جمع بندی اولیه از اعتراضات استان سیستان و بلوچستان پس از قتل رانندگان و سوخت‌بران

خبرگزاری هرانا – در پی تیراندازی نیروهای سپاه پاسداران در روز دوشنبه ۴ اسفند به رانندگان و سوخت‌بران معترض به بسته شدن مرز که به منجر به کشته شدن دستکم ۱۰ تن و زخمی شدن تعداد دیگری شد، شهروندان معترض به ویژه در شهرهای سرجنگل، سوران، سراوان، جکیگور، ایرانشهر و زاهدان به شیوه‌های گوناگون اعتراض خود را نشان دادند. بستن جاده‌ها و بستن محل های کسب تنها نمونه‌هایی از این اعتراضات است که در مواردی با دخالت نیروهای انتظامی و نظامی به درگیری منجر شده است و به گفته منابع محلی کماکان جو شدید امنیتی در بسیاری از شهرهای استان سیستان و بلوچستان برقرار است. گفته می شود در پی این اعتراضات دامنه دار، تعداد از معترضات بازداشت و یا زخمی شده‌اند. همچنین کشته شدن یک مامور پلیس و دو معترض از جمله یک نوجوان گزارش شده است. در نتیجه این اعتراضات اینترنت اکثر مناطق استان قطع شده و یا با اختلالات گسترده مواجه شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، امروز شنبه ۹ اسفند ۱۳۹۹، در پی اعتراضات شهروندان در استان سیستان و بلوچستان نسبت به کشته شدن چندین راننده و سوختبر، جو شدید امنیتی در بسیاری از شهرهای این استان برقرار است.

همزمان گزارش‌هایی از بازداشت شماری از معترضان تجمعات روزهای اخیر منتشر شده است. کمپین فعالین بلوچ تاکنون هویت ۷ تن از این افراد را “محمد شهرسان زهی فرزند کاهم داد، عزیز شهرسان زهی ۱۶ ساله فرزند لهداد اهل شهرستان مهرستان، محمد درزاده فرزند عبدالغفور ساکن روستای دزک از توابع شهرستان سراوان، عبدالجلیل شه بخش فرزند ملاحسین، زکریا از طایفه شه بخش فرزند یارمحمد، سعید از طایفه شه بخش فرزند یارمحمد، عمر شه بخش فرزند ملا حسین” عنوان کرده است.

به گفته این کمپین عمر شه بخش که با اصابت دو گلوله به دست و یک گلوله به ناحیه پا زخمی شده بود به بیمارستان منتقل شده و کسانی که او را به بیمارستان برده بودند، توسط نیروهای امنیتی شناسایی و بازداشت شدند.

همچنین روز گذشته رسانک به نقل از منابع محلی از بازداشت چهار شهروند در شهرستان ایرانشهر خبر داد. هویت یکی از شهروندان “یحیی شکل زهی” احراز شده است. به گفته یک منبع مطلع؛ در پی تیراندازی نیروهای انتظامی آقای شکل زهی از ناحیه پا مجروح شده و درحالیکه به مسجدی واقع در خیابان فردوسی پناه برده بودند به همراه دو تن دیگر بازداشت شدند. بازداشت این شهروندان همراه با ضرب و شتم بوده است.

به علاوه عبدالحمید اسماعیل زهی، امام جمعه اهل سنت زاهدان واقع در استان سیستان و بلوچستان در خطبه‌های نماز جمعه ۸ اسفند، ضمن محکوم کردن کشتار سوخت‌بران توسط نیروهای سپاه پاسداران در منطقه صفر مرزی بَم پُشت سراوان گفت: سوخت‌بران به عناوینی به دولت در زمینه دور زدن تحریم‌ها خدمت کردند و خود مسئولین نیز به این امر “راضی” بودند.‎

امام جمعه اهل سنت زاهدان با بیان اینکه برخی شهروندان بلوچ از روی ناچاری مقداری سوخت را به سمت مرز حمل می کنند تا از آن طریق امرار معاش کنند، افزود: “دولت و استانداری نیز به آنان اجازه این کار را داده است، لازم نیست ما کِشتی های غول پیکر را به ونزوئلا بفرستیم، همین سوخت را در اختیار جوانان بیکار قرار بدهید تا هم سوخت کشور را بفروشند و هم برای خانه‎ی خود نانی بیاورند.” وی در ادامه عنوان کرد که مسئولین برایش “پیغام داده‌ بودند که خودش نیز تضمینی باشد که اگر سوختی خارج شد، پول دولت تضییع نشود”.

افزون بر این محمدحسین گرگیج، امام جمعه اهل سنت آزادشهر واقع در استان گلستان نیز خطبه‌های نماز جمعه ضمن اظهار تاسف از جان باختن و جراحت تعداد زیادی از شهروندان بلوچ در سراوان بر اثر تیراندازی در مرز سراوان از سوی مأموران نظامی، از سکوت سران کشور در این خصوص گلایه کرده و خواستار محاکمه علنی خاطیان این حادثه شد.

