دغدغه‌های آیت‌الله مصباح در جهاد علمی و آکادمیک در خارج از کشور

خبرگزاری مهر، گروه دین و آئین: مرحوم آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی، در طول چند دهه فعالیت در زمینه‌های علمی و فرهنگی، خدمات شایانی را به حوزه‌های علمیه و دانش علوم انسانی در ایران داشتند و در هر دوره بنا به مقتضیات آن دوره زمانی، اقدامات علمی و فرهنگی متناسبی را آغاز نمودند. جدیت ایشان و نیز نظم و واقع‌بینی ممتاز آیت الله مصباح یزدی، باعث می‌شد که اغلب حرکت‌هایی که ایشان آغاز می‌کردند مثمر ثمر شود.

کاستی‌ها و مشکلات حوزه‌های علمیه، آیت الله مصباح یزدی را بر آن داشت تا در انتظار فرصتی باشد تا بتواند برای برطرف کردن این مشکلات، راه‌حلی مناسب بیابد. ثمره این تلاش، تربیت طلبه‌هایی فرهیخته بود که هم اکنون در نهادهای علمی و اجرایی مشغول به فعالیت هستند.

آیت الله مصباح یزدی مبتکر اعزام طلاب به خارج از کشور برای تکمیل تحصیلات شأن در سال ۱۳۷۲ بود. مؤسساتی که تحت نظر آیت الله مصباح یزدی فعالیت می‌کردند، در اولین مرحله از این اقدام، ده تن از طلاب مؤسسات را به کشور کانادا و ایالات متحده آمریکا اعزام کردند.‬ آیت‏ الله مصباح یزدی خود نیز در ابتدا با سفر به کانادا و دیدار مستقیم با مسؤولین دانشگاه مک‏‬ گیل سعی کرد پلی بین مؤسسات و این دانشگاه کانادایی برقرار کند.

آیت الله مصباح یزدی معتقد بود رشته‌های تحصیلی علوم انسانی در آن دوران به قدری در کشور غنی نبود که نیاز به خارج از کشور نداشته باشند، طلاب اعزام شده ضمن آنکه با زبان انگلیسی نیز آشنا می‌شدند، برای کسب اطلاعات روز و ایده‌های روز علوم انسانی در کلاس‌های درس دانشگاه‌های کشورهای مربوطه شرکت می‌کردند. هر کدام از این طلاب پس از بازگشت به کشور، این رشته‌ها را توسعه دادند و به تعبیری از قرآن کریم که از یک دانه گندم خوشه‌ها تولید می‌شود، اکنون از وجود هر کدام از آن افراد خوشه‌های علمی فراوانی به عنوان سرچشمه کوثر علم و دانش در جامعه منتشر شده است.

از فعالیت‌های علمی، فرهنگی و تبلیغی آیت الله مصباح یزدی می‌توان سفرهای خارج از کشور از جمله سفر به اسپانیا و چند کشور از منطقه آمریکای لاتین از جمله مکزیک، کوبا، کلمبیا، برزیل، شیلی و آرژانتین و لبنان و سوریه را نام برد

از فعالیت‌های علمی، فرهنگی و تبلیغی آیت الله مصباح یزدی می‌توان سفرهای خارج از کشور از جمله سفر به اسپانیا و چند کشور از منطقه آمریکای لاتین از جمله مکزیک، کوبا، کلمبیا، برزیل، شیلی و آرژانتین و لبنان و سوریه را نام برد که در آنها به تبیین نهضت فکری و اخلاقی اسلام، حقوق بشر از دیدگاه اسلام، اقتصاد اسلامی، سیر تحول در متدولوژی فلسفه اسلامی و عرفان از دیدگاه اسلام پرداخت.

بنیانگذار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و نماینده خراسان رضوی در مجلس خبرگان رهبری ۱۲ دی ۱۳۹۹ خورشیدی در ۸۶ سالگی پس از تحمل دوره‌ای بیماری چشم از جهان فروبست. در آستانه چهلمین روز درگذشت این عالم مجاهد با دو تن از شاگردان آیت الله مصباح یزدی در خصوص فعالیت‌های ایشان به گفتگو نشستیم.

