اهمیت ادب اسلامی

مقام معظم رهبری در بیانات روز چهارشنبه بیستم جمادی به مناسبت ولادت باسعادت حضرت صدیقه کبری (علیها السلام) توصیه‌های مؤکدی در خصوص اتقان در بیان و سخن گفتن از روی علم، خودداری از غیبت و تهمت و بدگویی و بدزبانی فرمودند. و از جمله در مورد ادب اسلامی و گسترش آن و رعایت ادب اسلامی در سخن گفتن (که در فضای مجازی در حال کم‌رنگ شدن است) تأکید نمودند: «بدزبانی، بدگویی بایستی از جامعه‌ جمع شود. مکتب ائمه و مکتب علوی و فاطمی از این چیزها مبرا است.»
مسئله ادب فردی و اجتماعی از مهمترین موضوعات زندگی بشری است. رعایت اخلاق فردی و اجتماعی که از آن به اخلاق و رعایت آداب هم تعبیر می‌شود در همه جوامع و ادیان مورد تأکید و اهتمام قرار دارد، تا آنجا که پیامبر اعظم ص فرمود: «انی بعثت لأتمم مکارم الاخلاق‏». من مبعوث شده‌ام تا مکرمت‌ها و زیبایی‌های اخلاقی را به نهایت برسانم و لذا آن حضرت قبل از بعثت و بعد از رسالت چه در مکه و چه در مدینه که حکومت تشکیل داد و به بالاترین صفات اخلاقی متصف بود و عرب جاهلی حضرت رسول(ص) را به آن محاسن اخلاقی می شناختند و اساساً یکی از عوامل موفقیت آن حضرت در این مسئله نهفته بود.
در اهتمام قرآن کریم به رعایت ادب و اخلاق، گفته‌اند سوره حجرات به سوره ادب در بین مسلمانان مشهور و معروف است.
در سراسر این سوره مبارکه خداوند خطاب به مسلمانان نحوه رعایت ادب و اخلاق را در محضر رسول خدا (ص) و در بین خودشان متذکر و آموزش داده است و اساساً رعایت ادب و اخلاق یک عامل امتیاز و شرافت شناخته شده است.
حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام خطاب به کمیل بن زیاد نخعی فرمود:
ای کمیل بدان که حضرت رسول خاتم (ص) تربیت شده خداوند متعال است و او مرا تربیت نموده است و من نیز مؤمنین را تربیت می‌کنم و برای آنان ادب و اخلاق شخصیت‌های مکرم را به یادگار می‌گذارم. با این بیان معلوم می‌کرد که رعایت ادب و آداب اجتماعی تا چه حد مورد اهتمام بوده است.همچنین مسئله ادب در ادبیات فارسی فراوان به چشم می خورد.
مولانا در شعر معروف مثنوی می‌گوید:
از خدا جویم توفیق ادب/    بی‌ادب محروم گشت از لطف رب
حقیقتاً بی‌ادبی مساویست با محرومیت از الطاف و مراحم حق تعالی.
 پس سرّ تأکید مقام معظم رهبری بر گسترش ادب اسلامی و حفظ ادب اسلامی در سخن گفتن جلوگیری از توسعه بدزبانی و بدگویی و جمع کردن عوارض و آثار این صفت ناپسند از جامعه اسلامی می باشد.
واقعیت این است که مهمترین نقطه آسیب ما در وضعیت فعلی جامعه مسئله عدم رعایت ادب و اخلاق است چه از سوی عموم مردمان و چه از ناحیه مسئولان و کارگزاران حکومتی که به گونه‌ای الگوی رفتاری برای مردم به شمار می آیند و چه از سوی سازمان‌ها و دستگاه‌های فرهنگی و تبلیغاتی کشور و چه از سوی خطبا و اهل وعظ و منبر و خطابه و مداحی.
در اینجا مقام معظم رهبری به درستی درد را شناسایی و راه درمان و بازگشت سلامت به بدن بیمار جامعه را متذکر شده‌اند.
