ژان کلود کریِر، نویسنده، فیلمنامه نویس و کارگردان سرشناس فرانسوی درگذشت

تبلیغ بازرگانی

ژان کلود کریِر که خود را تنها «داستان سرا» می‌خواند، افسانه گوئی بود که با جویبار کلمات معجزه آسای خود کشتزار سینما و تئاتر فرانسه را آبیاری می‌کرد. او که گاه کلمات را از برگ‌‌های کاغذ برافراشته بود تا با کارگردانی خود آنها را به نمایش گذارد و یا آن واژگان را چون جامه‌ای بر تن کرده بود تا با بازی خویش به آنها جان بخشد، بویژه نویسنده و فیلمنامه نویس بود و آوازۀ او نیز در این کار از این مرز و بوم فراتر می‌رفت.

زندگی ژان کلود کریِر به واقع به تاریخ تئاتر و سینما در فرانسه پیوند خورده است. او از نوجوانی به نوشتن و نقش زدن کشش ویژه‌ای داشت. در دانشسرای عالی «سن کلوُ» ادبیات و تاریخ خواند و با چاپ نخستین رُمان خود، «مارمولک»، در ٢۶ سالگی، توجه ژک تاتی و پییِر اِتِکس را به خود جلب کرد و این چنین به همکاری با آنان در تدوین شماری فیلم‌های کوتاه و بلند فراخوانده شد. پییِر اِتِکس او را «شخصیتی نادر و با فرهنگ و همه کاره» می‌داند که «در آغاز داستان، پست و بلند آن را می‌دید و زود درمی‌یافت که چگونه می‌شد از دل هر رویداد آن، نمائی کُمیک بیرون کشید».

ژان کلود کریِر که از ابتدا بسیار پُرکار بود و پیاپی رمان و فیلمنامه و نقد سینمائی می‌نوشت و این چنین هر دم نام آورتر می‌شد، در سال ۱۹۶۴ به همکاری با لوییس بونوئل روی آورد و از همان هنگام جایگاه و نامی دیگر یافت. آن دو تا هنگام مرگ بونوئل در ۱۹۸۳ یکدیگر را ترک نکردند. «خاطرات یک خدمتکار»، «زیبای زمان»، «راه شیری»، «جذابیت پنهان بورژواری»، «توهم آزادی» و «میل مبهم هوس» که برخی از آنها در ادبیات سینمائی فارسی نام‌های دیگری گرفته‌اند، حاصل همین همکاری ۱۹ ساله میان آنهاست. برخی از این فیلمنامه‌ها اقتباس از نوشتۀ نویسندگان نامدار و شماری آفریدۀ ژان کلود کریِر بود.

او در همان دورۀ همکاری با بونوئل، بیش از ۴۰ فیلمنامه و رمان و رسالۀ دیگر نیز نگاشت. آنچه در زندگی هنری ژان کلود کریِر به آسانی نمایان است، پُرباری و آفرینندگی اوست. مجموعۀ نوشته‌های وی، از فیلمنامه و رمان و رساله و شعر و ... به بیش از ۲۱۰ عنوان می‌رسد. بسیاری از فیلمنامه‌های او، آثار پُراهمیت ادبیات جهان را به سرزمین هنر هفتم آورده و تاریخ سینما را به درخشش آنها آراسته است.

کارگردانان سرشناسی چون لوئی مَل، میلوش فورمَن، ژاک دُره، پاتریس شِرو، فولکر شلوندورف، ژان لوک گودار، پیتر بروک، آندرئی وجدا، فیلیپ کافمن، برتران تاورنیه، ژان پُل راپنو، هکتور بابنکو، ناگیسا اوشیما و ... در تدارک فیلمنامه برای آثار مورد نظر خود به او روی آوردند.

او که بیشتر، صبح‌ها ایستاده بر روی میزی بلند به نوشتن می‌پرداخت، نوشته‌های خویش را هنگام ارائه به تهیه‌کنندگان و یا کارگردانان «بازی می‌کرد» تا آهنگ و حال و هوای درست واژه‌ها و گفتارها را نشان دهد.

بی جهت نیست که کارهای سینمائی او سیزده بار جوائز پرارج سینما را دریافت داشته و فیلمنامه‌های او سیزده بار دیگر برای دریافت چنین جوائزی برگزیده شده بود. ژان کلود کریِر در سال ۱۹۶۹ برای فیلم کوتاه خود، «ناخن گیر»، جایزۀ ویژۀ هیئت داوران فسیتوال کن را دریافت داشت و در سال ۲۰۱۴ جایزۀ «اسکار افتخاری» برای آثار و خدمات سینمائی به او اهدا شد. او برندۀ سزار سینمای فرانسه و ۱۰ جایزۀ ملی و بین‌المللی دیگر بود.

ژان کلود کریِر، انسانی کوشا و کنجکاو بود. در فرهنگ‌ها و آئین‌ها و دانش‌های گوناگون کاوش می‌کرد. او از جمله به گفتگوهائی طولانی با دالائی لاما نشست و حاصل آنرا در سال ۱۹۹۴ درکتابی بنام «نیروی آئین بودا» منتشر کرد.

ژان کلود کریر «منطق الطیر» عطار را با همسر خود نهال تجدد به فرانسه برگرداند و از آن نمایشنامه‌ای ساخت که پیتر بروک آن را به صحنه برد. او همچنین صد شعر برگزیده از مولانا را با مهین و نهال تجدد به فرانسه برگرداند و در سال ۱۹۹۳ با نام «کتاب شمس تبریزی» به چاپ رساند.

ژان کلود کریر انسانی دادرس نیز بود و در زندگی روزمره و یا هنری خود روح و رفتاری آزاده و دستی گشاده داشت و هر جا توانی و در هر کس ذوقی می‌دید، به پشتیبانی بر می‌خاست و از کوشش و سفارش برای این و آن بازنمی‌ماند.

او در گفتگوئی طولانی با برنار کُهن، که با نام «روح آزاد» انتشار یافته، در آینۀ یادهای خود، زندگی خویش را باز نموده و در آن از باور و اندیشۀ خود پرده برداشته است. می‌گوید «وقتی دیگری را می‌بینم، فردی دیگرسان، و حتی ناهمگِن، حتی یک دشمن، هرگز او را با آنچه من هستم و می‌اندیشم، ارزیابی نمی‌کنم. هرگز با باورهای خود به داوری او نمی‌پردازم. کوشش می‌کنم در او آنچه را که دلنشین و گیرا، نادر، شگفت آور و زیباست بیابم». ژان کلود کریر چنانکه نام دفتر زندگی اوست، «روحی آزاده» بود.

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

آبونه شوید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید