رشد عیار معنویت و اخلاق در انقلاب اسلامی

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام ابوذر کاظمیان محقق و پژوهشگر حوزه و دانشگاه در یادداشتی اختصاصی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است به جایگاه اخلاق و معنویت پس از انقلاب اسلامی پرداخته است:

دینداری و ترویج فرهنگ معنویت‌گرایی در میان مردم، یکی از مهم‌ترین اهداف انقلاب اسلامی به شمار می‌رود. به‌طوری‌که معنویت مهم‌ترین وجه تمایز میان نظام اسلامی و حکومت پهلوی است. آنچه از لابه‌لای صفحات تاریخ می‌توان بدان دست پیدا کرد این است که هدف اصلی حکومت پهلوی، مبارزه با دین و دینداری و گرایش مردم به سمت غرب و تفکر سکولاریستی بوده است. ولی در مقابل، هدف اصلی نظام جمهوری اسلامی، ترویج اسلام ناب محمدی است.

حکومت پهلوی اول و دوم با تمام توان، فحشاء و ابتذال را ترویج و از مشروب‌فروشی‌ها، کاباره‌های فحشاء، قمارخانه‌ها، حمایت جدی می‌کرد. از طرفی با برنامه‌هایی که از طرف دربار پهلوی تبلیغ و اجرا می‌شد، می‌توان به این نتیجه دست‌یافت که ترویج بی‌بندوباری و فحشاء در تفکر فرهنگی پهلوی موجود بوده و برای آن سرمایه‌گذاری از طرف شاه و ملکه انجام می‌گرفت با هرگونه شعار دینی و برگزاری مجالس سیدالشهدا (ع) مخالف می‌شد که ازجمله این موارد می‌توان به این امور اشاره داشت:

در سال ۱۳۱۶ شمسی طی اطلاعیه محرمانه وزارت داخله، به‌طورکلی روضه‌خوانی ممنوع شد، در این اعلامیه هدف از ممنوعیت روضه‌خوانی خارج کردن مردم از خرافات و آشنا کردن مردم به تمدن آن روز به‌عنوان وظیفه اساسی دولت در امور داخلی دانسته شده بود. [۱] همچنین حاکم یزد در اعلامیه شهربانی این شهر نوشت، «منسوخ نمودن روضه‌خوانی حتی در خانه‌ها از وظایف اولیه بوده و مخصوصاً مأمورین دولت وظیفه‌دار هستند که موهومات را از سر مردم خارج و آن‌ها را به اجرای تمدن امروزه آشنا سازند. [۲]

اوج اقدام رضاشاه در محرم سال ۱۳۱۹ اتفاق افتاد، دولت رضاخانی به سران اصناف و بنگاه‌ها دستور داده بود تا هم‌زمان با ماه محرم، کارناوال شادی به راه بیندازند و در سال ۱۳۱۹ جشن، با ایام تاسوعا و عاشورا مصادف شد در آن شب عده‌ای عمله‌ی طرب و فواحش، سوار بر کامیون‌های روباز به رقص و پای‌کوبی در خیابان‌ها پرداختند. [۳]

در دوران محمدرضا شاه نیز مبارزه با اسلام و ترویج اباحه‌گری ادامه پیدا کرد به‌طور مثال فرح کنگره زرتشتیان جهان را در ماه رمضان در تهران برپا کرد و به این مناسبت مجلس پذیرایی با شامپاین (شراب فرانسوی) در کاخ سلطنتی ترتیب داد. [۴] همچنین پهلوی برای مقابله با اسلام سعی کرد تا فرقه ضاله بهائیت را تقویت کند به گفته مادرهمسر محمدرضا پهلوی، «شاه بدش نمی‌آمد بهایی‌گری در ایران رشد کند و به نیروی در برابر اسلام تبدیل شود.» [۵] ازجمله کارهای دیگری که در زمان پهلوی برای ترویج اباحه‌گری و بی‌هویتی دختران و پسران ایران انجام می‌گرفت، می‌توان به مجله زن روز اشاره کرد که مجید دوامی از جاسوسان سازمان سیا و سردبیر این مجله، در این مجله با طرح مباحثی از قبیل ملکه زیبایی برای بی‌هویتی دختران و پسران می‌کوشید تا به آنجا که برخی از دوستانش از مجله‌ی زن روز به‌عنوان کاباره کاغذی یاد می‌کردند.

حکومت پهلوی با تمام توان، فحشاء و ابتذال را ترویج و از مشروب‌فروشی‌ها، کاباره‌های فحشاء، قمارخانه‌ها، حمایت جدی می‌کرد

دربار پهلوی برای ابتذال و اباحه‌گری تنها به همایش‌ها و اجلاس‌ها و مجلات بسنده نکرد بلکه در سال ۱۳۳۷ اولین فرستنده تلویزیونی را در ایران راه‌اندازی کرد که متأسفانه این رسانه نیز با پخش برنامه‌های سطحی و مبتذل باعث انحراف مخاطبان خود گردید.

باری روبین تحلیلگر آمریکایی نوشته است: «در دوران سلطنت پهلوی در عرضه و معرفی فرهنگ و تمدن غربی به مردم ایران بدترین و مبتذل‌ترین جنبه‌های این فرهنگ انتخاب شد که ضربه حاصل از آن برای جامعه مذهبی و سنت‌گرای ایران، قابل‌تحمل کردن نبود. فیلم‌های آمریکایی که بیشتر از انواع مبتذل آن بودند بیش از ۳۰ درصد برنامه‌های تلویزیونی و پرده‌های سینما را اشغال کرده بود و آیت‌الله خمینی با اشاره به همین فیلم‌ها سینما و تلویزیون را عامل اشاعه فساد و فحشاء در ایران معرفی می‌کرد» .[۶]

اما انقلاب اسلامی ورق را برگرداند و جمهوری اسلامی به رهبری امام خمینی، اشاعه‌ی معنویت در جامعه و راهبری فضای عمومی جامعه به سمت معنویت و اخلاق را دنبال کرد.

امام خمینی (ره) در دیدگاه‌های اجتماعی خود، معتقدند وقتی افراد جامعه به هر میزان انگیزه و چهره‌ی توحیدی بیشتری در اعمال، رفتار و نیات خود داشته باشند از انحرافات دورتر و کارها تأثیرات و ماندگاری بیشتری خواهد داشت: «اگر از راه عبودیت خدا انسان وارد شد در جامعه یا نظر انداخت به امور، از این راه و از این کانال وقتی واقع شد، وارد شد، کارهایش همه الهی می‏‌شود. انسان اگر عبودیت خدا را فقط، بندگی خدا را فقط بپذیرد و از عبودیت سایر چیزها یا سایر اشخاص احتراز کند، از کانال عبودیت خدا در دنیا وارد بشود، در طبیعت وارد بشود، از کانال عبودیت خدا مدرسه برود، در وزارتخانه وارد بشود، در جامعه وارد بشود؛ هر کاری که انجام بدهد عبادت است، برای اینکه مبدأ، عبودیت خداست.» [۷]

زیربنای اصلی فرهنگ و اندیشه یا گفتمان معنویت‌گرایی امام خمینی را اعتقادات و باورهای معنوی تشکیل می‌دهد. ایمان به باورها و اعتقادات است که زمینه لازم را برای ظهور و بروز ارزش‌ها در فرد و جامعه اسلامی ایجاد می‌کند و ارزش‌های معنوی را که متأثر از اعتقادات معنوی می‌باشند در سطوح مختلف علمی آموزشی و تربیتی جامعه و درنهایت در محیط فعالیت‌های اجتماعی ترویج می‌نماید.

ترویج ارزش‌های معنوی در سطح جامعه منجر به پیدایش هنجارهای معنوی می‌شود که هرکدام از آن‌ها یک‌سو ریشه عمیق در ارزش‌ها دارد و از سوی دیگر تسهیل‌کننده رفتارهای معنوی در جامعه هستند.

در همین زمینه شاهد هستیم که امام از همان ابتدای انقلاب اسلامی بر رسانه‌ها و اموری که تأثیر در معنویت‌گرایی جامعه دارند تاکید می‌کردند.

