نقش نیروی هوایی ارتش در عملیات والفجر ۸

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، هیبت‌الله اسدی از جمله پژوهشگران حوزه دفاع مقس است. او با اشاره به این که نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نهاجا) در عملیات «والفجر ۸» به دو شکل به طور فعال و موثر شرکت داشته است توضیح می‌دهد:

شرکت در عملیات هوایی

نهاجا، برای شرکت موثر و هماهنگ در عملیات والفجر۸ (فاو) با تقویت و فعال کردن قرارگاه رعد (به عنوان قرارگاه عملیاتی و ستاد مقدم نهاجا DASC) تمامی فعالیت‌های هوایی و پدافند هوایی را بدون واسطه و هماهنگ با یگان‌های عملیاتی هدایت می‌کرد و مأموریت‌های لازم برای پشتیبانی از عملیات والفجر ۸ را به طور مستقیم در حداقل زمان به اجرا در می‌آورد.

این قرارگاه به وسیله سرتیپ شهید خلبان عباس بابایی (معاون عملیاتی نهاجا) سرپرستی می‌شد و نخبگانی از ستاد نیروی هوایی از جمله شهید سرتیپ ستاری (فرمانده پدافند هوائی نهاجا) و شهید اردستانی و ... در این قرارگاه فعالیت شبانه‌روزی داشتند.

وظیفه این ستاد که در جوار قرارگاه خاتم الانبیاء (قرارگاه اداره کننده عملیات والفجر ۸) در جنوب تشکیل شده بود، هماهنگی با قرارگاه‌های خاتم ۱ (قرارگاه سپاه پاسداران) و خاتم ۲ (قرارگاه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران) و برآورد نیاز‌های پشتیبانی هوائی و پدافند هوایی بود که پس از تصمیم‌گیری جهت اجرا از طریق پایگاه هوایی امیدیه به طور مستقیم به سایر پایگاه‌های مربوطه دستورات لازم داده می‌شد.

امیر سرتیپ شهرام رستمی که در عملیات والفجر ۸ جانشین معاون عملیاتی نهاجا را به عهده داشته است در این باره می‌گوید: «برای پشتیبانی از عملیات والفجر ۸، در منطقه جنوب، پایگاه هوایی امیدیه نزدیک‌ترین پایگاه به عنوان پایگاه اصلی برای اجرای مأموریت‌ها در نظر گرفته شده بود و برای به حداقل رساندن زمان اجرای مأموریت‌ها و بالا بردن ضریب حفاظتی و امنیت پرواز‌ها پایگاه‌های تبریز و همدان با اعزام هواپیما و گروه‌های فنی به پایگاه امیدیه اقدام نموده بودند و سایر پایگاه‌ها مانند اصفهان، بوشهر و دزفول به طور مستقیم از پایگاه‌های خود اقدام به اجرای مأموریت‌های واگذاری از طرف قرارگاه رعد می‌نمودند. نهاجا به روش‌های زیر عملیات والفجر ۸ را پشتیبانی می‌نمود.

پشتیبانی نزدیک هوایی

اجرای پشتیبانی نزدیک هوایی با در نظر گرفتن تجربیات عملیات‌های گذشته با هدف پشتیبانی موثر آتش از آفند یگان‌های رزمی و به‌ویژه درهم شکستن پاتک‌های سنگین دشمن که معمولاً به صورت یک روش جاری و قابل پیش بینی از سحرگاه شروع عملیات به اجرا درمی‌آمد، انجام گرفت.

برای اجرای آتش موثر و هماهنگ با عملیات یگان‌های رزمی و به حداقل رساندن اشتباهات و به ویژه حفظ تأمین و حفاظت پرواز‌ها در عملیات والفجر۸، اقدام به اعزام افسران رابط هوایی و افسران ناظر مقدم در سطح وسیع شد که در دیگر عملیات‌ها سابقه‌ای در این حد نداشت. این افسران در رده‌های مختلف با فرماندهان هماهنگی لازم را به عمل می‌آوردند، نیازمندی‌ها را برآورد و به قرارگاه رعد گزارش و سپس هدایت پشتیبانی نزدیک هوایی را به عهده گرفتند تا نتیجه مطلوب‌تری بدست آید. این هماهنگی تاکتیکی که بر اصول آموزشی دانشگاهی استوار بود، بی‌شک نقش ارزنده‌ای در پشتیبانی آتش موثر ایفا نمود، تا جایی که بخشی از موفقیت‌های آفندی یگان‌های رزمی و درهم شکستن پاتک‌های دشمن را می‌توان در گرو همین اقدام دانست.