تعامل دانشجویان با اساتید خارج از کشور باعث تغییر نگرش اساتید نسبت به فرهنگ غنی اسلام شد

آیت الله محمود رجبی قائم مقام مؤسسه آموزشی امام خمینی (ره)،‬ از شاگردان‬ مرحوم آیت الله مصباح‬ یزدی‬ است. وی با پایان یافتن دوره سطح، به درس خارج آیات محمدتقی بهجت، حاج شیخ مرتضی حائری، وحید خراسانی و‬ محمد شاه‌آبادی رفت و سال‌ها از محضر ایشان بهره برد. او‬ همچنین تفسیر موضوعی را از محضر آیت الله مصباح فرا گرفت. بخشی از فعالیت‌های علمی و فرهنگی وی تهیه متون و منابع درسی در دو رشته «تفسیر و علوم قرآن» و «جامعه‏‬ شناسی» است. او از این رهگذر کتاب‌های متعددی را تألیف کرده که از آن جمله می‌توان از کتاب‌های «روش تفسیر قرآن»، «شناخت قرآن»، «اعجاز قرآن»، «انسان‏‬ شناسی» منطق فهم قرآن، چند درس درباره ایدئولوژی اسلامی‬ و‬ چند درس پیرامون شناخت قرآن یاد کرد.او از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و قائم مقام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) است و هم اکنون در حوزه علمیه قم به تدریس و تحقیق می‌پردازد.

آیت الله رجبی در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص دیدگاه آیت الله مصباح یزدی در خصوص جهانی شدن اندیشه‌های اسلامی به صورت علمی و با تفکر دقیق گفت: یکی از توصیه‌های فرهنگ دینی این است که انسان بر اساس شناخت دقیق از هر سخن و مکتبی درباره آن قضاوت کند. آیت الله مصباح یزدی این را که مبنای فرهنگ دینی است مدنظر داشتند و موضع ایشان در خصوص علوم بشری این بود که باید فکر و اندیشه را شناخت. شناسایی از منابع دست اول و صاحب نظران همان مکتب طبق منابع وحیانی از مهمترین روش‌های آیت الله مصباح بود که بعد از آن به بررسی و نقد آن دیدگاه‌ها پرداخت.

وی ادامه داد: با پذیرش چنین مبنایی باید اندیشه‌های دانشمندان غربی از زبان خود آنها شناخته شود و در کنار آنها زبان آن رشته در حد لازم فرا گرفته شود تا بتوان از منابع آنها استفاده کرد. برای این هدف علامه مصباح یزدی دو برنامه را در دستور کار قرار دادند؛ نخست گنجاندن آموزش زبان انگلیسی و عربی روز در برنامه آموزشی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، تا حدی که طلاب بتوانند متون را دقیق بفهمند. دیگر اعزام تعدادی از دانش‌پژوهان مؤسسه به کانادا و دیگر کشورهای انگلیسی زبان.

وی با اشاره به اینکه آیت الله مصباح از اعزام دانشجویان به خارج از کشور سه هدف را مدنظر داشتند، ادامه داد: اول آنکه دانش پژوهان دیدگاه‌ها و نظرات را از اساتید برجسته دانشگاه‌های خارج فراگرفته‌اند و رساله‌های دکتری خود را با راهنمایی اساتید آن رشته بنویسند و دفاع کنند که بحمدالله موفقیت آنان به حدی بود که اعجاب اساتید را برانگیخت. دوم فعالیت‌های فرهنگی دینی که با سخنرانی، ارائه کنفرانس‌های علمی و اقامه نماز جمعه و … طلاب اعزام شده فعالیت مؤثری داشتند.

