خاک‌ صحنه‌خورده‌ها، در موسیقی کشور پیشتاز شدند

نرگس کیانی: ارکستر خصوصی پارسوآ در سال ۱۳۹۷، به‌ سرپرستی و رهبری احمد مقدسی‌زاده، با نگاه ویژه به موسیقی ایران و اجرای آثار آهنگسازان ایرانی با رویکرد ارکسترال در استان البرز تأسیس شد. 

شرکت در چهارمین جشنواره موسیقی فجر استان البرز، همزمان با سی‌وچهارمین جشنواره موسیقی فجر در سال ۹۷ نخستین اجرای عمومی این گروه را رقم زد. فضای ملتهبی که از دی تا اسفند ۹۸ کشور را فراگرفته بود اما، مانع از روی صحنه‌رفتن دومین اجرای ارکستر پارسوآ شد و این ارکستر در سال ۹۹ با اولین تجربه اجرا در تهران و در سی‌وششمین جشنواره موسیقی فجر به واسطه حضور ۳۴۳۷ تماشاگر آنلاین، شگفتی آفرید. 

اجراهای جشنواره سی‌وششم طبق تصمیم ستاد برگزاری آن و با توجه به شرایط بیماری کرونا و محدودیت‌ حضور مخاطبان به ‌صورت مجازی از ۷ سایتِ جشنواره موسیقی فجر، انجمن موسیقی ایران، تیوال، بیپ‌تونز، تماشاخونه، گپ‌فیلم و نواک پخش شد و طبق آمار اعلام‌شده، ارکستر ملی ایران (با ۵۳۲۹ تماشاگر)، گروه رستاک (با ۴۹۱۷ تماشاگر)، ارکستر پارسوآ (با ۳۴۳۷ تماشاگر)، ارکستر سمفونیک تهران (با ۳۳۸۹ تماشاگر) و دوئت فراتا - دی پالمای ایتالیا (با ۳۲۳۱ تماشاگر) در صدر قرار گرفتند. 

           این مطالب را هم بخوانید:

          ◾️ ۵۵هزار نفر اجراهای جشنواره موسیقی فجر را تماشا کردند

          ◾️از پشتِ سَر گذاشتن ارکسترهای دولتی تا واکنش شورانگیز یوتیوبر انگلیسی

          ◾️چه شد که موسی با «بوتورای» شور گرفت؟ 

این که چگونه ارکستر خصوصی پارسوآ که تنها ۲ سال از عمر آن می‌گذرد و به گفته رهبرش، ارکستری نوپا به حساب می‌آید توانسته است از یک ‌سو در رقابتی نزدیک با ارکستر ملی قرار بگیرد و از سوی‌ دیگر ارکستر سمفونیک تهران را در جذب مخاطب پشت سر بگذارد قابل تامل است و وجوب این تامل آن‌گاه نمایان‌تر می‌شود که به یاد بیاوریم متولی این دو ارکستر، بنیاد فرهنگی هنری رودکی است؛ نهادی در ظاهر عمومی و غیردولتی که از ردیف‌های پیش‌بینی شده در بودجه سالانه کشور به عنوان زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سهم می‌برد و آخرین باری که گزارش عملکرد مالی آن منتشر شد، ۱۲ ماهه منتهی به سال ۹۶ بود که در آن جمع کل هزینه‌های ارکسترها را ۹۵۹۴۸ میلیون‌ریال ذکر کرده بودند. گزارشی که در سال‌های ۹۷ و ۹۸ منتشر نشد. 

