وجود احزاب دولت‌ساخته مشکل اساسی کشور است/ لایحه جامع انتخابات در مجلس فراموش شد

به گزارش خبرنگار احزاب و تشکل‌های گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، با توجه به اینکه حدود چند ماه بیشتر به انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم باقی نمانده به سراغ رئیس خانه احزاب و رئیس جبهه پیشرفت، رفاه و عدالت رفتیم تا از زمینه‌های مختلف فعالیت احزاب بیشتر بدانیم.

در ادامه مصاحبه باشگاه خبرنگاران جوان با شهاب الدین صدر  رئیس جبهه پیشرفت، رفاه و عدالت و رئیس خانه احزاب را می‌خوانید.

نقش احزاب در کشور ما جدی گرفته نشده است 

باشگاه خبرنگاران جوان: سرانجام لایحه جامع انتخابات به منظور افزایش نقش احزاب در انتخابات به کجا رسید؟

صدر: حدود سه سال پیش دولت لایحه جامع انتخابات را تهیه و معاونت حقوقی ریاست جمهوری هم از نمایندگان سه جریانی که در خانه احزاب حضور داشتند دعوت کرد، جلساتی هم در معاونت حقوقی ریاست جمهوری برگزار شد که لعیا جنیدی این موضوع را دنبال می‌کرد. در آنجا ما هم نظرات خود را ارائه کردیم. از سمت خانه احزاب من، کمالی و حشمتیان در این جلسات حضور داشتیم.

در آن لایحه‌ای که از مدت‌ها قبل در وزارت کشور بر روی آن کار شده بود به صورت جامع انتخابات را طراحی کرده بودند و در برخی از بندهایی که در زمینه انتخابات در آن وجود داشت درصدی از نمایندگان مجلس را گذاشته بودند تا از طریق رای دادن به احزاب انتخاب شوند، یعنی یک مدل ترکیبی بود که طبق آن بخش عمده‌ای از نمایندگان را مردم به طور مستقیم رای می‌دادند و انتخاب می‌کردند و درصد کمی را هم  گذاشته بودند بر این مبنا که مردم همزمان که در انتخابات به اشخاص حقیقی رای می‌دهند به احزاب هم رای دهند و آن احزابی که رای می‌آوردند می‌توانند نماینده منتخب خود را وارد مجلس کنند.

همانطور که گفتم این یک مدل ترکیبی بود؛ برای مثال در تهران اگر قرار بود سی نماینده انتخاب شوند، تعدادی از آنها به وسیله رای مستقیم مردم انتخاب می‌شدند و تعدادی دیگر هم به وسیله رای مردم به احزاب انتخاب می‌شدند که احزاب سهیه خود را پیدا کنند. این اتفاق اولین قدم بود برای انتخاباتی که در تمام کشورها برای رای به قوای مختلف برگزار می‌شود. در این صورت احزاب، گردانندگان واقعی این انتخابات شده و شور و نشاط برای این موضوع ایجاد می‌کنند و این طرح برای این بود که احزاب نقش بیشتر و موثرتری در انتخابات داشته باشند.

باشگاه خبرنگاران جوان: سرانجام این لایحه چه شد؟

صدر: این لایحه دولت به مجلس قبلی ارائه شد و در کمیسیون‌های مربوطه حدود دو سال بررسی شده و دیدگاه‌های کارشناسی مختلف بر روی آن صورت گرفت، اما در دستور کار مجلس قرار نگرفت و مدام به تاخیر افتاد، با تشکیل مجلس یازدهم هم گویا این لایحه به فراموشی سپرده شد و کسی آن لایحه را پیگیری نکرد در حالی که لایحه مفیدی بود و می‌توانست راه موثری باشد از نظر اینکه نقش احزاب در انتخابات پررنگ تر شود و احزاب بتوانند به صورت جدی وارد فرآیند انتخابات شوند. این طرح که از سوی مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است از مدت‌ها قبل در خانه احزاب مورد بررسی قرار گرفته و کمیته انتخابات خانه احزاب هم به طور مرتب در این باره جلسه تشکیل داده است. فصل مشترک دبیران کل و شورای مرکزی خانه احزاب این است که در این اصلاحیه جایگاه لازم و مناسبی برای احزاب دیده نشده است.