وی با اشاره به فعالیت‌های فرهنگی دانش‌پژوهان مؤسسه امام خمینی در خارج از کشور اضافه کرد: این دانش‌پژوهان سفیران انقلاب اسلامی بودند و انقلاب اسلامی را معرفی کرده و فعالیت‌های زیادی در عرصه علوم دینی فرهنگی و علمی داشتند. هدف سوم این بود که این دانشجویان در تعامل با اساتید خارج از کشور باعث تغییر نگرش آنان نسبت به فرهنگ غنی اسلام و نسبت به معارف این دین، انقلاب اسلامی و روحانیت شدند.‌

قائم مقام مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) با اشاره به شبهاتی که در گذشته در مورد رویکرد نقادانه حوزویان به اندیشه‌های غربی مطرح می‌کردند که حوزویان اندیشه‌های غربی را از منابع دست اول و صاحب نظران آن فرانگرفته و نقد آنان اعتبار علمی ندارد، گفت: با اعزام دانشجو به خارج از کشور شبهه و ترفندی که از سوی غرب زدگان به افکار جامعه تزریق می‌شد، زدوده شد. این اهداف اصلی و فرعی نیاز جدی جامعه علمی و انقلابی را در نظام حوزوی و دانشگاهی تأمین می‌کرد و زمینه‌ای شد تا اساتید دانشگاه‌های مختلف ارتباطاتی با مؤسسه فراهم کنند.

شناسایی از منابع دست اول و صاحب نظران همان مکتب طبق منابع وحیانی از مهمترین روش‌های آیت الله مصباح بود که بعد از آن به بررسی و نقد آن دیدگاه‌ها پرداخت

وی با اشاره به اینکه آیت الله مصباح یزدی بنیانگذار مراودات علمی پس از انقلاب اسلامی بود، ادامه داد: طرح آیت الله مصباح یزدی اولین طرح ی بود که در زمینه علوم انسانی و اسلامی سازی علوم انسانی مطرح و پیاده شد. بعد از فرمان حضرت امام خمینی جهت استمداد از حوزه علمیه در بازسازی علوم انسانی، اعضای ستاد فرهنگی که بعدها به عنوان شورای عالی انقلاب فرهنگی شناخته شده با جامعه مدرسین جلسه گذاشتند تا این فرموده امام عملی شود. در همان جلسه جامعه مدرسین علامه مصباح را به عنوان کسی که کار را برعهده بگیرد تعیین کردند. بر همین اساس دفتر همکاری حوزه و دانشگاه شکل گرفت. ۱۰۰ نفر از اساتید دانشگاه و ۲۵ نفر از اساتید حوزه طی جلسات مختلف به بحث و گفتگو پرداخته و محورهای رشته‌های علوم انسانی را تدوین و بر اساس آن تقسیم کار صورت گرفت. سپس در طول هفته هر گروه یک روز بحث‌های درون گروهی داشته در نهایت جمع بندی دیدگاه اسلامی و عقلانی و علمی را محضر آیت الله مصباح عرضه می‌کردند در کنار این فعالیت پژوهشی آیت الله مصباح یک دوره آموزش نظام تفکر قرآن را طی نزدیک به یک صد جلسه برای اساتید دانشگاه ارائه کردند که این مباحث موجب استقبال و اعجاب اساتید دانشگاه قرار می‌گرفت.

وی با اشاره به اینکه برخی غرب‌زدگان در ستاد انقلاب فرهنگی که به غرب گریختند مخالفت جدی با اسلامی سازی علوم انسانی داشتند، گفت: این مخالفت سبب شد در روند بازسازی علوم انسانی موانعی به وجود آید ولی اساتید دانشگاه در این وعده به قدری علاقه مند به این برنامه شده بودند که وقتی اعلام شد به دلیل کمبود بودجه فعالیت‌ها ادامه نمی‌یابد اساتید دانشگاه خواستار استفاده از این طرح با هزینه خودشان شدند که این نشان دهنده تغییر نگرش در فکر و ذهن اساتید دانشگاه بود. آنان چند سال از شهرهای مختلفی مانند مشهد، اهواز، کرمان و … به قم آمده و این مباحث را ادامه می‌دادند. در نتیجه کتاب‌هایی در زمینه علوم انسانی تدوین و دیدگاه اسلام در حد کلان تعریف شد.