کمک هزینه‌ای که تنها کفاف ۶۰ درصد مخارج را داد

احمد مقدسی‌زاده رهبر ارکستر خصوصی پارسوآ در پاسخ به درخواست مروری بر سود و زیان اجراهایشان از هنگام شکل‌گیری تا کنون، توضیح داد: «در اولین اجرای‌مان در چهارمین جشنواره موسیقی فجر استان البرز در سال ۹۷ به این علت که منبع تامین هزینه‌های گروه‌های شرکت‌کننده از بلیت‌فروشی بود، با وجود پُر بودن سالن، مبلغ به دست‌آمده به واسطه تعداد بالای نوازندگان و وجاهت هنری آن‌ها، پاسخ‌گوی هزینه‌هایمان، نبود. در جشنواره سی‌وششم نیز مخارجی که گریزی از آن‌ها نبود بیش از کمک‌هزینه دریافتی از ستاد برگزاری شد. کمک‌هزینه‌ای که شاید برای ارکستری ۱۵ نفره کفایت می‌کرد اما یک ارکستر ۴۵ نفره مانند پارسوآ، به حداقل دو یا سه برابر آن احتیاج داشت و اگر این طور می‌بود من، به عنوان رهبر ارکستر ناچار نمی‌شدم برای جبران مابه‌التفاوت ارقام دریافتی و پرداختی، از جایی دیگر کمک بگیرم و از دوستانِ دل‌سوز موسیقی بخواهم حمایت‌مان کنند.»  

او همچنین در پاسخ به این که آیا مبلغ حاصل از بلیت‌فروشی به گروه‌های شرکت‌کننده تعلق گرفت یا خیر، گفت: «برای اجرا در جشنواره مطابق قرارداد، کمک‌هزینه‌ای به گروه‌ها تعلق گرفت که ۶۰ درصد هزینه‌های ما را تامین کرد و مبلغ حاصل از بلیت‌فروشی متعلق به گروه‌ها نبود.»

کمک‌هزینه‌ جشنواره موسیقی فجر شاید برای ارکستری ۱۵ نفری کفایت می‌کرد اما یک ارکستر ۴۵ نفری مانند پارسوآ، به حداقل دو یا سه برابر آن احتیاج داشت. اگر این طور می‌بود، من ناچار نمی‌شدم برای جبران هزینه‌ها، از دوستانِ دل‌سوز موسیقی بخواهم حمایت‌مان کنند

از تردید اولیه برای پذیرش پارسوآ تا شگفتی‌آفرینی این ارکستر دو ساله

تردید اولیه اعضای ستاد برگزاری جشنواره برای پذیرش ارکستر پارسوآ در سی‌وششمین جشنواره موسیقی فجر، نکته دیگری‌ بود که مقدسی‌زاده به آن اشاره کرد.

او در این خصوص توضیح داد: «اعضای ستاد برگزاری جشنواره در ابتدا به‌حق، نسبت به حضور پارسوآ در جشنواره مردد بودند و در نهایت به ما اعتماد کردند که از آن‌ها سپاسگزاریم البته لازم به ذکر است که گروه‌هایی هم در جشنواره حضور داشتند که پذیرفته‌شدن‌شان در این رویداد عجیب بود.»

مقدسی‌زاده که ساز تخصصی‌اش ویولن و ویولاست در پاسخ به این که چرا این عدم اعتماد در وهله اول  را به‌حق می‌داند، تشریح کرد: «یک ارکستر ۲ ساله، ارکستری نوپا محسوب می‌شود و حضورش در یک جشنواره می‌تواند ریسک تلقی شود اما با اعتماد برگزارکنندگان، اتفاقی عجیب و خوشایند رخ داد؛ ارکستری که احتمال موفقیتش در جلب نظر مخاطب، با تردید روبه‌رو بود، در جایگاه سوم پرمخاطبین‌ترین اجراهای سی‌وششمین جشنواره موسیقی فجر ایستاد و شگفتی آفرید.»

اجرایی قابل قبول و بازخوردهایی مثبت

او با اشاره به مقایسه آمار مخاطبان ارکستر پارسوآ با ارکستر ملی ایران که در جایگاه نخست ایستاده است، تصریح کرد: «برای این مقایسه، امکانات خودمان را در کنار امکانات ارکستر ملی ایران قرار می‌دهم. مسلم است این مقایسه به قصد جسارت به اعضای محترم ارکستر ملی که دوستانم هستند و رهبر آن که استادم است، نیست اما می‌توان از خود پرسید وقتی ارکستر پارسوآ با امکانات فعلی، تنها ۱۸۲۹ مخاطب کمتر از ارکستر ملی ایران داشته است، اگر امکاناتی مشابه داشت، چه می‌کرد؟! این مسئله‌ای است که به عقیده من باید مورد توجه سیاست‌گذاران حوزه هنر و مشخصا موسیقی قرار گیرد.» 