با توجه به این تجربه‌ای که ما در چهل سال گذشته داشتیم یکی از مسائل مهم در کشورمان این است که چون به احزاب نقش مناسبی در قوانین و مقررات داده نشده و توجه مناسب صورت نگرفته افراد و نمایندگان مجلس که انتخاب می‌شوند احزاب نمی‌توانند چندان پیگیر مطالبات مردم باشند و یا نماینده به حزبی که او را معرفی کرده چندان پاسخگو نیست، لذا زمانی که افراد انتخاب و وارد مجلس می‌شوند به صورت آزادانه فعالیت خود را انجام می‌دهند؛ درحالی که در کشورهایی مانند کشور ما که با رای مردم نمایندگان انتخاب می‌شوند وقتی احزاب نقش آفرینی می‌کنند، وقتی نماینده‌ای وارد پارلمان می‌شود باید احزاب مطالبات مردم را پیگیری کرده و شعارها و وعده‌هایی که به مردم داده را پیگیری ‌کنند تا آن نماینده پاسخگوی عملکرد خودش باشد  و بتواند کار را جلو ببرد.

در انتخابات ریاست جمهوری هم چون احزاب در همه جای دنیا در آن نقش به سزایی دارند برنامه آن حزبی که وارد عرصه انتخابات می‌شود و آن برنامه را تدوین می‌کند پیگیری می شود و در نهایت آن برنامه است که باعث می‌شود مردم در کنار آن حزب به او رای دهند و زمانی هم که منتخب شد آن حزب مربوطه باید پاسخگوی مردم باشد، نه اینکه مانند کشور ما زمانی که افراد به عنوان رئیس جمهور انتخاب می‌شوند اعلام کنند که ما مستقل هستیم و به هیچ حزبی وابسته نیستیم زیرا این یک ژست انتخاباتی و سیاسی است که اصلا هم خوب نیست، زیرا افراد معمولا با حمایت احزاب در میدان انتخابات مختلف حضور پیدا می‌کنند و از همین رو نیز وقتی انتخاب می‌شوند باید پاسخگوی شعارها و وعده‌های انتخاباتی خودش باشند، نه اینکه بر اساس همین تجربه‌ای که ما الان داریم باعث مشکلات عدیده در کشور شوند و هیچ کس هم پاسخگوی آن نباشد.

احزاب می‌توانند رابط خوبی بین مردم و حاکمیت باشند

باشگاه خبرنگاران جوان: چرا در کشور ما حزب گرایی برای برخی تبدیل به یک کسر شان شده؛ راهکار رهایی از آن چیست؟

صدر: زیرا در کشور ما احزاب نقش به سزای خود را در قوانین و مقررات ایفا نمی‌کنند، لذا احزاب وارد انتخابات می‌شوند اما پس از اینکه افراد استفاده خود را از احزاب می‌کنند دیگر پاسخگوی نیستند؛ اما اگر در انتخابات مجلس یا ریاست جمهوری احزاب نقش آفرینی مستقیم داشته و مردم با آنها طرف باشند بعد از اینکه فرد منتخب انتخاب شد قسمت اصلی فعالیت احزاب خود را نشان می‌دهد  یعنی آن فردی که انتخاب شده است باید پاسخگوی شعارها و مطالبات مردم باشد، نه اینکه بگوید من صد روزه مشکلات را حل  می‌کنم بعد مردم ببینند که هیچ اتفاقی رخ نداده و روز به روز وضعیت معیشت مردم بدتر شده است و فردی هم پاسخگو نیست.

این یکی از مشکلات ماست که نامزدها شعار می‌دهند و بر اساس آن هم رای می‌آورند، ولی بعد هیچ کس از آنها مطالبه‌ای از نظر سیاسی ندارد. در حالی که مردم باید از نظر سیاسی نقش خود را در کشور ایفا کنند و بعد هم در مقابل مردم پاسخگو باشند و آن نامزدها هم باید پاسخگوی احزاب حامی خود باشند.