قائم مقام مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) با اشاره به راه اندازی بنیاد فرهنگی باقرالعلوم (ع) و سپس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) افزود: در این دو مرحله از طلاب حوزه گزینش شده و در مقطع کارشناسی و ارشد و دکتری هر یک از این رشته‌ها را گذرانده و دروس حوزوی را تا درس خارج طی کرده و عضوی از کادر علمی می‌شدند که در عرصه علوم انسانی کار اسلامی سازی و تولید علوم انسانی را بر عهده دارند. برگزاری دوره‌های آموزشی چندین سال طول کشید تا نیروهایی تربیت شوند که چنین صلاحیت‌هایی داشته باشند. بعد از تربیت نیروها به حد لازم آیت الله مصباح شورای سیاست گذاری تولید علوم انسانی را تشکیل دادند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه با بیان فعالیت‌های این شورا گفت: طرح تولید علوم انسانی، به عنوان سند تولید علوم انسانی اسلامی تدوین شد و همین سند طی جلساتی محضر علامه مصباح ارائه و مبنای کار قرار گرفت و تمام نیروهای حاضر در مؤسسه، موظف به تولید علوم انسانی اسلامی شدند.‌
اولین مرحله اسلامی سازی علوم انسانی، تولید فلسفه علوم انسانی اسلامی بود، چون علوم انسانی غربی مبتنی بر فلسفه سکولار و الحادی بود و برای تحول در آن باید تحول در نقطه آغازش که فلسفه آن علم است رخ دهد. مانند فلسفه روانشناسی، فلسفه جامعه شناسی، فلسفه اقتصاد، فلسفه تعلیم و تربیت. در این مرحله برخی از آثار مانند فلسفه تعلیم و تربیت زیر نظر علامه مصباح نگاشته شد، کارگروهی فلسفه علم، و گروهی مشترکاتی از فلسفه علوم عام را مبنایی و روش مند آغاز کردند.

وی با اشاره به ادامه روند پژوهش در آینده مؤسسه امام خمینی گفت: طبیعی است طبق طراحی صورت گرفته اولین مرحله، اسلامی سازی این رشته‌ها در آن سند (سند تولید علوم انسانی و اسلامی) فلسفه علم، فلسفه علوم انسانی و فلسفه مضاف به هریک از رشته‌های علوم انسانی است. مرحوم علامه مصباح این سند را تأیید و ابلاغ کردند و بر اساس آن مراحل بعدی طی و بعد از اتمام نگارش فلسفه‌های علوم وارد عرصه‌های بعد خواهیم شد.

چشم‌انداز آیت الله مصباح یزدی جهانی بود

حجت الاسلام دکتر سید احمد رهنمایی، دانش آموخته حوزه علمیه قم و دکتری فلسفه تعلیم و تربیت از دانشگاه مک گیل می‌باشد. او در حال حاضر عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با رتبه دانشیاری است. وی یکی از دانش‌پژوهانی بود که از سوی مرحوم آیت الله مصباح یزدی برای تحصیل در دانشگاه‌های خارج از کشور تشویق شد. سید احمد رهنمایی، کارشناسی ارشد فلسفه و تاریخ اسلامی خود را در سال‌های ۱۳۷۴-۱۳۷۲ (۱۹۹۶_۱۹۹۴) از مؤسسه مطالعات اسلامی، دانشگاه مک گیل گرفت. همچنین دکترای فلسفه تعلیم و تربیتش را نیز در بین سال‌های ۱۳۷۷-۱۳۷۴ (۱۹۹۹-۱۹۹۶) از دانشکده تعلیم و تربیت، دانشگاه مک گیل کانادا دریافت کرد.