این مدرس موسیقی در خصوص تعداد جلسات تمرین ارکستر پارسوآ پیش از ضبط نهایی برای ارائه در جشنواره، توضیح داد: «ما تنها توانستیم برای ۴ جلسه تمرین آن هم با فاصله زمانی بسیار و استرسی بالا برای تامین هزینه اجاره استودیو، برنامه‌ریزی کنیم و این در مقایسه با برنامه ارکستر ملی ایران برای تمرین که شامل سه روز در هفته در مکان ثابت با تمام امکانات می‌شود، داستانی متفاوت را رقم می‌زند. ما با پرداخت هزینه، تنها اجازه دو جلسه تمرین با سازهای موجود در سالن رودکی مانند پرکاشن، پیانو و... را داشتیم که به دلیل بالا بودن هزینه آن، به یک جلسه کاهش دادیم. در این شرایط من به عنوان رهبر ارکستر مضطرب بودم در اجرا برای نوازنده‌ای که پارتش را به اندازه کافی با ارکستر تمرین نکرده است، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ با وجود همه این مشکلات، به عقیده خودم از دیدگاهی کارشناسانه اجرایی قابل قبول ارائه و بازخوردهای مثبت بسیار گرفتیم.» 

تبدیل بهترین سالن، به بدترین سالن برای اجرای موسیقی

مقدسی‌زاده صحبتش را با اشاره به شرایط عجیب و غریب صدابرداری در تالار رودکی ادامه و توضیح داد: «نمی‌دانم این تصمیم را چه کسی گرفت اما کافی بود از یک موزیسین و نه یک صدابردار می‌پرسید آیا می‌توان تالار رودکی را با موکت فرش کرد یا خیر، تا در جواب خنده‌ای ناباورانه دریافت می‌کرد. موکت پهن‌شده در تالار رودکی، بهترین سالن موجود از لحاظ آکوستیک را به بدترین سالن برای اجرای موسیقی تبدیل کرده بود.»

شاید بگویند ارکستر پارسوآ نوپاست و باید خاک‌خوری کند، کاری که ما به خوبی بلدش هستیم و به شخصه بعد از ۲۰ سال فعالیت حرفه‌ای در عرصه موسیقی، همچنان خاک‌خوری می‌کنم و ظاهرا پایانی برای آن نیست

او ادامه داد: «با دیدن موکت ابتدا گمان کردیم چون می‌خواهند میکروفن‌گذاری کنند قصدشان برداشتن صدا به صورت خام و کار کردن بر روی آن است اما هنگامی که صدای ارکستر را شنیدیم، دیدیم چنین اتفاقی رخ نداده است و همان چیزی که ضبط شده بود، پخش شد. این شیوه صدابرداری را با صدابرداری ارکستر ملی ایران مقایسه کنید که با بالاترین کیفیت در بالکن تالار وحدت که افکت خوبی به صدای ارکستر می‌دهد، انجام شد. در حالی که ما در فضایی خشک که صدای صحبت کردن آدم‌ها را از فاصله یک متری نمی‌شنیدید، روی صحنه رفتیم. در یک ارکستر ۴۵ نفری لازم است نوازنده‌ای که جلوی سن قرار دارد، صدای نوازنده‌ای را که انتهای سن است بشنود و برای تحقق آن یا مانیتور صدابرداری گذاشته می‌شود که کارش انتقال صداهاست یا در سالنی مانند تالار رودکی روی صحنه می‌روند که در حالت طبیعی صدا را در فضا پخش می‌کند و همه یکدیگر را به خوبی می‌شنوند که در اجرای ارکستر پارسوآ چنین نبود.»

او در پایان تصریح کرد: «شاید بگویند این ارکستر نوپاست و باید خاک‌خوری کند، کاری که ما به خوبی بلدش هستیم و به شخصه بعد از ۲۰ سال فعالیت حرفه‌ای در عرصه موسیقی، همچنان خاک‌خوری می‌کنم و ظاهرا پایانی برای آن نیست.» 

۵۸۲۵۹