رادیو، تلویزیون و سینما

یکی از مراکز ایجاد و اشاعه‌ی معنویت و اخلاق تلویزیون، رادیو و سینما است. امام خمینی در این مورد می‌فرمایند:

«این آدم [محمدرضا شاه] به‌واسطه نوکری که داشته، مراکز فحشاء درست کرده. تلویزیونش مرکز فحشاست، رادیواش- بسیاری‏‬ اش- فحشاست… سینمای ما مرکز فحشاست. ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشاء مخالفیم. ما با رادیو مخالف نیستیم، ما با فحشاء مخالفیم. ما با تلویزیون‏ مخالف‏ نیستیم، ما با آن چیزی که در خدمت اجانب برای عقب نگه‌داشتن جوانان ما و از دست دادن نیروی انسانی ماست، با آن مخالف هستیم. ما کیْ مخالفت کردیم با تجدد؟ با مراتب تجدد؟» [۸]

امروز به‌جرات می‌توان گفت: صداوسیمای کشورمان، سالم‌ترین تلویزیون و رادیو در جهان است که در آن از هرگونه فساد و فحشاء دوری کرده و ازجمله کارهای آن‌ها تهیه‌ی برنامه‌های فرهنگی و سالم برای ایجاد فرهنگ‌سازی و اخلاق‌مداری در جامعه است. لذا باوجود شبکه‌های مختلف سیما و رادیو اگر عملی خلاف اخلاق و عفت انجام بگیرد با عکس‌العمل مردم مواجه می‌گردد.

مدرسه و دانشگاه

در اندیشه امام خمینی نقش و جایگاه مدرسه و دانشگاه در ایجاد و تربیت افراد با نگاهی معنوی و عبودیت گرا بسیار مهم است.

«دانشگاه باید انسان ایجاد کند و انسان بیرون بدهد از خودش....» [۹]

«بر اساتید و معلمان متعهد است که با تمام توان و قدرت، در شناسایی عوامل فساد کوشش کنند و محیط‌های آموزشی و پرورشی را از لوث وجود آنان پاک نمایند.» [۱۰]

باید توجه کنیم که این انقلاب آغازگر عصر جدید در جامعه بشری به سمت افق‌های نو و ایجاد انعطاف و گشایش راه جدید و شکستن انسداد تاریخی بود که رنسانس و بلوک‌های قدرت مادی ایجاد کردند.

با این وجود می‌توان ادعا داشت انقلاب اسلامی عیار معنویت و اخلاق را در فضای عمومی جامعه به‌گونه‌ای چشمگیری افزایش داده و شاخص‌های معنویت مانند خداباوری، ایثارگری، اخلاص و استقامت در کشور ما رشد کرده است. اگر در جاهایی هم شاهد تلفات و قربانی هستیم نباید سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی دشمن را دست‌کم بگیریم و باید بدانیم امروز انقلاب اسلامی در جبهه‌های اقتصادی، سیاسی، نظامی و همچنین فرهنگی در یک میدان جنگی عظیم بوده است.

پی‌نوشت:
۱). مدیریت پژوهش انتشارات و آموزش سازمان اسناد ملی ایران، خشونت و فرهنگ اسناد محرمانه کشف حجاب، (۱۳۱۳ ۱۳۲۲)، ص ۱۹.
۲). همان، ص ۳۱۷ ۳۱۸.
۳). حسین مکی تاریخ ۲۰ ساله، ۱، ص ۴۵۲.
۴). ویلیام سولیوان و آنتونی پارسونز خاطرات دو سفیر، ص ۲۹۰.
۵). فریده دیبا دخترم فرح، ص ۳۲.
۶). باری روبین، جنگ قدرت‌ها در ایران، ص ۱۹۴.
۷). صحیفه امام خمینی، ج ۱۴، ص ۳۷.
۸). صحیفه امام خمینی، ج ۶، ص ۱۴.
۹). همان، ج ۱۳، ۴۱۷.
۱۰). همان، ج ۱۵، ۲۴۴.