حجت الاسلام رهنمایی در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص ایده‌ها و اندیشه‌های آیت الله مصباح برای اعزام دانشجو به خارج از کشور گفت: چشم‌انداز مکتب علمی و تربیتی آیت الله مصباح، بسیار دور دست تر از مرزهای جغرافیایی بوده است. چشم‌انداز ایشان جهانی بود چون از مکتبی سخن می‌گفت که ایدئولوژی بسیار جامعی برای سعادت دنیا و آخرت داشت. از سوی دیگر رسالت علمای ربانی به گروهی خاص محدود نمی‌شد و با دستوراتی که در قرآن و روایات اهل‌البیت آمده، تعریف می‌شود. در تاریخ نیز بابت عمل به فرامین الهی شهدایی تقدیم شده و علما و انبیا، زجر و مرارت‌هایی کشیده‌اند. علامه مصباح معتقد بود، دین مبین و اسلام ناب نباید محصور به زمان، گروه و قوم خاص بماند و باید منتشر شود که فراهم شدن اسباب را می‌خواهد.

وی ادامه داد: یکی از کارهای این عالم برجسته این بود که راهکارهای اعزام دانشجویی را بررسی و تا جایی که امکان داشت برای تحقق اهداف و تعامل با دنیا تلاش می‌کرد. آیت الله مصباح می‌فرمودند: «بایستی در نظر بگیریم در هر مکان و زمان، اگر زمینه‌ای برای حضورمان پیدا شد، اهمیت دهیم.»

چشم‌انداز آیت الله مصباح یزدی جهانی بود، چون از مکتبی سخن می‌گفت که ایدئولوژی بسیار جامعی برای سعادت دنیا و آخرت داشت

فارغ‌التحصیل فلسفه تعلیم و تربیت از دانشگاه مک گیل افزود: برای این عالم فرقی نمی‌کرد انجام رسالت در ایران یا در هر کجای عالم باشد. به محض اینکه شرایطی فراهم می‌شد، تحت هر عنوانی از این شرایط بهره علمی می‌بردند و این عالم برجسته برای آن پیش قدم بودند.

وی ادامه داد: تعدادی از دانش‌پژوهانی که شناخته شده بودند و سال‌های سال محضر استاد کسب علم و ادب کرده و مورد اعتماد و وثوق آیت الله مصباح یزدی بودند جهت اعزام برای کسب دانش در خارج از کشور معرفی شدند. گرچه این فرآیند نیازمند قیودی مثل انجام پذیرش و بورسیه هر دانش‌پژوه توسط خودش بود.

حجت الاسلام دکتر رهنمایی با اشاره به رسالتی که برعهده آیت الله مصباح یزدی قرار داشت، افزود: علامه چندین سفر علمی به خارج از کشور از جمله ایالات متحده آمریکا، انگلستان، پاکستان، هند و آرژانتین داشتند که هر کدام اهدافی خاص داشتند. هیچکدام از این سفرهای آیت الله مصباح تفریحی نبود. خاطرم هست آیت الله اراکی که نماینده حضرت آیت الله خامنه‌ای در مرکز اسلامی لندن بودند از ایشان دعوت کردند تا مدتی را در لندن حضور پیدا کنند. استاد فرمودند: «برای چه منظوری بیایم؟ اگر برنامه‌ای است حضور پیدا کنم وگرنه هیچ انگیزه‌ای برای گشت و گذار و دیدن آثار ندارم».علامه مصباح یزدی رو به آیت الله اراکی گفتند: «اگر زمینه‌ای برای صحبت و برگزاری میزگردهای علمی و ورود به دانشگاه‌ها است، می‌آیم وگرنه که معذورم» همانجا آیت الله اراکی قول مساعد، جهت برپایی نشست‌ها و مناسبات علمی دادند و بعد از مدتی چند برنامه در میان دانشجویان که حضور آیت الله مصباح در آن اهمیت داشت، تنظیم کردند.

