زکی یمانی، وزیر نفت پرآوازۀ عربستان سعودی درگذشت

زکی یمانی، وزیر نفت پرآوازۀ عربستان سعودی درگذشت 

شیخ احمد زکی یمانی، وزیر نفت باسابقۀ عربستان سعودی و چهره برجستۀ تحریم نفتی سال ۱۹۷۳ میلادی که غرب را به زانو درآورد، روز یکشنبه ۲۱ فوریه در سن ۹۱ سالگی در لندن درگذشت. 

دلیل مرگ او اعلام نشده و بنا بر گزارش روزنامۀ «اوکاز» عربستان، قرار است او در شهر مکه به خاک سپرده شود.

زکی یمانی در سال ۱۹۳۰ میلادی در مکه به دنیا آمد. پدر و پدربزرگ او معلمان مذهبی و وکلای اسلامی بودند. با این وجود او در دانشگاه نیویورک و هاروارد تحصیل کرد و اگرچه جزو خاندان سلطنتی این کشور محسوب نمی‌شد، اما توانست به خوبی در دستگاه حکومت رشد کند.

او در دوران حیات دو بار ازدواج کرد که حاصل این ازدواج‌ها فرزندان و نوه‌های متعددی است.

احمد زکی یمانی را نماد رشد قدرت نفتی عربستان در سطح بین‌الملل می‌دانند. او در سال ۱۹۶۲ میلادی وزیر نفت شد و این مقام را تا سال ۱۹۸۶ میلادی در اختیار داشت.

برعهده داشتن وظیفۀ اداره امور نفتی عربستان، بزرگترین تولید کننده نفت جهان آن هم برای مدت ۲۴ سال، و ایفای نقشی موثر در شوک‌های نفتی دهه ۹۰ میلادی و سپس در راه ملی شدن نفت این پادشاهی، باعث شد تا زکی یمانی به شهرتی جهانی برسد.

او اولین نماینده عربستان سعودی در سازمان کشورهای صادرکننده نفت یا «اوپک» بود و به دلیل رفتار آرامی که در جریان مذاکرات داشت، به سرعت به چهره‌ای شناخته شده در میان همتایانش تبدیل شد. پس از او نیز وزرای نفت سعودی همواره سعی داشتند رفتارهای او را تقلید کنند.

احمد زکی یمانی از همان ابتدای تاسیس اوپک، به عربستان کمک کرد تا به موقعیتی برجسته در این اتحاد نفتی برسد و لطف تلاش‌هایش، پادشاهی سعودی همچنان نیز یک عضو تاثیرگذار در اوپک و تصمیم گیری‌های آن باقی مانده است.

مدیریت این وزیر خوش‌پوش بر صنعت نفت عربستان، باعث تقویت نفوذ این کشور در بازارهای جهانی و قیمت گذاری‌ها شد؛ چیزی که تا پیش از آن تحت سلطه سیاستهای اقتصادی کشورهای غربی بود.

شوک‌های نفتی دهه ۷۰ میلادی

عربستان تحت نفوذ او به خوبی توانست از «سلاح نفت» در سطح بین‌الملل استفاده کند که حمایت از حملۀ غافلگیرانۀ مصر و سوریه به اسرائیل در اکتبر ۱۹۷۳ میلادی موسوم به «جنگ یوم کیپور»، همچنین توافق تولید کنندگان اوپک برای کاهش ۵ درصدی تولید خود در واکنش به حمایت‌های ریچارد نیکسون از اسرائیل و حتی پس از آن اقدام برای تحریم نفتی آمریکا و متحدانش، نمونه‌ای از این اقدامات است.

تحریم نفتی ایالات متحده از سوی اوپک باعث شد تا قیمت سوخت در این کشور تا ۴۰ درصد افزایش یابد و صف‌های طولانی در پمپ بنزین‌های آمریکا ایجاد شود.

قیمت نفت در سطح بین‌الملل نیز تا ۴ برابر افزایش یافت و در مجموع منجر به خلق ثروتی شد که تجلی آن می‌توان امروز در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس دید.

گروگان‌گیری در مقر اوپک

نام احمد زکی یمانی علاوه بر تاثیرگذاری‌ها بر بازارهای جهانی نفت، دست‌کم در دو لحظۀ تاریخی دیگر نیز دیده می‌شود.

اولین حادثه در مارس ۱۹۷۵ میلادی روی داد: او در زمان ترور ملک فیصل، پادشاه وقت عربستان سعودی به دست برادرزاده‌اش در صحنه حضور داشت.

در ۲۱ دسامبر همان سال نیز زکی یمانی یکی از وزرایی بود که از سوی مهاجمانی وابسته به «جبهه مردمی آزادی فلسطین» از جمله انیس نقاش و به رهبری فردی ونزوئلایی به نام «ایلیچ رامیرز سانچز» معروف به «کارلوس شغال» در مقر اوپک در شهر وین، پایتخت اتریش به گروگان گرفته شدند.

این حادثه که در جریان آن بیش از ۸۰ نفر به گروگان گرفته شده بودند، سرانجام با کشته شدن ۳ نفر (یک پلیس اتریشی، یک افسر امنیتی اوپک و یک اقتصاددان از لیبی) و دستگیری ۱۱ تن به پایان رسید.

جمشید آموزگار، نخست‌وزیر وقت ایران که در آن زمان رئیس دوره‌ای اوپک محسوب می‌شد نیز یکی از گروگان‌ها بود. گفته می‌شود که زکی یمانی و جمشید آموزگار از اهداف اصلی این حمله بودند و گروگان‌ها قصد داشتند در پایان این عملیات، آنها را بکشند.

زکی یمانی بر ملی شدن کامل شرکت نفت عربی-‌آمریکایی آرامکو پس از بحران نفتی ۱۹۷۳ میلادی نیز نظارت داشت؛ اقدامی که باعث شد خاندان سعودی به کارفرمایان اصلی این شرکت و آرامکو نیز به منبع اصلی درآمد آنها تبدیل شود.

زکی یمانی با وجود خدمات زیادی که برای خاندان سلطنتی انجام داد، سرانجام در سال ۱۹۸۶ میلادی در پی اختلاف با ملک فهد، پادشاه وقت سعودی از مقام خود برکنار شد. گفته می‌شود که مهمترین دلیل ناخشنودی پادشاه سعودی از او، مخالفت یمانی با خواست ملک فهد مبنی بر ایجاد یک سهمیه دائمی برای این کشور در اوپک بوده است.

منبع: يورونيوز


فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران