید مثل یک بادبان خورشیدی.

آوی لوب می‌گوید نوری که اوموآموا از خورشید بازمی‌تابانْد این احتمال را منتفی نمی‌سازد که شکل آن به صورت یک بادبان خورشیدی باشد که با برخورد ذرات نور خورشید یا نور ستارگان به جلو رانده می‌شود.

آوی لوب می‌گوید مسیری که این جسم در گذر خود از نزدیک خورشید در پیش گرفت با مسیری که محاسبات گرانشی برای این‌گونه اجسام پیش‌بینی می‌کنند تفاوت دارد.

استدلالات مخالفان

تیمی از ستاره‌شناسانی که اوموآموا را رصد کرده‌اند و از همکاران نزدیک آوی لوب هستند می‌گویند از آنجا که این اولین بار است با یک جسم مسافر میان‌ستاره‌ای روبه‌رو می‌شویم، اطلاعات کمی از این اجسام داریم و نمی‌توانیم مشخصات عجیب آن را، بدون دلایل بسیار استوار، غیرطبیعی و بنابر این ساختگی بدانیم.

آنها می‌گویند سرعت اولیه عجیب اوموآموا را می‌توان بدین طریق توضیح داد که این جسم از یک ستاره در حال انفجار گریخته یا ستاره‌ای که با جسمی دیگر برخوردی عظیم داشته.

افراد این تیم می‌گویند گریز از چنین شرایط متفاوت و شدیدی باعث کشیده شدن قد این جرم و شکل منحصر بفرد آن به صورت یک سیگار برگ شده و نازک بودن آن به اندازه یک بادبان خورشیدی را هم نمی‌توان با اطلاعات موجود ثابت کرد.

این ستاره‌شناسان اما در مورد این‌که چرا اوموآموا گاز و بخاری به دنبال خود نداشته و گیسو ندارد، هنوز به جواب قانع‌کننده‌ای نرسیده‌اند و استدلال برخی از آنها مبنی بر این‌که گرمای شدید شرایط انفجاری و جهنمی ستاره مادر آن، تمامی یخ آن را از اول آب کرده، هنوز نتوانسته همه افراد را قانع کند.

نتیجه کار

دانشمندان می‌گویند در مورد تمامی معماهای سابقی هم که بشر با آن برخورد کرده می‌شد برای آسانی کار، گزینه منشأ فرازمینی را هم برایشان پیش کشید، اما با پیشرفت علم تک تک این معماها با توجیهی طبیعی و علمی حل شدند و دخالت موجودات فرازمینی هم در مورد آنها درکار نبود.

از سوی دیگر آبراهام لوب از شدت و درجه مخالفتی که با این حدس او شده ابراز شگفتی می‌کند و می‌گوید باز گذاشتن چنین گمانه و احتمالی می‌تواند راه را برای بررسی معما از جنبه‌های متفاوت باز کند.

در هر صورت، برخی از شاهدان و ناظران این بحث پرشور علمی می‌گویند اگر گمانه‌زنی‌های پروفسور لوب بتواند باعث شود که بشر برای ورود اجرام بین‌ستاره‌ای بعدی آماده شده و حتی برای بررسی دقیق‌تر، فضاپیماهایی را به دنبال آنها بفرستد، ابتکار فکری این اخترشناس، در نوع خود ثمربخش بوده است.

منابع: ساینتیفیک امریکن، نیویورک تایمز، رویترز، سی‌نت،‌کول ورلدز و توئیتر