احمد زکی یمانی، شاخص‌ترین وزیر نفت عربستان، در سن ۹۰ سالگی درگذشت

احمد زکی یمانی، یکی از باسابقه‌ترین و شاخص‌ترین وزیران نفت تاریخ عربستان سعودی، روز سه‌شنبه پنجم اسفند در سن ۹۰ سالگی در لندن درگذشت.

زکی یمانی در بحران نفتی سال ۱۹۷۳ میلادی و روند ملی شدن صنعت نفت عربستان در این مقام بود و از جمله وزیران نفت اوپک بود که در سال ۱۹۷۵ توسط کارلوس معروف به «شغال» به گروگان گرفته شد.

او با ظاهری غربی و لحن آرام و سنجیده خود در تثبیت عربستان سعودی به عنوان قدرتمندترین عضو اوپک نقش کلیدی داشت. عربستان کماکان یکی از قدرت‌های اصلی اوپک است و تصمیم‌های آن روی بازار جهانی نفت و مصرف‌کنندگان انرژی در بسیاری از کشورهای جهان تاثیر فراوانی دارد.

دانیل یرگین در کتابی در مورد تاریخ صنعت نفت در جهان معاصر با عنوان «جایزه» می‌نویسد: «زکی یمانی برای صنعت جهانی نفت، سیاستمداران، روزنامه‌نگاران و حتی افکار عمومی بین‌المللی به نماینده و حتی نماد دوران جدید نفت و انرژی بدل شده بود».

احمد زکی یمانی در سال ۱۹۶۲ به وزارت نفت عربستان منصوب شد و تا سال ۱۹۸۶ در این مقام باقی ماند. او در تقویت اوپک به عنوان تصميم‌گيرنده اصلی بهای نفت در بازار جهانی که تا قبل از آن در کنترل کشورهای غربی بود نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرد.

زکی یمانی در سال ۱۹۶۱ به عنوان نماینده عربستان در اوپک تعیین شد و از همان آغاز به جای روش مجادله‌برانگیز و بحران‌آفرین مرسوم در کشورهای خاورمیانه، روی مذاکرات آرام و سازنده تاکید کرد که تا امروز الگوی سایر وزیران نفت عربستان سعودی بوده است.

احمد زکی یمانی (نفر وسط) همراه با جمشید آموزگار (نفر اول از چپ) وزیر نفت ایران در حکومت محمدرضا شاه

احمد زکی یمانی در ربع قرنی که سکان سیاست‌های نفتی عربستان را در دست داشت چالش‌های بزرگی را پشت سر گذاشت.

اولین چالش مهم او تصمیم اوپک به کاهش پنج درصدی تولید ماهانه خود در واکنش به حمایت دولت ریچارد نیکسون از اسرائیل در جنگ ۱۹۷۳ با اعراب بود. با ادامه حمایت واشینگتن از اسرائیل، اوپک تصمیم گرفت صادرات نفت به آمریکا و سایر کشورهای غربی را متوقف کند و این اقدام به «سلاح نفت» مشهور شد.

بهای بنزین و گازوئیل در آمریکا ۴۰ درصد افزایش یافت و قیمت نفت در بازارهای جهانی در فاصله کوتاهی چهار برابر شد. بخش قابل توجهی از ثروت کشورهای عربی حوزه خلیج فارس محصول این رویداد است.

زکی یمانی در سال ۱۹۷۵ نیز در دو حادثه تاریخی مهم حاضر بود. هنگام ترور ملک فیصل، پادشاه وقت عربستان، توسط یکی از برادرزاده‌هایش، احمد زکی یمانی در بیرون اتاق بود.

در ماه دسامبر همان سال نیز از جمله یازده وزیر نفت کشورهای عضو اوپک بود که در مقر مرکزی این سازمان توسط یک گروه مسلح طرفدار فلسطینیان به گروگان گرفته شد. در این ماجرا که کارلوس موسوم به «شغال» مغز متفکر آن بود سه تن از کارمندان دفتر اوپک کشته شدند ولی در نهایت هم وزیران و هم مهاجمان آزاد شدند.

احمد زکی یمانی پس از بحران نفتی سال ۱۹۷۳ میلادی روند ملی کردن شرکت نفت «عربی- آمریکایی» را هدایت کرد که اکنون تحت عنوان «سعودی آرامکو» شناخته می‌شود و بزرگترین منبع تولید ثروت عربستان سعودی است.

در سال ۱۹۸۶ ملک فهد، پادشاه وقت عربستان سعودی بدون هیچ تشریفاتی و از طریق بیانیه‌ای که در رسانه‌های دولتی پخش شد زکی یمانی را از مقام وزارت نفت برکنار کرد. در آن زمان گفته می‌شد که دلیل برکناری او مخالفتش با پادشاه در مورد تعیین سهمیه‌های دائمی برای اعضای اوپک بود که می توانست زمینه را برای افزایش سهم تولید عربستان سعودی فراهم کند.

احمد زکی یمانی در سال ۱۹۳۰ میلادی در مکه متولد شد. پدر و پدربزرگش آموزگار و حقوقدان اسلامی بودند. او در دانشگاه‌های نیویورک و هاروارد تحصیل کرده بود.

بر اساس گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس/ش.ر/ک.ر