"ناقضان جهانی حقوق بشر کماکان در آلمان مصون نخواهند بود"

دیوان عالی فدرال آلمان تعقیب و بازداشت جنایتکاران جنگی کشورهای خارجی را در خاک آلمان مطابق قانون دانست و به تایید آن حکم داد. یورگن شفر، از قضات این دیوان که روز پنجشنبه، ۹ بهمن (۲۸ ژانویه) حکم یادشده را قرائت کرد آن را دارای اهمیتی تاریخی دانست و آن را با محاکمه سران رژیم هیتلری در دادگاه نورنبرگ و محاکمه آیشمن در اسرائیل قابل قیاس دانست.

شفر گفته است که به لحاظ قانونی آلمان هیچگاه پناهگاهی برای کسانی که جنایات سنگین علیه بشریت مرتکب شده‌اند نبوده و بعد از این هم نخواهد بود.

پرونده‌ای که در دیوان عالی فدرال آلمان به حکم یادشده انجامید به جرائم یک افسر سابق ارتش افغانستان برمی‌گشت. او در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ شورشیان زندانی طالبان را مورد بدرفتاری‌های جسمی و روحی قرار داده بود و به جسد یکی از این شورشیان برخوردی غیرانسانی داشته است.

دادگاه عالی شهر مونیخ این افسر را به حبس تعلیقی محکوم کرد و اقدام او را مصداق شکنجه یا برخورد اهانت‌آمیز و جنایت جنگی ارزیابی نکرد.

دیوان عالی: اقدام افسر مصداق شکنجه است

هم افسر یادشده در اعتراض به محکومیت خود و هم دادستانی در اعتراض به سبک‌بودن حکم خواهان تجدیدنظر در آن شدند. در همین چارچوب این سوال مطرح شد که آیا افسر افغان نباید اصولا از مصونیت برخوردار باشد و در خاک آلمان مورد محاکمه قرار نگیرد؟

در این اواخر در سازمان ملل نیز بحث‌های مشابه‌ای مطرح بوده است که آیا مصونیت قضایی نباید به طوری تعمیم یابد که شمولی فراتر از رهبران و ارشدترین مقام‌های کشورهای دیگر بیابد.

در چنین صورتی دادگاه‌های خارجی امکان تعقیب جنایات جنگی در مورد افراد غیرارشد حکومت‌ها را هم نخواهند داشت. آمریکا، چین و روسیه خواهان تعمیم مصونیت یادشده هستند.

در صورت به کرسی نشستن خواست این کشورها برای مثال دادگاهی که در حال حاضر در کوبلنز آلمان به محاکمه برخی از اعضای سازمان امنیت سوریه به اتهام شکنجه و کشتن مخالفان رژیم اسد جریان دارد فاقد موضوعیت می‌شد.

با حکم دیوان عالی فدرال آلمان اما دادگاه‌های مشابه دادگاه کوبلنز بعدا از این هم پشتوانه قانونی محکمی خواهند داشت. این دیوان در جریان رسیدگی به پرونده افسر افغان حکم حبس تعلیقی او را لغو کرد و او روانه زندان شد و در عین حال اقدامات این افسر علیه شورشیان طالبان نیز همتراز شکنجه ارزیابی شد.

دادستان مونیخ که لایجه تجدیدنظر در حکم دادگاه مونیخ را تسلیم دیوان عالی فدرال کرده بود با ابراز خرسندی از حکم این دیوان آن را حاوی این پیام به جهان دانست که مقام‌های غیرارشد خارجی همچنان در صورت ارتکاب جرم و جنایت سنگین ناقض حقوق بشر از محاکمه در آلمان مصون نخواهند بود و از سویی محاکماتی مانند آنچه در کوبلنز جاری است و در بسیاری از کشورهای دیگر غیرممکن است اعتنا و توجه برخواهد انگیخت. به این ترتیب آلمان به لحاظ سوابق تاریخی باید نقشی پیشتارز بازی کند.

