۱۶ ورزشکاری که در المپیک جان باختند؛ یک قربانی از ایران

در تاریخ بیش از 100 ساله المپیک 16 ورزشکار در هنگام برگزاری رقابت‌ها و در محل مسابقات جان خود را از دست داده‌اند. دو مورد مرگ در هنگام مسابقه اصلی و 5 مورد دیگر نیز در هنگام تمرین پیش از مسابقه اتفاق افتاده است. 8 ورزشکار هم به دلیل اتفاقات غیرورزشی در محل مسابقات جان باخته‌اند، ضمن اینکه علت مرگ یک بوکسور رومانیایی نیز احتمالا جراحات ناشی از رقابت وی روی رینگ بوده است. از این بین نودار کوماریتاشویلی تنها وررزشکاری است که حادثه منجر به فوتش در هنگام پخش زنده تلویزیونی اتفاق افتاد.

اسامی ورزشکارانی که به دلیل اتفاقات ورزشی در محل مسابقات درگذشته‌اند در جدول زیر آمده است:

اسم ورزش المپیک سن علت مرگ مرگ در هنگام مسابقه اصلی فرانسیسکو لازارو (پرتغال) دو و میدانی 1912 تابستانی 21 جلوگیری از تعریق کنود ینسن (دانمارک) دوچرخه‌سواری 1960 تابستانی 23 سقوط از دوچرخه مرگ احتمالی به دلیل اتفاقات هنگام مسابقه نیکولائه برچت (رومانی) بوکس 1936 تابستانی 21 عفونت خونی نامشخص مرگ در هنگام تمرین ایگناز استیفسون (اتریش) گلایدینگ 1936 تابستانی 25 سقوط همراه با گلایدر راس میلن (استرالیا) اسکی آلپاین 1964 زمستانی 19 برخورد با درخت کاژیمرز کی-اسکشیپتسکی (بریتانیا) لوژسواری 1964 زمستانی 54 سانحه هنگام لوژسواری نیکولا بوشاتی (سوئیس) اسکی سرعت 1992 زمستانی 27 برخورد با دستگاه برف‌روب نودار کوماریتاشویلی (گرجستان) لوژسواری 2010 زمستانی 21 سانحه هنگام لوژسواری

با سرعت 144 کیلومتر بر ساعت به سوی مرگ

ورزش لوژسواری در نگاه اول ورزش آسانی به نظر می‌رسد، اما این ورزش زمستانی در واقع یکی از خطرناک‌ترین ورزش‌های حاضر در مسابقات المپیک است! سرعت لوژ در هنگام طی مسیر همواره بالغ بر 100 کیلومتر بر ساعت است، این سرعت ممکن است در لحظاتی از مسابقه به حدود 150 کیلومتر بر ساعت نیز برسد! در طول مسیر لوژسواران با جابجایی‌های اندک روی لوژ و استفاده از دست و پای خود سرعت و مسیر حرکت لوژ را تغییر داده تا با کمترین زمان ممکن به خط پایان برسند. تنها تعداد محدودی پیست لوژسواری در جهان موجود است و به همین دلیل تنها کشورهای مشخصی مدعی کسب مدال این ورزش زمستانی می‌باشند. ورزشکاران سایر کشورها در صورت داشتن اراده جدی برای حضور در مسابقات بزرگی مانند المپیک نیازمند حضور و تمرین در پیست لوژ سایر کشورها هستند.

نودار کوماریتاشویلی، لحظاتی پیش از حادثه

المپیک 2010 زمستانی ونکوور روز 12 فوریه به طور رسمی افتتاح شد و به دلیل آغاز مسابقات لوژسواری در اولین روز المپیک در 13 فوریه، آخرین دور تمرینی در محل مسابقات در پیست ویستلر صبح روز افتتاحیه برنامه‌ریزی شده بود. نودار کوماریتاشویلی 21 ساله در این دور تمرینی و در آخرین پیچ مسیر و در حالی که حدود 144 کیلومتر بر ساعت سرعت داشت تعادل خود را از دست داد و از روی لوژ به بیرون پرتاب شد. وی با برخورد به ستون‌های کنار پیست از چند ناحیه سر، گردن و ستون فقرات دچار آسیب شدید شد و بر اثر جراحات متعدد در بیمارستان درگذشت. مرگ کوماریتاشویلی سبب شد تا اعضای کاروان گرجستان با علائم مشکی روی پرچم و لباس خود در مراسم افتتاحیه المپیک ونکوور شرکت کنند.