وی همه این موارد را برگرفته از تعهد آیت الله مصباح یزدی و مسئولیتی که بر دوش ایشان بود، دانست و عنوان کرد: علامه مصباح برای جذب افرادی شاخص، راهنمایی‌های ویژه داشتند تا آن فرد به دنبال کسب کمالات، استفاده حداکثری داشته باشد. از جمله یکی از اعضای هیأت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) پرفسور «لیگن هاوزن» آمریکایی است که بیش از ۲۰ سال جذب معارف اسلام را در محضر علامه داشت و از شاگردان آیت الله مصباح یزدی به شمار می‌رفت. ایشان از ایالات متحده آمریکا به ایران و سپس به مؤسسه امام خمینی (ره) جذب شدند. پرفسور لیگن هاوزن به فلسفه شرق و غرب و اسلام تسلط دارد و هرکجا که دعوت می‌شود اندوخته‌های علمی، فلسفی، اعتقادی که از استاد مصباح وام گرفته را بیان می‌کند. این چهره ماندگار، افتخار شاگردی چنین استادی را دارد و همیشه آن را بازگو می‌کند.

وی ادامه داد: گروهی دیگر از مسیحیان مقید و منضبط به نام «منونایت» که اعتقادات خاصی همراه با تقید به صلح و صفا میان جوامع دارند در سال ۱۳۶۹ در زلزله رودبار تحت عنوان انجمن خیریه، اولین بار به ایران سفر کردند. در این سفر عده‌ای از آنان با شعائر اسلام آشنا شدند.

این گروه از جمله افرادی بودند که به آیت الله مصباح معرفی شده و بعد از شناخت از این شخصیت وارسته و عالم انقلابی او را رها نکردند و در طی دو دهه بالغ بر هفت کنفرانس بین ایران و منونایت ها در کانادا برگزار شد.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی امام خمینی (ره) با تاکید بر اینکه شخصاً در اجلاس هفتم شرکت داشته و شاهد گفتگوهای جذابی در خصوص مفاهیم دینی در اسلام و مسیحیت بوده است، اظهار داشت: این صمیمیت خیلی کارگشا بوده است و این امر با اشتیاق توسط شاگردان آیت الله مصباح ادامه پیدا کرده است. البته این گروه‌ها خودشان بیش از ما پیگیر مطالب آیت الله مصباح هستند.

علامه مصباح معتقد بود، دین مبین و اسلام ناب نباید محصور به زمان، گروه و قوم خاص بماند و باید منتشر شود که فراهم شدن اسباب را می‌خواهد

وی در خصوص آثاری که از جوامع غربی به دست آیت الله مصباح می‌رسید، افزود: علامه چندسال قبل کتابی به بنده دادند که این کتاب در دیداری توسط دکتر باقری لنکرانی وزیر اسبق بهداشت و درمان به ایشان هدیه داده شده بود. ایشان اهتمام زیادی بر ترجمه این کتاب با محتوای اینکه «چطور تصمیم گیری های ما مبتنی بر ارزش‌ها و باورهای ماست» داشتند.

حجت الاسلام دکتر رهنمایی اظهار داشت: یکی دیگر از فعالیت‌های علامه، ترجمه آموزش فلسفه و عقاید به زبان انگلیسی بود. همین فعالیت نشان دهنده‌ی دغدغه‌مندی علامه مصباح و دید درست و منطقی و همه جانبه ایشان بوده است. اگر آثار مفید و خوبی را تشخیص می‌دادند که در رشد علمی و ارتباطات بین‌المللی دانش پژوهان مؤثر است، آن را به صورت متن درسی یا کمک درسی و آموزشی در آورده و در اختیار دانش پژوهان قرار می‌دادند. بدین وسیله سعی می‌کردند افراد نسبت به اطراف آگاهی کامل داشته و با دیدگاهی جهان شمول، همکاری‌های لازم را داشته باشند.

وی با تاکید بر اینکه اقدامات آیت الله مصباح در زمینه‌پیگیری امور دانش پژوهان جدی بود، ادامه داد: تأمین هزینه‌های زندگی در غرب به شدت سخت بود و علامه مصباح یزدی شخصاً برای تمام حق و حقوق دانشجویان ورود پیدا می‌کردند.