در این رابطه نویسندگان کتاب «خرمشهر تا فاو» استفاده مناسب از نیروی هوایی و هوانیروز را از جمله دلایل موفقیت عملیات والفجر ۸ برآورد کرده‌اند؛ و در تحلیلی دیگر از کتاب «کارنامه توصیفی عملیات» می‌خوانیم:

«در نبرد فاو، ایران اسلامی علاوه بر استفاده از نیرو‌های پیاده و شکارچیان تانک، موفق می‌شود با آتش توپخانه و خمپاره انداز، ضربات سنگینی را برادوات زرهی دشمن در جاده‌های فاو ـ بصره و فاو ـ ام القصر وارد آورد و در تکمیل آن، هوانیروز و نیروی هوایی با حمایت از یگان‌های عمل کننده اسلام، با نبردی درخشان در هوا و زمین، برگ زرینی از افتخار و حماسه از خود به جا می‌گذارند.

نیروی هوایی ایران در این عملیات با همکاری پدافند زمین به هوا، ۷۴ فروند از هواپیما‌های پیشرفته عراق را ساقط می‌کند و با نشان دادن توان رزمی خود، ادعای کارشناسان خارجی مبنی بر ناتوانی هوایی ایران را باطل می‌کند و با بیش از ۱۰۰۰ سورتی پرواز دوست و دشمن را در حیرت فرو می‌برد؛ و در جایی دیگر از همین مدرک گفته شده است:

«در این روز (۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۴) نیروی هوایی ارتش در حالی که جنگنده‌های دشمن نیز در منطقه حضور داشتند طی چند مرحله مواضع دشمن را هدف قرار دادند.»

هماهنگی بسیار بالایی هوایی در عملیات والفجر ۸

در مورد نقش افسران رابط در عملیات والفجر ۸ «سرتیپ ۲ حسین مهرآرا» هم توضیح می‌دهد: «در قرارگاه‌های مختلف که برای هدایت عملیات در فاو تشکیل شده بود، افسران رابط نیروی هوایی حضور فعال داشتند. من اولین بار بود که می‌دیدم در این حد برای هماهنگی و پشتیبانی نزدیک هوایی پیش بینی شده است و این یک کار کلاسیک است که بایستی همیشه مورد توجه قرار گرفته شود.

در جنگ، پرواز‌های با ارتفاع بالا را بدون افسر رابط، می‌شود کنترل و هدایت کرد، ولی چون در پشتیبانی نزدیک هوایی و به ویژه درعملیات فاو برای حفظ تأمین و رعایت اصول حفاظتی بیشتر پرواز‌ها با ارتفاع پست انجام می‌گرفت، بنابراین افسران رابط و ناظر مقدم بطور اجبار بایستـی وجود داشته باشند.

مـطلب دیگری که بایـد اضافه کنیم، وقتی که هـواپیما‌های خـودی می‌آمدند، یگان‌های توپخانه در حال تیراندازی بودند، بنابراین بایستی اقدامات کنترل آتش فضای هوایی انجام می‌شد و، چون در این مقطع پرسنل سپاه پاسداران با چنین اقداماتی آشنائی نداشتند، لذا بایستی از افسران مجرب نیروی هوایی برای اینکار استفاده می‌شد که این چنین شد. در تمام مدتی که در عملیات والفجر ۸ شرکت داشتم، هیچگاه شاهد اشتباه نیروی هوایی خودی نبودم و عدم اشتباه نشانه کار صحیح و اصولی است که با اعزام افسران رابط و افسران ناظر مقدم امکان پذیر شده بود.»

نکات آموزنده عملیات والفجر ۸

سرهنگ منصور بختیاری که در عملیات والفجر ۸ در یکی از یگان‌های توپخانه خدمت می‌کرده است در جواب این سئوال که چه خاطره آموزنده‌ای از این عملیات دارد، می‌گوید: «عملیات فاو دارای نکات آموزنده زیادی است که در عملیات‌های دیگر شاید نبوده است. یک نمونه مربوط به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که در این عملیات بسیار چشمگیر بود؛ در این عملیات برای اولین بار من شاهد بودم که نیروی هوایی اقدام به اعزام افسران رابط با درجه سروانی و بالا به یگان‌ها کرده بود، این افسران پرواز هواپیما‌های خودی را با پدافند هماهنگ می‌کردند که مورد اصابت قرار نگیرند و هواپیما‌ها را تا روی هدف هدایت می‌کردند که نتیجه خوبی داد.»

عملیات والفجر ۸ بیستم بهمن ماه سال ۱۳۶۴ آغاز شد.