گزارش نهایی فدراسیون جهانی لوژسواری علت مرگ نودار کوماریتاشویلی را اشتباه ورزشکار اعلام کرد و فرضیه ناایمن بودن پیست ویستلر از سوی این فدراسیون رد شد. هرچند که برخی از کارشناسان با اشاره به سرعت بیش از حد لوژ در این پیست قبل از برگزاری المپیک نسبت به خطرناک بودن پیست ویستلر هشدار داده بودند. بر اساس گفته‌های پدر نودار کوماریتاشویلی، این لوژسوار گرجستانی پیش از مسابقه نیز ترس خود را از پیچ پایانی مسیر با پدرش در میان گذاشته بود.

یادبود نودار کوماریتاشویلی در کشور گرجستان

داستان تلخ کنود ینسن، دوپینگ یا گرمازدگی؟

کنود انمارک ینسن در هنگام برگزاری المپیک 1960 رم 23 ساله بود که همراه تیم 4 نفره دوچرخه‌سواری دانمارک در روز 26 آگوست 1960 در ماده 100 کیلومتر تایم تریل جاده شرکت کرد. در مسابقات تایم تریل تیمی سال 1960 هر تیم شامل 4 دوچرخه‌سوار بود اما برای ثبت زمان یک تیم، رد شدن سه نفر از اعضای تیم از خط پایان الزامی بود و خروج دو ورزشکار از مسابقه به معنی اخراج تیم مورد نظر از جدول مسابقات بود. در دمای بیش از 40 درجه سانتیگراد یکی از اعضای تیم دانمارک در اوایل مسیر از ادامه راه باز ماند، این یعنی سه عضو دیگر باید به خط پایان می‌رسیدند تا نتیجه‌ای برای کشورشان ثبت کنند. در میانه راه ینسن به دو هم‌تیمی خود اعلام کرد که احساس سرگیجه می‌کند و در حال سقوط از دوچرخه است، دو عضو دیگر تیم دانمارک برای اخراج نشدن از مسابقات با گرفتن وی از دو سمت سعی کردند تا با حفظ تعادل ینسن، وی را ترغیب به ادامه مسیر کنند. بعد از پاشیدن آب به صورت ینسن به نظر می‌رسید که شرایط وی به حال مساعد بازگشته اما به محض رها شدن وی از سوی دو دوچرخه‌سوار دیگر دانمارک ینسن به زمین افتاد و با برخورد سرش به زمین دچار شکستگی جمجمه شد. این جوان 23 ساله پس از انتقال به بیمارستان در بعد از ظهر همان روز جانش را از دست داد.

لحظاتی پیش از حادثه وقتی دو عضو دیگر تیم دانمارک تعادل ینسن را برای مدت کوتاهی حفظ کردند

علت حال بد ینسن که منجر به سقوط وی شد پس از کالبدشکافی رسمی گرمازدگی اعلام شد اما شایعاتی در مورد استفاده وی از مواد نیروزا در همان زمان در محافل ورزشی شنیده ‌می‌شد. شایعاتی که سال‌ها بعد توسط یکی از پزشکان حاضر در کالبدشکافی با تایید وجود نوعی از آمفتامین در بدن دوچرخه‌سواری دانمارکی رنگ جدی‌تری به خود گرفت. این حادثه سرآغاز فصل جدیدی در ورزش جهان شد و کمیته بین‌المللی المپیک پس از این مسابقات، آزمایشات گسترده دوپینگ را در دستور کار خود قرار داد.

سقوط مرگ‌بار کنود انمارک ینسن

مرگ به دلیل عرق نکردن!