حجت الاسلام دکتر رهنمایی با بیان خاطره‌ای گفت: روزی به خدمت آیت الله مصباح یزدی رسیدم و گفتم ظاهراً برای شما تأمین حق و حقوق سخت است چرا که خیلی از مراکز به دلیل عدم تشخیص ارزشمندی فعالیت‌های ایشان، همکاری لازم را نداشتند. علامه در پاسخ به سوال من گفتند: «شما دغدغه مسئولیتی را داشته باشید که بر دوشتان گذاشته شده است. کاری به این مسائل نداشته باشید به هر طریق ممکن سعی می‌کنم هزینه‌ها را تأمین کنم و نتایج پربار طرح و گفتگو در مباحث علمی در دانشگاه‌ها ببینم.»‌

وی با اشاره به نگاه باز آیت الله مصباح در حوزه بین‌الملل گفت: در چندین سالی که معاون ارتباطات و امور بین‌الملل مؤسسه بودم از من درخواست طرح و برنامه داشتند. خودم از کسانی بودم که به دانشگاه مک گیل اعزام شدم و پنج سال و نیم در آنجا اقامت داشته و فارغ‌التحصیل دوره ارشد و دکتری در رشته فلسفه تعلیم و تربیت بودم. زمانی که به علامه خبر بازگشتم به ایران را دادم گفتند: «حالا که فراغت پیدا کردی و درست تمام شده چندین ماه بیشتر بمان و دانشگاه‌های معتبر کانادا را بررسی کن و با نحوه تدریسشان آشنا و زمینه‌هایی که می‌توان با آنها ارتباط برقرار کرد را پیدا کن»، این دید و نگاه بین‌المللی ایشان بود.

حجت الاسلام رهنمایی با اعلام خاطره‌ای دیگر افزود: در سه سال قبل شرایطی برای کار فرهنگی و علمی در انگلیس به مدت یک ماه پیش آمد. استاد مصباح هنگام خداحافظی به من گفتند: «شما به دانشگاهی به نام حجاز که توسط گروه اهل سنت اداره می‌شود هم بروید.در آنجا برنامه‌های تربیتی خوبی دارند. وقت بگیر و با مسئولش صحبت کن و ببین راه کارهای مناسبی که آنها دارند چیست تا ما هم بتوانیم آنها را اجرا کنیم.» علامه مصباح تا این اندازه دغدغه مند بودند. با خیلی از استادان ارتباط داشتم ولی این نگاه باز بین‌المللی را در هیچکدام اساتید ندیدم.

وی با بیان اینکه استاد مصباح هیچ قصدی برای مطرح کردن خودشان نداشته و بنا بر وظیفه، به هر طریقی تا سر حد جان کندن در راه ترویج اندیشه‌های اسلام ناب تلاش می‌کردند، گفت: استاد مصباح یزدی ما را دعوت کرده تا در راه تبلیغ معارف و اندیشه اسلامی از ایشان تبعیت کنیم به عنوان مثال وقتی که بنا شد تعدادی از ما فارغ‌التحصیل شویم به ما ابلاغ کردند با رؤسای دانشگاه‌های محل تحصیل صحبت کنیم و زمینه ارتباط را به هر طریقی تدارک دیده تا تبادل تجربیات دانشجو یا استاد و تحقیق و نشر آن صورت گیرد و در این زمینه راهنمایی‌های زیادی نیز داشتند. تا حدی که استاد خارجی ما در دانشگاه مک گیل که ریاست دانشکده تعلیم و تربیت را داشت نامه بلند بالایی نوشت و از پیشنهاد آیت الله مصباح خوشحال شد و آمادگی خود را برای همکاری اعلام کرد. همچنین در دانشگاه اتریش پرفسوری به نام «کنزیان» شیفته استاد بود و برای ارتحال استاد تسلیت نامه نوشته و چندین بار از اتریش به ایران به قصد ملاقات با آیت الله مصباح برای طرح و حل چند معضل فلسفی آمده بود.

آیت الله مصباح یزدی را می‌توان از نمونه‌های کم نظیری دانست که یک عمر دست از تلاش و مجاهدت خالصانه علمی و معرفتی در راه اعتلای اسلام ناب محمدی (ص) برنداشت. امید که این راه، توسط رهپویان جوان و تازه نفس در حوزه‌های علمیه ادامه یابد.