انجام سه پژوهش فرهنگی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

به گزارش خبرگزاری مهر، پژوهش «شناسایی سویه‌ها و دلالت‌های فرهنگی خشونت در ایران» از سوی صدیقه پیری در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات انجام می‌شود.

این مطالعه با فراترکیب پژوهش‌ها، منابع و داده‌های مرتبط با خشونت در پی شناسایی دلالت‌گرهای فرهنگی مساله خشونت در ایران است. به همین منظور، مسأله خودکشی زنان ایلامی را به عنوان شکل برجسته و بارزی از خشونت انتخاب کرده و در پی تحلیل دلالت‌ها و سازوکارهای فرهنگی آن است.

مطالعه حاضر در تلاش است با استفاده از تحلیل این پژوهش‌ها و نیز داده‌های در دسترس دیگر، تصویری دقیق از گستره و ابعاد مساله خشونت و نیز تحلیلی انتقادی از درک و فهم عمومی از علل و زمینه‌های خشونت ارائه کند.

این پژوهش در چهار فصل تدوین شده است. فصل اول و دوم مروری بر ادبیات نظری خشونت و سپس مروری انتقادی بر تحلیل‌ها و مباحث انجام شده دربارۀ خشونت در ایران و ایلام، دارد. در فصل سوم دلالت‌ها و سازوکارهای فرهنگی خشونت تحلیل و در فصل پایانی، یافته‌ها نتیجه‌گیری می‌شوند.

دیگر پژوهشی که قرار است در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات صورت گیرد، «اقتصاد شعر و شاعری» است که با کوشش روزبه آقاجری پژوهش می‌شود.   

این پژوهش دو سطح از اقتصاد فرهنگ یعنی معیشت شاعران و اقتصاد توزیع و مبادله شعر در میدان شعری را مورد بررسی قرار می‌دهد. از همین‌رو تلاش می‌کند فهمی دقیق‌تر از فرآیندها و سازوکارهایی که این وجه از اقتصاد فرهنگ را شکل می‌دهند و تعیین می‌کنند، به دست دهد. به‌طور مشخص‌تر، فهم تعارض‌ها، تبادلات و استراتژی‌های فرهنگی و اقتصادی برای کسب سرمایه‌های گوناگون (نمادین، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی) و نیز چگونگی شکل‌دهی این تعارض‌ها و دگرگونی‌ها به میدان شعری را در دستورکار خود قرار می‌دهد.

این مطالعه در راستای حرکت در مسیر هدف اصلی خود، راه‌های کسب درآمد شاعران، میزان ارتباط این راه‌ها با میدان تولید و توزیع شعر، میزان اثر این راه‌ها بر زندگی فکری شاعران، اشکال گوناگون فرآیندهای اقتصادی تولید فیزیکی و توزیع شعر، میزان ارتباط این فرآیندها با زندگی اقتصادی شاعران و تأثیر و تأثر آن‌ها از یکدیگر، موانع و مشکلات در مسیر توزیع عادلانه در میدان شعر و سازوکارهای شاعران در اقتصاد توزیعی شعر و پیامدهای آن را نیز از نظر می‌گذراند.

پژوهش «اقتصاد شعر و شاعری» از نظر جغرافیایی محدود به تهران و از نظر حوزه‌ای، محدود به شاعران نوپرداز است که از طریق مصاحبه با افراد ذی‌مدخل در حوزۀ اقتصاد شعر اعم از مدیر و منتقد و شاعر و ناشر، تدارک دیده شده است.

«اطلس داستانی تهران؛ نسبت طبقۀ متوسط و رمان دو دهۀ اخیر (۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵)» پژوهش دیگری است ازسوی امیرحسین خورشیدفر که در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات انجام ‌می‌شود.

اطلس داستانی تهران، پژوهشی است ادبی- جامعه‌شناختی دربارۀ رمان دو دهۀ اخیر به انضمام نقشه‌های ادوار مختلف تهران (۱۳۲۵ تا ۱۳۹۵) و یک نقشه خیالی که برمبنای داده‌های این پژوهش به عنوان اطلس داستانی تهران ترسیم شده است.

این پژوهش هم گامی در جهت فهم رمان فارسی اخیر ایران است و هم تلاشی برای درک ذهنیت و ارزش‌های طبقه متوسط جامعۀ ایران. به‌عبارت دیگر، این مطالعه ضمن ترسیم نقشه تخیل داستانی شهر تهران که جامعه‌شناسانی مانند مورتی بر آن تأکید گذارده‌اند، تلاش می‌کند گفتمان رمان فارسی و نیز ذهنیت طبقۀ متوسط در رمان فارسی اخیر را فهم کند.

ده اثر داستانی شاخص دو دهه اخیر که وقایع آن‌ها در تهران روی داده، موضوع اصلی این پژوهش هستند. در این پژوهش با روش کیفی، ده اثر سنخ‌نمای دو دهه اخیر از حیث تصویری که طبقه متوسط شهری از تهران ارائه می‌دهد، بررسی شده و با دیگر بازنمایی‌ها مثل مطبوعات، تاریخ، عکاسی و نقشه مقایسه شده است. داستان‌های مورد بررسی در این مطالعه، از آثار جریان «شهرنویسی» ادبیات معاصر، نویسندگانی مثل حسین سناپور، زویا پیرزاد، فریبا وفی، شیوا ارستویی، مهسا محبعلی، سپیده شاملو، سیامک گلشیری و ...انتخاب شده است. پژوهشگر پرفروش بودن و توجه منتقدان بر آن‌ها را دلیل بر شاخص‌بودن و گزینش آن‌ها اعلام کرده است.  

این پژوهش با اعتقاد بر اینکه بیشتر پژوهش‌های انجام‌شده درباره رابطه شهر و ادبیات، به اقتضائات فرمی آثار ادبی بی‌اعتنا هستند و غالباً به روشی مکانیکی با متن ادبی برخورد می‌کنند، بازخوانی و تدقیق برخی رده‌شناسی و سنخ شناسی‌های داستان‌های معاصر را بر اساس متون نظریه ادبی (باختین و فرانکو مورتی) و  برحسب نسبت آن‌ها با فضا (زن/مکان) پی می‌گیرد.