فرانسیسکو لازارو اولین ورزشکاری نام گرفت که در هنگام برگزاری مسابقات المپیک جان خود را از دست داد. لازارو در المپیک 1912 استکهلم پرچمدار کاروان پرتغال نیز بود و در روز 14 جولای 1912 در ماده دوی ماراتن المپیک شرکت کرد. لازارو پس از گذشت حدود 30 کیلومتر از مسیر مسابقه به زمین افتاد و یک روز بعد در بیمارستان درگذشت. علت مرگ وی در ابتدا گرمازدگی و از دست دادن آب بدن فرض شد اما با بررسی بیشتر مشخص شد که وی سرتاسر بدن خود را با پیه پوشانده بوده تا از آفتاب‌زدگی پوست خود جلوگیری کرده و بتواند با سرعت بیشتری حرکت کند! باور غلطی که موجب شد تا از تعریق طبیعی بدن وی جلوگیری شود و وی به دلیل برهم خوردن تعادل الکترولیت‌های بدن جانش را از دست بدهد!

فرانسیسکو لازارو در ماراتن لیسبون، چند ماه پیش از المپیک 1912 استکهلم

از فرانسیسکو لازارو در کشور پرتغال به عنوان یک قهرمان یاد می‌شود و استادیوم فوتبالی در شهر لیسبون به همین اسم نام‌گذاری شده است. برخی منابع از لازارو نقل کرده‌اند که وی پیش از رقابت ماراتن المپیک به اطرافیان خود گفته بود که یا مسابقه را می‌برد یا می‌میرد!

نگاهی به سایر قربانیان المپیک

المپیک 1936 برلین برای نخستین بار شاهد درگذشت دو ورزشکار در یک دوره مسابقات بود. نیکولائه برچت بوکسور 21 ساله رومانیایی در دور اول مقابل حریفی از استونی شکست خورد و از دور مسابقات کنار رفت، وی چند روز بعد به شکل مشکوکی در بیمارستان در گذشت. علت مرگ وی عفونت خونی اعلام شد اما برخی اعتقاد دارند که جراحات سنگین ناشی از مبارزه عامل اصلی فوت این ورزشکار جوان بوده است. این المپیک قربانی دیگری نیز در یک ورزش نمایشی داشت. ورزش گلایدینگ برای اولین و آخرین بار به شکل نمایشی در المپیک 1936 برلین به اجرا در آمد، ورزشی که طی آن خلبان‌ها سوار بر نوعی هواپیمای بدون موتور (موسوم به گلایدر) در آسمان به حرکت در می‌آیند. در جریان المپیک 1936 برلین گلایدر ایگناز استیفسون اتریشی در جریان یکی از دورهای تمرینی دچار حادثه شد و با شکستن یکی از بال‌ها به زمین سقوط کرد. استیفسون در ارتفاع 700 متری موفق به باز کردن چتر نجات خود نشد تا در این حادثه جانش را از دست بدهد.

نوعی از گلایدر که در المپیک 1936 برلین مورد استفاده قرار می‌گرفت

در المپیک زمستانی 1964 اینسبروک اتریش دو مرگ در هنگام تمرینات و پیش از شروع رسمی مسابقات اتفاق افتاد! راس میلن از استرالیا در هنگام تمرین برای مسابقه دانهیل در ورزش اسکی آلپاین با از دست دادن تعادل با سرعتی حدود 100 کیلومتر بر ساعت به درخت برخورد کرد و بر اثر جراحت وارده به سرش در گذشت. علت حادثه در ابتدا بی‌تجربگی اسکی‌باز جوان استرالیایی اعلام شد اما بعدا با مصدومیت چند اسکی‌باز دیگر (از جمله یک ورزشکار ایرانی) مشخص شد که خطرناک بودن پیست نیز در این حادثه بی‌تاثیر نبوده است. چند روز بعد کاژیمرز کی-اسکشیپتسکی لوژسوار لهستانی الاصل بریتانیا در یکی از مراحل تمرینی با از دست دادن تعادل لوژ دچار سانحه شد تا با شکستگی از چند ناحیه از جمله جمجمه روبرو شود، وی روز بعد در هنگام عمل جراحی با ایست قلبی جانش را از دست داد.

