بیماری پارکینسون و علائم آن را بشناسیم

به گزارش «تابناک»،  بیماری پارکینسون PD  یک اختلال عصبی است که به طور عمده بر نورون‌های تولید کننده دوپامین ("دوپامینرژیک") در یک منطقه خاص در مغز، به نام ماده سیاه (سابستنشیال نگرا) اثر می‌گذارد

بیماری پارکینسون PD یک اختلال عصبی است که به طور عمده بر نورون‌های تولید کننده دوپامین ("دوپامینرژیک") در یک منطقه خاص در مغز، به نام ماده سیاه (سابستنشیال نگرا) اثر می‌گذارد.

دوپامین نقش مهمی در تنظیم حرکت بدن دارد و کاهش آن کاهش می‌تواند علت بسیاری از علائم بیماری پارکینسون فرد مبتلا باشد. علت این عارضه دقیقا مشخص نیست، اما اکثر کارشناسان تصور می‌کنند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند در بروز این بیماری موثر باشد.

علائم پارکینسون

علائم و نشانه‌های بیماری می‌تواند در هر فرد متفاوت باشد. شروع علائم اولیه ممکن است خفیف بوده و مورد توجه قرار نگیرد. بیماری اغلب از یک طرف بدن شروع شده و معمولاً حتی بعد از شروع علائم در  هر دو طرف فرد،   علائم در همان طرف شدید‌تر از طرف مقابل می‌باشد.

نشانه‌های پارکینسون ممکن است شامل موارد زیر باشد:
•    رعشه یا لرزش که معمولاً از یک اندام، دست یا انگشتان شروع می‌شود. ممکن است انگشت شست و سبابه را ناخودآگاه به هم مالیده که به این علامت پیل-رولینگ یا غلطاندن قرص می‌گویند. لرزش دست‌ها حتی ممکن است هنگام استراحت هم وجود داشته باشد.

• آهسته  شدن حرکات (برادی کینزی): با پیشرفت  بیماری ممکن است حرکات فرد کند شده و کار‌های ساده دشوار و وقت گیر باشد.   هنگام راه رفتن، قدم‌ها کوتاه‌تر شده و یا در حین راه رفتن فرد پا‌های خود را روی زمین بکشد. همچنین بلند شدن از صندلی کاری دشوار باشد.
• سخت شدن عضلات ممکن است در هر قسمت از بدن فرد رخ دهد. سفتی عضلات می‌تواند دردناک بوده و دامنه حرکت بیمار را محدود کند.
• اختلال در وضعیت تعادل: حالت بدن ممکن است به شکل خمیده شده و یا فرد در نتیجه بیماری دچار  اختلال تعادل شود.
• از دست دادن حرکات خودکار: به این معنی که فرد  ممکن است توانایی انجام برخی حرکات خودکار از جمله چشمک زدن، لبخند زدن یا تکان دادن دست‌ها خود را هنگام راه رفتن از دست دهد.
• تغییر در حرف زدن: فرد با مکث یا حالتی شبیه تردید شروع به حرف زدن می‌کند و صدای او هنگام صحبت آهسته و یکنواخت و عاری از واکنش‌های احساسی است.
• تغییر در نوشتن: نوشتن برای فرد دشوار شده و دستخط او ممکن است ریزتر از حالت معمول شود.
  
  

  علل بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون در اثر از بین رفتن سلول‌های عصبی در قسمتی از مغز به نام ماده سیاه ایجاد می‌شود. سلول‌های عصبی این بخش از مغز وظیفه تولید ماده شیمیایی به نام دوپامین را بر عهده دارند. دوپامین به عنوان یک پیام رسان بین قسمت‌های مغز و سیستم عصبی عمل کرده و به کنترل و هماهنگی حرکات بدن کمک می‌کند. آسیب و یا از بین رفتن سلول‌های این بخش موجب کاهش میزان دوپامین در مغز می‌شود. این بدان معناست که بخشی از مغز که مسئولیت کنترل حرکت را دارد، به طور نرمال کار نمی‌کند و موجب می‌شود حرکات فرد کند و غیر طبیعی شود.
از بین رفتن سلول‌های عصبی طی یک روند کند ایجاد می‌شود، اما علائم بیماری پارکینسون معمولاً هنگامی آغاز می‌شود که حدود ۸۰ ٪ سلول‌های عصبی موجود در جسم سیاه از بین رفته باشند.