فلسفه تشکیل احزاب در همه جای دنیا این است که برنامه‌ها را تدوین کنند و افراد مورد اعتماد و نیروهای کار آمد را به مردم معرفی کنند و در برابر مردم به آن وعده‌هایی که ارائه شده پاسخگو باشند و یک رابط خوب می‌توانند بین مردم و حاکمیت باشند و می‌توانند نظرات مردم را بگیرند و جمع بندی کنند و به مسئولان منتقل کرده تا از بسیاری از مشکلاتی که برخی مواقع اتفاق می‌افتد جلوگیری شود.

باشگاه خبرنگاران جوان: در حال حاضر چگونه می‌توان نقش احزاب را در کشور تقویت کرد؟

صدر: الان در قوانین و مقررات ما این راه وجود ندارد؛ لایحه جامع انتخابات که در مجلس بایگانی شده است و الان در اصلاحیه اخیری هم که در مجلس برای انتخابات ریاست جمهوری و مجلس وجود دارد ما پیشنهادات خود را به صورت مفصل به مجلس ارائه دادیم که البته اقدام خاصی در این زمینه صورت نگرفت، اما برای احزاب نقشی که می‌باید قائل می‌شدند نشدند، درحالی که می‌توانستند در آن اصلاحیه‌ها هم معرفی نامزدها را از طریق احزاب پیگیری کنند تا نقش احزاب بیشتر شده و بتوانند در برابر مردم پاسخگو باشند. اما الان در وضعیت فعلی قاعدتا نقشی برای احزاب در انتخابات‌ وجود ندارد.

چرا دبیرکلی یک حزب جز شرایط لازم برای ورود به انتخابات نیست؟

باشگاه خبرنگاران جوان: یک پیشنهاداتی هم ارائه شد مبنی بر اینکه انتخابات به صورت دو مرحله‌ای برگزار شود، سرانجام آن چه شد؟

صدر: هنوز موضوعی در مجلس مطرح نشده که بتواند در این باره نظر داد؛ حتی برای شرایط اولیه ثبت نام ریاست جمهوری هم که لیستی از مسئولیت‌های مختلف نوشته شد نامی از احزاب نبود. الان اعتراض احزاب این است که دبیرکل احزاب قانونی جزو دارندگان آن ویژگی‌هایی که افراد برای ریاست جمهوری دارند قرار بگیرد، برای مثال خیلی از مسئولیت‌ها در این لایحه گنجانده شده نظیر سابقه وزارت، وکالت و ... اما اینکه فردی که قرار است برای انتخابات ریاست جمهوری نامزد شود حتما دبیرکل یک حزب قانونی و ملی باشد جزو شرایط آن نیست.

در حالی که احزاب برای تربیت نیروی انسانی و ارائه برنامه برای اداره کشور تشکیل می‌شوند و دبیرکل یک حزب وقتی که در یک شرایط قانونی انتخاب شده باشد و بررسی‌های لازم هم بر روی آن انجام شود یعنی یک فرد موجهی است که می‌تواند وارد عرصه انتخابات شود.

باشگاه خبرنگاران جوان: مشکلی که الان برای حزب گرایی در کشور ما وجود دارد وجود احزاب فصلی در انتخابات است، این موضوع چگونه حل خواهد شد؟

صدر: در حدود چهار سال گذشته وزارت کشور برای حدود ۶۰ حزب پروانه صادر کرد، اما طبق این اساسنامه جدید همه احزاب خود را با این آیین نامه جدید وزارت کشور هماهنگ کردند مبنی بر اینکه مجامع خود را به صورت سراسری برگزار کنند و اعضایشان به یک تعداد مصوب برسد؛ از همین رو نیز پس از این تعداد احزابی که در این چهارچوب قانونی در حال فعالیت هستند حدود ۱۲۲ حزب شده که حدود ۸۵ تا از این‌ها احزاب ملی قانونی وجود دارد. طبق یک دستور العمل دیگر، احزاب می‌توانند با هم ائتلاف کنند و جبهه‌های قانونی را تشکیل دهند که الان در کشورما حدود ۱۴ جبهه قانونی که از احزاب قانونی تشکیل شده وجود دارد که این‌ها فصلی نیستند.