مسئله رعایت ادب و اخلاق فردی و اجتماعی نبایستی باردیگر ابزاری برای واگرایی جامعه و وسیله ای برای حذف و اضافه کردن،گردد و از سوی دیگر نبایستی رعایت ادب و اخلاق را از دیگران بخواهیم و خودمان را از هرگونه اصلاحی مبرا بدانیم و فرافکنی کنیم. مسئله بحدی مورد توجه و عنایت حضرت امیرالمؤمنین قرار دارد که در بحبوبه جنگ صفین گروهی از رزمندگان در رکاب علی (علیه السلام) و افسران بلند پایه آن حضرت نسبت به جبهه باطل و سپاهیان معاویه که در مقابل‌شان صف‌آرایی کرده بودند مطالبی گفتند که آن حضرت از بیان اصحابش گلایه‌مند شد و با لحن مشفقانه در جایگاه فرماندهی کل قوا و همچون پدری علاقمند به سعادت فرزندش فرمود: «إِنِّی أَکْرَهُ لَکُمْ أَنْ تَکُونُوا سَبَّابِین‏» من به عنوان رهبر و ولیّ امر شما و فرمانده کل قوای مسلمین، به شما اخطار می‌کنم، من دوست ندارم شما اهل سبّ و فحاشی باشد.
سپاه تحت امر ولیّ امر معصوم (ع) مرتکب خطایی شد که فرماندهی کل آن را نپسندید و صریحاً واکنش نشان داد و راه سعادت را به سربازانش نشان داد و از آنان خواست همانطور که با شجاعت به قلب دشمن می‌تازند با شهامت ادب و اخلاق را نسبت به دشمن‌شان رعایت کنند.
همه کسانی که به نحوی مخاطب کلام رهبری هستند باید از خود بپرسند که وظیفه‌ امروز من چیست؟ و هر کس به سهم خودش تلاش کند به این دغدغه رهبری پاسخ دهد و هر کاری که می‌تواند برای رعایت ادب اجتماعی انجام بدهد. همانند مسئله آتش به اختیار، منتظر اجرای دیگران نمانیم. اگر ما به وظیفه خود عمل نکنیم، به رهبری و نظام اسلامی ظلم روا داشته‌ایم. تصور نکنیم بددهنی و جسارت و توهین به دیگران، عامل رشد و شکوفایی نظام است بلکه باید بدانیم که حضرت امیرالمؤمنین هم بددهنی و فحاشی به سربازان دشمن را آفت لشکر و اصحاب وفادار و سلحشورش می‌داند لذا تذکر می‌دهند.
«وظیفه روحانیت، رسانه ملی و اصحاب رسانه»
همه ما نسبت به رعایت ادب و اخلاق اسلامی توجیه هستیم ولی برخی اوقات گرفتار بی‌توجهی و ساده‌انگاری می‌شویم و احساس می‌کنیم چون همه فعلاً چنین می‌کنند پس برای ما هم عدم رعایت ادب اسلامی اشکالی ندارد، غافل از آنکه انتظاری که از حوزه و روحانیت و سازمان‌های تبلیغی و ترویجی و صدا و سیما وجود دارد از هیچ تشکل دیگری نیست زیرا کارآمدی تبلیغ چهره به چهره و استفاده از منبر وعظ و خطابه ظرفیتی برای خطیب، واعظ و مداح ایجاد می‌کند که می‌تواند شنونده و بیننده را تحت تأثیر قرار داده و او را با فرهنگ سازی و ارائه الگوی فاخر و جذّاب مبادی به آداب نماید.
همانطور که مقام معظم رهبری به درستی تصریح کردند «بدزبانی و بدگویی بایستی از جامعه جمع شود. مکتب ائمه ع و مکتب علوی و فاطمی از این چیزها مبرا است. ... اینها را به مردم یاد بدهید، تعلیم بدهید هم در زبان، هم در عمل.»
در این راستا باید سازمان ها و تشکل های مسئول، صدا و سیما و اصحاب رسانه و فعالان فضای مجازی با ارائه برنامه‌های متین و کارشناسی شده برای عامه مردم و گروه‌های خاص مخاطب پیش‌بینی های لازم را  طراحی نموده تا این عارضه فرهنگی که قدرت تخریبی آن ده‌ها برابر تخریب فیزیکی است، ریشه‌کن شود.انشاء الله

1717