ضرورت توجه ویژه به حفظ محیط زیست «قره داغ»

به گزارش خبرنگار مهر، این دیدار که صبح جمعه با میزبانی اداره کل محیط زیست استان آذربایجان شرقی برگزار شد، دغدغه‌ها و مسائل زیست محیطی منطقه قره داغ (ارسباران) با حضور مدیرکل حفاظت محیط زیست استان، معاونین اداره کل و فعالان رسانه‌ای و محیط زیست منطقه مطرح و درباره موضوعات مختلف زیست محیطی بحث و گفت و گو شد.

منطقه قره داغ به دلیل داشتن اکوسیستمی منحصر به فرد، وجود ذخایر غنی معدنی، رویشگاه گسترده‌ترین پهنه‌ی جنگلی شمالغرب کشور، داشتن تنوع زیستی بسیار و پارک‌های ملی، مناطق حفاظت شده و شکار ممنوع از اهمیت زیست محیطی بسیاری برخوردار است به طوری که بخشی از این منطقه به دلیل ارزش‌های اکولوژیکی فراوانی که دارد به عنوان ذخیره گاه بیوسفر در یونسکو ثبت شده است.

با توجه به این موضوع فعالان رسانه‌ای و محیط زیست منطقه قره داغ در دیداری صمیمی با مدیرکل و معاونین اداره‌ی کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی درباره مسائل و مشکلات زیست محیطی منطقه‌ی قره داغ (ارسباران) به بحث و گفت و گو نشستند. در این دیدار ابتدا مسائل کلی زیست محیطی منطقه‌ی قره داغ (ارسباران) مطرح و سپس موضوعات موردی شهرستان‌های منطقه بررسی شد.

محیط زیست و طبیعت مرز و جغرافیا نمی‌شناسد

امیر یوسفیان، فعال رسانه‌ای و محیط زیست منطقه ارسباران موضوعات کلی محیط زیست منطقه‌ی قره داغ (ارسباران) را بیان کرد و با اشاره به اینکه محیط زیست و طبیعت مرز و جغرافیا نمی‌شناسد و این موضوع می‌طلبد تا در این چرخه همه انسان‌ها همدل و یکصدا از محیط زیست حفاظت و حمایت کنند.

وی در ادامه افزود: منطقه قره داغ به دلیل داشتن ارزش‌های اکولوژیکی بسیار و یکپارچه و دارا بودن تجانس تاریخی و فرهنگی، بایستی بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

وی همچنین درباره موضوعاتی همچون مسئله‌ی ثبت جهانی جنگل‌های قره داغ (ارسباران)، اعطای مجوز به اکتشافات معدنی و آلودگی‌های زیست محیطی توسط معادن، لزوم پژوهش‌ها و برنامه ریزی های دقیق جهت فراهم کردن فضایی برای همکاری بیشتر مردم بومی و استفاده از دانش و تجربه جوامع محلی برای حفظ منابع زیستی و مقابله مؤثر با چالش‌های زیست محیطی، استفاده از ظرفیت‌های منطقه در راستای بهره گیری از توریسم تخصصی مبتنی بر حفاظت و حمایت از محیط زیست و کاهش صدمات توریسم انبوه و غیر ضابطه به طبیعت سوالاتی را مطرح کرد.

منطقه ارسباران در کمربند جهانی طلا و مس قرار گرفته است

حسن عباس نژاد مدیرکل محیط زیست استان آذربایجان شرقی نیز در این جلسه از توجه فعالان رسانه‌ای و محیط زیست منطقه قره داغ به محیط زیست قدردانی کرد و در پاسخ به سوالات مطرح شده توسط فعال رسانه و محیط زیست منطقه گفت: بسیاری از دغدغه‌هایی که بیان کردید جزو دغدغه‌های ما نیز هست. درباره مسئله‌ی معدن و صنایع معدنی، توجه به این نکته ضروری است که منطقه ارسباران در کمربند جهانی طلا و مس قرار گرفته است.

وی افزود: در طرفی مسئله‌ی معدن در کشور ما که کشوری در حال توسعه است به عنوان پتانسیلی شناخته می‌شود که می‌تواند در توسعه و نه رشد تأثیر گذار باشد. لذا بسیاری از برنامه ریزی ها بر این محور تنظیم شده‌اند که منطقه ارسباران می‌تواند قابلیت بسیاری در تحرک اقتصادی و اجتماعی منطقه و حتی کشور داشته باشد. به عبارتی در دید عموم ما می‌توانیم به معادن به عنوان یک ظرفیت بسیار بالای اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و حتی سیاسی نیز بنگریم که معادن در جامعه و منطقه اشتغالزایی کرده و ثروت تولید کنند.