احزاب فصلی یعنی ائتلاف‌هایی که در آستانه انتخابات تشکیل می‌شود و حتی جبهه‌ها هم در طول سال طبق دستورالعمل قانونی وزارت کشور فعالیت می‌کنند، برای مثال ما جبهه پیشرفت، رفاه و عدالت را داریم که بیش از ۲۰ حزب قانونی در آن فعالیت می‌کنند و در طول سال هم به طور مداوم  جلسات داریم و برنامه‌هایمان معلوم است؛ بنابراین به این‌ها دیگر فصلی نمی‌گویند.

این حرفی است که برخی افراد به زبان می‌آورند که درصدد زیر سوال بردن نقش احزاب در کشور هستند در حالی که اینگونه نیست و اگر فصلی باشند پروانه شان باطل می‌شود. حالا ممکن است که در آستانه انتخابات یک ائتلافی با همت یک عده انجام شود که مساله جداست، اما در طول سال احزاب باید گزارش کار ارائه داده و برنامه داشته باشند و مجامع عمومی و هیات مدیره‌هایشان تشکیل شود و دیگر اینگونه نیست که فصلی باشند.

احزاب دولت ساز بلای جان حزب گرایی هستند

باشگاه خبرنگاران جوان: یعنی این گونه نیست که فقط برای حمایت از یک دولت خاص تشکیل شده باشند؟

صدر: یکی از مشکلاتی که در کشور ما وجود دارد و دوره‌های مختلف هم بروز داشته وجود احزاب دولت ساز هست، برای مثال در دوره‌ای دولتی سرکار بوده است و یک حزب خاص در آن زمان به قدرت رسیده و بعد هم که آن دولت تمام می‌شود آن حزب هم رو به افول می‌رود و این پدیده نامطلوبی است که در کشور ما در دوره‌های مختلف ریاست جمهوری وجود داشته است.

برای مثال در ریاست جمهوری مرحوم رفسنجانی یک حزب خاص قدرت گرفته بود و الان هم در حال فعالیت است، در دوره رئیس دولت اصلاحات و احمدی نژاد و دولت فعلی هم این موضوع وجود داشته است. این احزاب با استفاده از حمایت یک دولت خاص قدرت می‌گیرند و نیرو‌های خود را در مناصب خاص قرار می‌دهند که این مناسب نیست.

با این حال اگر احزاب قانونی بتوانند در فضای فرهنگی، سیاس و اجتماعی جامعه تاثیرگذار باشند و نامزد‌های خود را روی کار بیاورند و برنامه خود را مطرح کنند و پاسخگو باشند موضوعی جداست تا اینکه دولت‌ها بخواهند احزاب تشکیل دهند.

یکی از افتخارات ما این است که انتخابات در کشورمان طبق یک رویه قانونی برگزار می‌شود و از افتخارات ما این است که در هر سال یک انتخابات در کشور ما به صورت آزاد و سالم برگزار می‌شود، طبیعتا باید احزاب هم جایگاه خود را پیدا کنند یعنی انتخابات آزاد بدون نقش آفرینی احزاب چندان معنا ندارد و این یک نقص است که احزاب قانونی چندان در صحنه نباشند و جریانات دیگری که معلوم نیست چگونه شکل می‌گیرند صحنه گردان باشند. اما اگر احزاب قانونی باشند این احزاب شناسنامه دار هستند، پروانه قانونی دارند و افراد و دبیرکل و شورای مرکزی و برنامه آن هم معلونم است و باید پاسخگو هم باشد.

بیشتر بخوانید

•  نهاد اجماع‌ساز یا اعتمادساز؟ وقتی اصلاح‌طلبان به جای درست کردن ابرو، چشم را کور می‌کنند

گفت‌وگو از فاطمه تورانلو

انتهای پیام/