• ۷۵ سال دادگاه نورنبرگ؛ نازی‌هایی که به محاکمه کشیده شدند

  عاملان جنایات

  چهره‌های شاخصی که در دادگاه نورنبرگ محاکمه شدند، اعضای بلندپایه حزب ناسیونال‌سوسیالیسم، نظامیان عالی‌رتبه، مسئولان ارشد دستگاه دولتی، دیپلمات و همچنین کارخانه‌دار بودند. در روز ۲۰ نوامبر ۱۹۴۵ دادگاه نورنبرگ که توسط متفقین ترتیب داده شده بود، محاکمه ۲۱ تن متهم رژیم نازی را آغاز کرد تا از جنایات این رژیم علیه بشریت پرده بردارد.

• ۷۵ سال دادگاه نورنبرگ؛ نازی‌هایی که به محاکمه کشیده شدند

  کاخ دادگستری نورنبرگ

  شوروی سابق معتقد بود که این دادگاه باید در برلین برگزار شود، اما کاخ دادگستری نورنبرگ بر خلاف بناهای برلین در جنگ جهانی دوم خسارات زیادی ندیده و از آن گذشته از گنجایش لازم برخوردار بود. افزون بر این در مجاورت این کاخ یک زندان وجود داشت. نورنبرگ هم‌چنین محل برگزاری همایش‌های عظیم حزب ناسیونال سوسیالیسم آلمان به رهبری آدولف هیتلر بود. از این رو برگزاری محاکمه‌ها در نورنبرگ جنبه‌ای سمبلیک نیز داشت.

• ۷۵ سال دادگاه نورنبرگ؛ نازی‌هایی که به محاکمه کشیده شدند

  فرانتس فون پاپن، همراه هیتلر

  فرانتس فون پاپن (وسط)، معاون صدراعظم قصد داشت که هیتلر (چپ) را به ائتلاف با نیروهای ملی‌گرای محافظه‌کار وا دارد. اما او به سرعت به حاشیه رانده شد و بعدها تنها به عنوان دیپلمات نقشی جانبی داشت. او در دادگاه نورنبرگ نخست تبرئه شد، اما بعدها در محاکمه‌ای دیگر به هشت سال حبس در اردوگاه کار اجباری محکوم گردید. فرانتس فون پاپن در نهایت در سال ۱۹۴۹ از زندان آزاد شد و در سال ۱۹۶۹ درگذشت.

• ۷۵ سال دادگاه نورنبرگ؛ نازی‌هایی که به محاکمه کشیده شدند

  هرمان گورینگ، برجسته‌ترین چهره

  هرمان گورینگ بلندپایه‌ترین چهره محاکمه‌شده در دادگاه نورنبرگ بود. او در رژیم نازی مسئولیت‌های متعددی بر عهده داشت و از جمله وزیر امور داخلی بود، اما در دادگاه نورنبرگ مدعی بود که از اردوگاه‌های اجباری و اردوگاه‌های مرگ نازی‌ها بی‌اطلاع بوده است. گورینگ در تمامی موارد اتهام گناهکار شناخته‌ شده و به اعدام محکوم شد. او در شب پیش از اجرای حکم اعدام با قرص سیانور خودکشی کرد.

• ۷۵ سال دادگاه نورنبرگ؛ نازی‌هایی که به محاکمه کشیده شدند

  رودلف هس، معاون پیشوا

  او پیرو بی‌چون و چرای هیتلر و معاون او در حزب سوسیال ناسیونالیسم آلمان انتخاب بود. او در سال ۱۹۴۱ مخفیانه راهی اسکاتلند شد و سعی کرد که موافقت بریتانیا را برای برقراری صلح با رژیم نازی جلب کند، اما ناکام ماند. هس در دادگاه نورنبرگ به حبس ابد محکوم شد و در سال ۱۹۸۷ در سن ۹۳ در زندان نظامی اشپاندو با خودکشی به زندگی خود پایان داد.

• ۷۵ سال دادگاه نورنبرگ؛ نازی‌هایی که به محاکمه کشیده شدند

  هانس فرانک، "قصاب لهستان"

  هانس فرانک که فرماندار کل لهستان بود، بی‌رحمانه دست به استثمار این کشور زد. او مسئول قتل صدها هزار لهستانی و شهروندان یهودی بود. فرانک در سال ۱۹۳۹ گفته بود: «هر چه شماری بیشتری یهودی بمیرند، بهتر است». او در دادگاه به برخی از اتهامات خود اعتراف و ابراز پشیمانی کرد. هانس فرانک در لحظه‌ای که قرار بود به دار آویخته شود، گفت: «من لایق این مجازات هستم و انتظار مرگ را می‌کشم».