وی ادامه داد: بهره برداری از معادن بدون توجه و رعایت ملاحظات زیست محیطی خطری مهم است و از سویی دیگر عدم بهره برداری از معادن نیز به دلیل مقابله با راهکارهای توسعه خطری دیگر برای منطقه است. کسب درآمد از معادن بدون توجه به مسائل زیست محیطی منجر به تهدید سلامت مردم و تخریب محیط زیست می‌شود اما نبود اقتصادی پویا نیز خود منجر به تخریب‌های زیست محیطی خواهد شد.

عباس نژاد افزود: البته ما نبایستی محیط زیست را فدای اقتصاد کنیم چرا که چنین اقتصادی خود تبدیل به مشکل اقتصادی خواهد شد و نمونه‌ی این موضوع را در طرح‌های اقتصادی گسترش کشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه به خوبی تجربه کرده‌ایم و این یعنی ایجاد یک اختلال در اکوسیستم به خلل متعددی منتهی می‌شود. اگر ما در حفاظت از جنگل‌های ارسباران و مراتع منطقه کوتاهی کنیم نه تنها جنگل‌ها را از دست داده‌ایم بلکه منابع آبی آسیب خواهند دید و حتی بارش‌ها کاهش چشمگیری خواهند داشت.

در فعالیت‌های معدنی باید استانداردهای زیست محیطی لحاظ شود

وی گفت: حال ما نیز بیاییم و بگوییم که از معادن بهره برداری نخواهیم کرد دروغ گفته‌ایم اما ذکر این نکته الزامی است که در فعالیت‌های صنایع معدنی بایستی حتماً استانداردهای زیست محیطی لحاظ شوند، یعنی ما به جد باید دنبال توسعه پایدار باشیم. ما با معدن مخالف و موافق هم نیستیم اما سیاست اداره کل بر این است که تضامین لازم جهت رعایت قوانین زیست محیطی اخذ شود.

وی در ادامه در رابطه با استفاده از ظرفیت‌های جوامع محلی و بومنشینان گفت: ما اگر بتوانیم ارتباطات خودمان را با جوامع محلی افزایش دهیم و از آنها آموزش بگیریم و آموزش نیز دهیم می‌توانیم نقاط قوت مان را در کارآ بودن اقداماتمان افزایش دهیم. در استفاده از تشکل‌های نیز باید از ظرفیت‌هایمان نهایت همکاری را داشته باشیم.،البته در این میان باید ملاحظات قانونی و حدود و اختیارات تشکل‌ها به خوبی تبیین و تشریح شود تا خدایی ناکرده اعضا و تشکل با مشکل روبه رو نشوند. مثلاً ما به دلیل محدودیت‌های قانونی نتوانستیم از تشکلی که با یکی از شکارچیان درگیر شده بود حمایت‌های لازم را انجام دهیم.

وی گفت: ما در ارتباط با جوامع محلی و برنامه‌های آموزشی با عشایر نیز نتوانسته‌ایم اقدامات مؤثری را انجام دهیم و دلیل این امر مشکلات مالی اداره کل محیط زیست است.

عباس نژاد در رابطه با موضوع گسترش گردشگری نیز افزود: به عنوان مثال تالاب کانی برازان در استان آذربایجان غربی که با تلاش‌های بنده و همکارانمان به عنوان تالاب بین المللی در سایت کنوانسیون رامسر ثبت شده است، میان دو روستا واقع شده است. در آن زمان بسیاری از روستاییان از ما گلایه داشتند که چرا اجازه می‌دهید تالاب آبگیری شود و اراضی کشاورزی ما زیر آب برود. تا اینکه با برنامه ریزی های انجام شده و مساعدت هایمان و فعال سازی سایت‌های پرنده نگری و با همکاری تشکل منطقه‌ای، موجب رونق گردشگری و در نتیجه حفاظت از تالاب و محیط زیست شد و خود مردمان آن دو روستا حافظان اصلی آن تالاب شده‌اند. اجرای چنین طرح‌هایی در منطقه ارسباران نیز امکان پذیر است چرا که منطقه پتانسیل‌های بسیاری در توسعه‌ی گردشگری دارد.

