گرمایش زمین: تضعیف بی‌سابقه جریان اقیانوسی گلف استریم چه تأثیراتی خواهد داشت؟

دانشمندانی از ایرلند، بریتانیا و آلمان در مقاله‌ای که پنج‌شنبه ۲۵ فوریه در ژورنال «ژئوساینس» منتشر شد، نشان داده اند که جریان‌های گردشی اقیانوس اطلس به ضعیف‌ترین حالت در هزاره اخیر رسیده اند. این جریان‌ها جریان اقیانوسی گرم «گلف استریم» را به وجود می‌آورند که هوای گرم و معتدل را به اروپا می‌آورد.

این جریان هم‌اکنون ۱۵ درصد کاهش یافته است. بی‌سابقه‌بودن آن در یک هزار سال اخیر نشان می‌دهد که مداخله بشر پس از انقلاب صنعتی در طبیعت و گرمایش زمین ناشی از گازهای گلخانه‌ای علت اصلی است.

دانشمندان هشدار می‌دهند که با ادامه روند گرمایش زمین، این تضعیف ادامه خواهد یافت و تا پایان قرن می‌توان به ۳۴ تا ۴۵ درصد برسد. به گفته آنها، این حد یک نقطه تحول بدون بازگشت خواهد بود.

نقطه تحول یا نقطه بحرانی (tipping point) در اقلیم‌شناسی به نقطه‌ای گفته می‌شود که لحظه حدی گذار از یک وضعیت طبیعی باثبات به وضعیت طبیعی باثبات دیگری است.

سیستم گلف استریم یکی از بزرگ‌ترین سیستم‌های گردش اقیانوسی است که آب سطحی گرم را از خلیج مکزیک به سمت اطلس شمالی می‌برد. این جریان آب در اطلس شمالی خنک‌تر و شورتر می‌شود و بالاخره در شمال ایسلند به زیر می‌رود و با این کار به نوبه خود آب گرم بیشتری را از دریای کارائیب به این سمت می‌کشد.

این سیستم گردش اقیانوسی را بادهایی همراهی می‌کنند که آب‌وهوای معتدل و تر را به ایرلند، بریتانیا و دیگر بخش‌های اروپای غربی می‌برند.

دانشمندان پیش‌بینی کرده بودند که گرمایش زمین به تضعیف گلف‌استریم بینجامد. ذوب‌شدن یخ‌های قطب شمال که با تغییرات اقلیمی ناشی از مداخله بشر شدت گرفته، میزان قابل توجهی آب سرد به جنوب گرینلند می‌ریزد و جریان گلف استریم را مختل می‌کند.

تأثیرات تضعیف گلف استریم

مسیر جریان‌های گلف استریم ــ عکس: Shutterstock

تأثیرات فعلی این تضعیف در اروپای غربی و شرق ایالات متحده آغاز شده و در یکی دو دهه آینده شدت می‌گیرد.

این اتفاق باعث به وجود آمدن شمار بیشتری از طوفان‌ها با شدت بیشتر در بریتانیا و ایرلند خواهد شد. همچنین به خشکسالی و موج گرما در اروپای غربی خواهد انجامید.

به علاوه، دیگر پدیده‌های حاد آب و هوایی در اروپای غربی نیز افزایش خواهند یافت؛ مثل زمستان‌های سخت و یخبندان‌های شدید.

در سواحل شرق ایالات متحده نیز سطح آب دریا بالاتر خواهد رفت که می‌تواند خسارت‌های زیادی بر جای بگذارد و طوفان و سیلاب باعث شود.

حیات آبی و زیست‌بوم جانوران آب‌زی نیز بر اثر این تضعیف جریان در معرض تهدید جدی قرار خواهد گرفت.

همه این‌ها طبعاً پیامدهای اقتصادی و اجتماعی فراوانی دارند.

استفان رام‌اشتورف، پژوهشگر انستیتو تأثیر اقلیمی پست‌دام آلمان و یکی از نویسندگان گزارش به روزنامه بریتانیایی «گاردین» می‌گوید که مداخله بشر می‌تواند تا پایان قرن گلف استریم را به حد نقطه تحول برساند و در قرن آتی به از بین رفتن سرتاسری گلف استریم به شکل کنونی بینجامد.

گلف استریم بر آب و هوای سرتاسر جهان تأثیر دارد و نه فقط اروپا و آمریکای شمالی. و تضعیف هر چه بیشتر آن در دهه‌های آتی باعث تغییرات اقلیمی در نقاط بسیاری خواهد شد.

در ماه نخست ۲۰۲۱ چندین گزارش هشداردهنده در رابطه با تغییرات اقلیمی منتشر شد. بر اساس آنها، نرخ ذوب شدن یخچال‌های طبیعی و یخ‌های قطبی بسیار سریع‌تر از پیش‌بینی‌هاست و جهان به طور بی‌سابقه‌ای از ابتدای ظهور انسان متمدن تا کنون داغ شده است.

همچنین افزایش آب سطح دریاها بیشتر از تخمین دانشمندان سازمان ملل است و تا پایان قرن بیست‌و‌یک سطح آب دریاها ۱,۳۵ متر بالاتر می‌رود. افزایش سطح آب دریاها زندگی ۳۰ درصد جمعیت جهان را که در مناطق ساحلی پست زندگی می‌کنند، به خطر خواهد انداخت: از جزیره‌های مسکونی جنوب ایران تا کلان‌شهرهایی همچون شانگهای و نیویورک.