تیم اسکی آلپاین استرالیا در المپیک 1964، راس میلن نفر اول از راست است

ورزش اسکی سرعت تنها یک بار و در المپیک 1992 آلبرتویل به عنوان یک ورزش نمایشی در برنامه المپیک قرار گرفت، اما همین یک بار نیز برای بر جا گذاشتن یک قربانی کافی بود! در این ورزش اسکی‌بازان در مسیری بدون پیچ و بدون دروازه با حداکثر سرعت ممکن به سمت پایین حرکت می‌کنند و سرعت آنان در طول مسیر از 200 کیلومتر بر ساعت نیز تجاوز می‌کند! در جریان المپیک زمستانی 1992 نیکولا بوشاتی از سوئیس در صبح روز مسابقه در حالی که در پیست عمومی کنار پیست اصلی مسابقات خود را گرم می‌کرد، با سرعتی بالا با ماشین برف‌کوبی که در گوشه‌ای از پیست پارک شده بود برخورد کرد و به دلیل شدت جراحات در همان محل حادثه درگذشت.

بهمن گلبارنژاد تنها قربانی پارالمپیک

مسابقات پارالمپیک با 60 سال سابقه تاریخچه کوتاه‌تری نسبت به المپیک دارد و به دلیل آسیب‌پذیرتر بودن ورزشکاران پارالمپیکی معمولا مراقبت بیشتری نسبت به آنان به عمل آمده و ورزش‌های خطرناک در برنامه پارالمپیک جایی ندارند. به همین دلیل تا پیش از پارالمپیک 2016 ریودوژانیرو هیچ مورد فوت در بین ورزشکاران پارالمپیکی گزارش نشده بود تا تنها قربانی تاریخ پارالمپیک یک ورزشکار ایرانی لقب بگیرد! بهمن گلبارنژاد دوچرخه‌سوار کشورمان که در سن 48 سالگی در دومین پارالمپیک خود شرکت می‌کرد، در جریان مسابقه استقامت جاده کلاس C4-5 در یکی از پیچ‌ها زمین خورد و با برخورد سرش به سنگ‌های کنار جاده دچار آسیب‌دیدگی شدید از ناحیه سر و گردن شد. برنده مدال برنز بازی‌های پاراآسیایی 2010 در مسیر انتقال به بیمارستان بر اثر سکته قلبی درگذشت.

یادبود بهمن گلبارنژاد در مراسم اختتامیه پارالمپیک 2016

قهرمانی در روز درگذشت خواهر

از 16 ورزشکاری که در هنگام المپیک درگذشته‌اند، به غیر از موارد ذکر شده در بالا 7 ورزشکار مرد دیگر نیز در محل برگزاری مسابقات به دلیل اتفاقات غیرورزشی از جمله تصادفات رانندگی جان خود را از دست دادند. اما یک ورزشکار زن نیز در لیست درگذشتگان مسابقات المپیک قرار دارد.

الیشکا میساکووا ژیمناست زن اهل چکسلواکی سابق تنها ورزشکار زنی است که در هنگام برگزاری مسابقات المپیک درگذشت، وی که به همراه تیم کشورش در المپیک 1948 لندن شرکت کرده بود به محض ورود به لندن با علائم بیماری فلج اطفال مواجه شد. میساکووا پس از چند روز دست و پنجه نرم کردن با بیماری در سن 21 سالگی دقیقا در روزی درگذشت که تیم کشورش در غیاب وی و با حضور خواهر بزرگترش میلوسلاوا به مدال طلای المپیک دست یافت. کمیته بین‌المللی المپیک یک مدال طلا نیز برای یادبود الیشکا میساکووا به خانواده وی اهدا کرد.منبع: طرفداری

خواهران میساکووا، میلوسلاوا (راست) در روز مرگ الیشکا (چپ) قهرمان المپیک شد