ابوالفضل پورحسینقلی یکی از فعالان رسانه‌ای در حوزه محیط زیست نیز با تاکید بر اینکه قره داغ دارای یک روح واحد است و توجه به محیط زیست منطقه مستلزم توجه به محیط زیست همه شهرستان‌های آن است.

وی با این پرسش که آیا اداره کل محیط زیست با سیاسی کاری‌ها و فشارهای سیاسی در تصمیم گیری برای تغییرات مدیریتی کنار می‌آید و محیط زیست را فدای منافع سیاسی می‌کند، به وضعیت سیستم فاضلاب شهری کلیبر پرداخت و خواستار رسیدگی به موضوع مدیریت پسماندها در شهر کلیبر شد.

پورحسینقلی در ادامه خواستار فراهم کردن فضایی جهت ایجاد روح جمعی برای مقابله با تخریب‌ها و آلودگی‌های زیست محیطی شد و در پایان سخنانش گفت: ما نیز در سیاستگذاری‌های زیست محیطی و فرهنگسازی ها برای محیط زیست توسط اداره‌ی کل همراه هستیم و خواهیم بود.

در ادامه این دیدار مرتضی خضوعی فعال رسانه‌ای منطقه قره داغ با اشاره با این نکته که دغدغه‌های مطرح شده از طرف روزنامه نگاران و فعالین محیط زیستی منطقه با در نظر داشتن واقعیتت های موجود مطرح می‌شوند، گفت: ما با علم بر محدودیت‌ها و مشکلات سازمان حفاظت از محیط زیست و وضعیت کلی حاکم بر محیط زیست کشور به مشکلات موجود می‌پردازیم و در عین اینکه منتقد وضع موجود هستیم اما واقعیت‌های میدانی و محدودیت‌های موجود را نیز مدنظر داریم.

این فعال رسانه در ادامه با بیان شرایط و اهمیت خاص منطقه ارسباران با توجه به اکوسیستم منحصربفرد آن و وجود معادن متعدد در منطقه افزود: ما رویاپردازانه به مسائل نگاه نمی‌کنیم و تنها خواستار توجه ویژه به مسائل محیط زیستی این منطقه همسطح با اهمیت خود منطقه ارسباران هستیم.

وی در ادامه با انتقاد از عملکرد اداره محیط زیست اهر و با اشاره به برخی مشکلات محیط زیستی منطقه ازجمله محل دپو زباله شهری اهر و برخی مسائل در خصوص سدهای موادباطله معادن فعال در منطقه گفت: با توجه به این مصادیق، سازمان حفاظت از محیط زیست همواره یک گام از رسانه‌ها و فعالین محیط زیستی عقب است و در این موارد بعد از بازتاب مشکلات در رسانه‌ها به موضوع ورود کرده است.

این روزنامه نگار اهری درخصوص فعالیت معادن در منطقه نیز افزود: ما به هیچ عنوان مخالف فعالیت معادن و توسعه اقتصادی نیستیم چون امری اجتناب ناپذیر است، بلکه ما خواستار حرکت در مسیر توسعه پایدار با درنظر داشتن اولویت‌ها و دغدغه‌های محیط زیستی و فرهنگی و اجتماعی هستیم. معادن علاوه بر کمک به توسعه اقتصادی منطقه و ایجاد اشتغال می‌توانند در حوزه محیط زیست و مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز سرمایه گذاری هدفمند انجام دهند که اگر این مهم عملی شود ما نیز پشتیبان این حرکت خواهیم بود.

علی مرادی عکاس و فعال محیط زیست نیز مسئله‌ی آلودگی رودخانه ایلیقینا چای به واسطه فعالیت مس سونگون را خاطرنشان کرد و خواستار ایجاد زیرساخت‌ها و مراکز آموزشی جهت پژوهش‌های زیست محیطی ارسباران در کلیبر شد.

وی همچنین با توجه به بودجه‌ی کم ادارات حفاظت محیط زیست شهرستان‌های منطقه پیشنهاد کرد تا شرایطی فراهم شود معادن جهت تحقق توسعه‌ی پایدار به کمک محیط زیست بیاییند.

در ادامه یعقوب زمانی دبیر تشکل زیست محیطی آوای طبیعت ارسباران نیز از مسائل مهم منطقه به ویژه آلودگی رود ارس در شهرستان خداآفرین نکاتی را مطرح کرد.

وی همچنین گفت: با عنایت بر اینکه بنده در کسوت معلمی هستم، پیشنهاد می‌شود تا همکاری‌های مستمری میان ادارات محیط زیست و مدارس برقرار شود. از سویی دیگر ما به هنگام تابستان در ییلاقات چیچکلو شهرستان ورزقان حضور می‌یابیم و می‌توانیم با تعامل با ادارات محیط زیست در پیشبرد بهتر امور مؤثر باشیم.

احیای نسل مارال در پارک جنگلی فندقلو

پس از پایان پرسش‌ها و مسائل گفته شده توسط فعالان رسانه‌ای و محیط زیست منطقه‌ی قره داغ (ارسباران) داود غنی پور، معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی در رابطه با مباحث مطروح حوزه محیط طبیعی گفت: جنگل‌های ارسباران هیچ وقت جزو منطقه‌ی جنگل‌های هیرکانی محسوب نمی‌شود و دارای اکوسیستم متفاوتی با یکدیگر هستند و برنامه‌های اجرا شده نیز در همین راستا است.

وی ادامه داد: ما می‌توانیم با تعریف نماد در منطقه نوعی همکاری و یکپارچه سازی در قالب حفاظت محیط زیست عمل کنیم و سیاست‌های ما همه در مسیر تعامل وهمکاری با نیروهای مردمی است. در رابطه با موضوع گردشگری در محیط طبیعی نیز برنامه ریزی های لازم با همکاری اداره کل صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری انجام شده است و امیدواریم نتایج خوبی حاصل شود.

غنی پور درادامه خاطر نشان کرد: در رابطه با برخی موضوعات نیز مسئله بیشتر میان سازمانی است و بایستی همه ی نهادها با همکاری یکدیگر، حفاظت از محیط زیست را اولویت خویش قرار دهند.

وی در ادامه سخنانش افزود: مسئله‌ی احیای نسل مارال در پارک جنگلی فندقلو جزو اصلی ترین برنامه‌هایمان است و این سایت به عنوان گله‌ی پشتیبان برای آینالو در نظر گرفته‌ایم که به دلیل وجود مشکلات مالی این پروژه هنوز به طور کامل تکمیل نشده است.

وی درباره ایجاد زیرساخت‌های پژوهشی برای ارسباران گفت: مرکز مدیریت ارسباران در منطقه عاشقلو در حال احداث است.

در پایان نیز رضا فدایی، معاون محیط انسانی اداره کل نیز توضیحاتی را در رابطه با دغدغه‌های فعالان منطقه ارائه کرد و گفت: متأسفانه آلودگی‌هایی در ایلقینا چای به صورت مقطعی به وجود می‌آید که آن هم به دلیل منشأ طبیعی و روباز بودن فعالیت‌های معدنی است که هنگام بارش باران موادی سرازیر رودخانه می‌شود اما خوشبختانه آلودگی‌های ایلقینا چای به ارس نمی‌رسد و رودخانه خودپالایی می‌کند. البته ما نیز برخوردهایی نیز با معدن مس سونگون انجام داده‌ایم. معدن مس انجرد و سد مواد باطله نیز توسط ما بررسی شده است.

مدیر اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی در خاتمه این نشست ضمن تشکر از حضور فعالان رسانه‌ای و محیط زیست منطقه و بیان دغدغه‌هایشان، به موضوع رود ارس اشاره کرد و گفت: از مهمترین موضوعاتی که حساسیت ویژه ای برایمان دارد موضوع آلودگی رود ارس است و کارگروه ویژه ای جهت بررسی این موضوع توسط استانداری تشکیل شده است و پایش های مستمری انجام می‌شود.

وی در ادامه خواستار همکاری هرچه بیشتر رسانه‌ها و مردم با ادارات محیط زیست شد و با سیاستگذاری‌های مناسب و اجرای طرح‌های زیست محیطی از تخریب‌ها و آلودگی‌های احتمالی جلوگیری شود تا نسل حاضر و آتی محیط زیستی سالم داشته باشند و از تنوع زیستی مناطقی همچون منطقه ارسباران به خوبی حفاظت شود.