همزمان جلیل رحیمی جهان آبادی نماینده شهرستان تربت جام، تایباد، باخرز و صالح آباد، نائب رئیس فراکسیون مرزنشینان و عضو فراکسیون اهل سنت مجلس طی یادداشتی در خبرگزاری ایسنا در خصوص اعتراضات اخیر نوشته است: “در برخورد با مردم ولو طبق قانون، باید مراعات گردد خشونت خشونت می آورد و نفرت، نفرت می آفریند نمی‌توان توقع داشت مردم تحقیر شوند، به آنها شلیک شود و کسانی که تنها راه معیشتشان کار در مرز است را از نان خوردن بیندازیم و آنها سکوت کنند.”

معین الدین سعیدی، نماینده شهرستان چابهار در مجلس شورای اسلامی نیز ضمن بیان نبود زیرساخت اقتصادی در این استان افزود: “مردم ناچار هستند برای گذران زندگی به مباحثی مانند سوخت‌بری یا کولبری مبادرت روی بیاورند.” او همچنین فارغ از جایگاه افراد خواستار برخورد قانونی با مقصران و کسانی که این وقایع را به وجود آورده‌اند، شد.

سازمان گزارشگران بدون مرز نیز در توییتی به محرومیت مردم سیستان و بلوچستان از اینترنت طی روزهای اخیر واکنش نشان داد و نوشت؛ “حکومت ایران اینترنت را به‌طور کامل قطع کرده است تا مردم را از اطلاعات مستقل، درباره قیامی که پس از کشته شدن چند شهروند غیرنظامی، به وسیله پلیس مرزی بلوچستان، آغاز شده است، محروم و همچنان بتوانند مردم را بهتر و بدون شاهد سرکوب کند.”

از سوی دیگر روز پنجشنبه ۷ اسفندماه حسن امینی حاکم شرع مردمی کردستان با انتشار بیانیه ای ضمن محکوم کردن کشتە و زخمی شدن عدەای از مردم شهرستان سراوان توسط نیروهای نظامی، گفت: “رخداد تلخ و ننگین تیراندازی مأموران به سوی مردمان بی‌دفاع و جان برکف برای تأمین لقمه‌ای نان! در شهرستان سراوان سیستان و بلوچستان، جان را فشرد، و خاطره‌ی جانسوز کشته و زخمی شدن جمع کثیری از سوخت‌بران بلوچ و نیز کولبران مظلوم در کردستان را تجدید نمود. هر چند با توجه به وقوع روزانه‌‌ی اینگونه جنایات، درد ورنج این مردم بینوا و مظلوم کهنە پذیر و فراموش شدنی نیست”

در جریان اعتراضات مردم سیستان و بلوچستان، منابع محلی ویدیویی از تیراندازی نیروهای نظامی مستقر در پاسگاه بخش کورین به سوی معترضین در شهر سرجنگل را منتشر کردند. در پی این رفتارها، روز چهارشنبه ۶ اسفند مردم معترض به پایگاه مذکور وارد شدند و خودرویی متعلق به این پایگاه را به آتش کشیدند.

روز چهارشنبه ۶ اسفندماه برخی منابع محلی از جان باختن دستکم دو شهروند از جمله یک نوجوان در روستای شورو زاهدان به دست نیروهای نظامی خبر دادند. هویت این افراد حسن محمدزهی، ۱۳ ساله فرزند نیازمحمد و محمدصالح معتقدی، عنوان شده است.

پس از تنش و درگیری در سراوان در اعتراض به مرگ چندین راننده و سوختبر به دست نیروهای نظامی، اصناف چندین شهر استان سیستان‌ و ‌بلوچستان از جمله ایرانشهر، زاهدان و جکیگور با بستن مغازه ها در اعتراض به اعمال خشونت توسط نیروهای نظامی دست به اعتصاب زدند.

به گفته منابع محلی همزمان با شدیدتر شدن جو امنیتی در شهرهای استان سیستان و بلوچستان، اینترنت تلفن همراه در بسیاری از شهرهای این استان قطع یا با اختلال شدید مواجه شده است. اینترنت همراه اول در این مناطق در بسیاری موارد کاملا قطع و خدمات ایرانسل با اختلال روبرو شده است.

روز گذشته علیرضا موسایی دادستان نظامی استان سیستان و بلوچستان از تشکیل پرونده‌ای در خصوص رخداد روز دوشنبه خبر داد و گفت: “درباره حوادث رخ داده در گذر مرزی شمسر شهرستان سراوان، از همان لحظات ابتدایی، پرونده‌ای در دادسرای نظامی استان تشکیل شد که  به طور ویژه در دست رسیدگی است”.