• ۷۵ سال دادگاه نورنبرگ؛ نازی‌هایی که به محاکمه کشیده شدند

  یواخیم فون ریبن‌تروپ، وزیر امور خارجه

  ریبن‌تروپ در بین سال‌های ۱۹۳۸ تا پایان جنگ جهانی دوم وزیر خارجه هیتلر بود. پرونده او نشان داد که وزارت خارجه رژیم نازی تا چه اندازه در جنایات سهیم است. سفارتخانه‌های آلمان برای نمونه با اس‌اس و دیگر سازمان‌ها همکاری تنگاتنگی در عملیات قتل یهودیان داشتند. ریبن‌تروپ در دادگاه نورنبرگ ذره‌ای ابراز پشیمانی نکرد. او در نهایت به اعدام محکوم و به دار آویخته شد.

• ۷۵ سال دادگاه نورنبرگ؛ نازی‌هایی که به محاکمه کشیده شدند

  آلبرت اشپر، معمار محبوب هیتلر

  اشپر (دوم از چپ)، آرشیتکت برجسته رژیم نازی بود. هیتلر (راست) شیفته بناهای عظیمی بود که اشپر آن‌ها را طراحی می‌کرد. دادگاه نورنبرگ اما توجه خود را بر نقش اشپر به عنوان وزیر تسلیحات و تولیدات جنگی در بین سال‌های ۱۹۴۲ و ۱۹۴۵ متمرکز کرده بود. اشپر در نهایت از مجازات مرگ رهایی جست، چون توانست نقش و اعمال خود را در ساخت اروگاه‌های اجباری یهودیان را مخفی نگاه دارد. او سرانجام به ۲۰ سال زندان محکوم شد.

• ۷۵ سال دادگاه نورنبرگ؛ نازی‌هایی که به محاکمه کشیده شدند

  گوستاو کروپ فان بولن و هالباخ، تولیدکننده تسلیحات

  گوستاو کروپ فان بولن و هالباخ (راست) از طریق ازدواج با برتا کروپ، وارث خانواده پرنفوذ کروپ توانست به کارخانه‌داری بزرگ بدل شود. او اوایل از هیتلر فاصله می‌گرفت، اما به خاطر نقشی که شرکت فولاد کروپ در تولید تسلیحات بازی می‌کرد، همراه او شد. حدود ۱۰۰ هزار کارگر اجباری و زندانی اردوگاه‌ها در کارخانه‌های کروپ کار می‌کردند. محاکمه گوستاو کروپ فان بولن و هالباخ به خاطر کهولت و بیماری سخت او انجام نگرفت.

• ۷۵ سال دادگاه نورنبرگ؛ نازی‌هایی که به محاکمه کشیده شدند

  کارل دونیتس، فرمانده نیروی دریایی

  کارل دونیتس که در تصویر در وسط هیتلر و موسیلینی قرار دارد، فرمانده نیروی دریایی ارتش نازی بود. او به‌خاطر نقشش در حملات زیردریایی‌های آلمانی در اقیانوس اطلس شمالی، در دادگاه نورنبرگ محاکمه و به جرم جنایات جنگی به ده سال زندان محکوم شد. او تا پایان عمرش به حزب ناسیونال سوسیالیسم آلمان وفدار ماند و در عین حال وانمود می‌کرد که فردی نظامی بدون باورهای سیاسی است. دونیتس در سال ۱۹۸۰ درگذشت.

• ۷۵ سال دادگاه نورنبرگ؛ نازی‌هایی که به محاکمه کشیده شدند

  پیگرد پیگیر

  دادگاه نورنبرگ چهار سال جریان داشت و در سال ۱۹۴۹ به کار خود پایان داد. اما روند پیگرد عاملان جنایات نازی‌ها همچنان ادامه یافت. یکی از آخرین موارد محاکمه و محکومیت اسکار گرونینگ، مشهور به "حسابدار آشویتس" بود که به خاطر همکاری در کشتار دست‌کم ۳۰۰ هزار نفر در دوران نازی مجرم شناخته شده و به چهار سال حبس محکوم شد. او در سال ۲۰۱۷ در ۹۶ سالگی راهی زندان شد، اما چند ماه بعد درگذشت.