این سخنان در حالی است که روز سه شنبه ۵ اسفند محمدهادی مرعشی، معاون امنیتی انتظامی استاندار سیستان و بلوچستان ضمن تایید خبر کشته شدن شماری از سوختبران مدعی شده بود: “‌این حادثه ساعت ۸ صبح دیروز در مرز شمسر شهرستان سراوان توسط سوخت‌برها در آن طرف مرز رخ داد که با تیراندازی افراد ناشناس یک نفر از سوخت‌برها کشته شد و تعدادی زخمی شدند” این مقام امنیتی در ادامه با ادعای اینکه این درگیری با تحریک و فضاسازی اعضای جیش العدل و تحرکات برخی به ادعای وی “سودجویان” در حوزه شهرستان سراوان به وجود آمد، گفت که در این درگیری ۲ نفر کشته و تعدادی زخمی شدند.

پیشتر نیز استاندار سیستان و بلوچستان نیز با طرح این ادعا که “سیستان و بلوچستان هم‌اینک در شرایط امنیتی بسیار خوبی بسر می‌برد”، تعداد قربانیان را ۳ نفر عنوان کرد و مدعی شد: “نوع فضاسازی در حوادث اخیر سیستان و بلوچستان به گونه‌ای بود که انگار یک قتل عامی اتفاق افتاده، در حالیکه از سه نفری که طی این حوادث کشته شدند، ۲ نفر در پاکستان و تنها یک نفر در داخل منطقه بوده است”.

در اظهار نظری دیگر معاون امنیتی انتظامی استاندار سیستان و بلوچستان نیز مدعی شد: “از افراد مسلح نیز کسی بازداشت نشده است اما برخی شناسایی شده‌اند و یک تعدادی از آنها نیز که به سمت پاسگاه (سرجنگل) تیراندازی کردند در حمایت از گروهک‌های معاند نظام هستند و نقطه‌ای هم که این اتفاق افتاده است (سرجنگل زاهدان) اصلا ربطی به مرز نداشت”.

این در حالی است که روز دوشنبه ۴ اسفند، اعتراضات مردمی نسبت به انسداد مسیر تردد گروهی از سوختبران توسط نیروهای مرزبانی منجر به تیراندازی نیروهای نظامی و کشته شدن و زخمی شدن تعدادی از شهروندان شد.

کمپین فعالین بلوچ پیشتر با اعلام اینکه در جریان این رخداد دستکم ۱۰ شهروند کشته و ۵ تن دیگر زخمی شدند، هویت شهروندان جان باخته را “یحیی گنگوزهی، فرزند علی خان، عبدالرحمن شهرسان زهی، عبدی شهرسان زهی فرزند بهارشاه، سلمان شهرسان زهی، رحمان بخش دهواری فرزند بهارشاه، عبدالوهاب دامنی، انس صاحب زاده، عبدالغفور توتازهی، محمد میربلوچزهی، محمد نصرت زهی» ۱۷ ساله فرزند بشیر و اسامی زخمی شدگان “بهزاد آزادی فرزند رسول، ادریس بلوچ زهی فرزند حسن، محمد مندازهی، «سلمان» فرزند جنگهان، عبدالستار دهواری فرزند خیرمحمد عنوان کرده است.

بسیاری از کاربران شبکه های اجتماعی طی روزهای اخیر با استفاده از هشتگ‌های #سراوان_تنها_نیست، #سوخت‌بر_نکشید، #DontKillBalochi و #سراوان، اعتراض خود را نسبت به قتل چندین راننده و سوختبر و تبعیض حکومتی نسبت به شهروندان این مناطق در استان سیستان و بلوچستان نشان دادند.

در سال‌های اخیر سپاه پاسداران مسئولیت امنیت مرزهای این منطقه را بر عهده گرفته و با دیگر نیروهای نظامی و امنیتی ایران قرارگاهی مشترک در سیستان و بلوچستان برپا کرده‌اند.

سالانه ده‌ها نفر از شهروندان عمدتا بلوچ در استان های سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان در تیراندازی ماموران کشته و یا زخمی می‌شوند، عمده این افراد کسانی هستند که به کار فروش و جابه‌جایی سوخت -در مقدار اندک- مشغول‌اند که حکومت ایران آن را قاچاق می‌نامد.

از سوی دیگر دولت ایران چندی پیش طرحی به نام “رزاق” را تصویب کرده که بنابر آن قرار است جایگاه‌های سوخت رسانی در طول مرز زده شود و فروش سوخت توسط ساکنانی که تا شعاع ۲۰ کیلومتری مرز زندگی می کنند، قانونی شود. به گفته فعالان بلوچ این طرح یکی از زمینه‌های نارضایتی‌های اخیر بوده و در نتیجه آن ممکن است جمعیت زیادی از شهروندان در استان سیستان و بلوچستان منبع درآمد خود را از دست بدهند. چرا که بسیاری از کسانی که به سوخت‌بری در استان سیستان و بلوچستان مشغول هستند محل زندگی‌شان از ۲۰ کیلومتری مرز فاصله بیشتری دارد. معاون امنیتی انتظامی استاندار سیستان و بلوچستان نیز مدعی شده طرح رزاق یک طرح کارشناسی‌شده و قانونی است که فقط با مشارکت مردم تداوم پیدا خواهد کرد.