چه عواملی باعث از بین رفتن سلول‌های عصبی می‌شود؟

مشخص نیست که چرا از بین رفتن سلول‌های عصبی مرتبط با بیماری پارکینسون رخ می‌دهد، اگرچه تحقیقات برای یافتن دلایل احتمالی در حال انجام است.
در حال حاضر، اعتقاد بر این است که ترکیبی از تغییرات ژنتیکی و عوامل محیطی ممکن است مسئولیت این بیماری باشد.

۱- ژنتیک

مشخص شده است که عوامل ژنتیکی خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش می‌دهد،   اما علت اینکه چرا برخی افراد نسبت به این بیماری حساس ترند مشخص نیست.
بیماری پارکینسون می‌تواند ناشی از انتقال ژن‌های معیوب توسط والدین باشد. اگرچه به ارث رسیدن بیماری از این طریق در یک خانواده نادر می‌باشد.

۲- فاکتور‌های محیطی

برخی محققان اعتقاد دارند که عوامل محیطی مانند سموم دفع آفات و علف کش‌ها در کشاورزی و ترافیک یا آلودگی‌های صنعتی احتمال ابتلا به بیماری پارکینسون را در فرد افزایش می‌دهد. هرچند که شواهد که نشان دهنده تاثیر این عوامل را بر بیماری پارکینسون بدست نیامده است.

سایر دلایل پارکینسونیسم

"پارکینسونیسم" اصطلاحی است که برای توصیف علائم لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکت افراد به کار می‌رود.
بیماری پارکینسون شایعترین نوع پارکینسونیسم است، اما انواع نادری نیز وجود دارد که به علل خاصی ایجاد می‌شود:
•    برخی از این بیماری‌ها شامل پارکینسونیسم ناشی از دارو: هنگامی که علائم پس از مصرف برخی دارو‌های خاص مانند برخی از دارو‌های ضد روان پریشی ایجاد می‌شوند و معمولاً پس از قطع دارو بهبود می‌یابند.
•    بعضی اختلالات پیشرونده مغز: مانند فلج پیشرونده هسته‌ای، پیشرفت آتروفی پیشرونده  سیستم‌های متعدد و کورتیکوبازال دژنراسیون یا CBD یک بیماری نادر، پیش رونده  و تخریب کننده سیستم اعصاب مرکزی است.
•    بیماری عروق مغزی: در واقع سکته‌های کوچک باعث مرگ چندین قسمت از مغز می‌شوند (۲).

   درمان پارکینسون

برای درمان بیماری پارکینسون چه باید کرد؟

-    درمان دارویی

اکثر بیماران پارکینسون به منظور کنترل علائم بیماری با دارو تحت درمان قرار می‌گیرند. این دارو‌ها با تحریک سلول‌های باقیمانده موجود در جسم سیاه برای ایجاد دوپامین بیشتر (دارو‌های لوودوپا) یا مهار برخی از استیل کولین تولید شده (دارو‌های ضد کولینرژیک) کار می‌کنند؛ بنابراین بین مواد شیمیایی موجود در مغز تعادل ایجاد می‌کنند. به همین دلیل نظارت و همکاری دقیق پزشک برای تهیه یک برنامه درمانی اختصاصی برای هر فرد بسیار مهم است. عوارض جانبی هر دارو با توجه به نوع دارو و بیمار در هر فرد متفاوت است. برخی از دارو‌های مورد استفاده در کنترل بیماری عبارتند از:

• لوودوپا

برای اکثر بیماران، لوودوپا علائم کندی، سفتی و لرزش را کاهش می‌دهد. این به ویژه برای بیمارانی که از دست دادن حرکت خود به خود و سفتی عضلات موثر هستند، مؤثر است. با این حال، این دارو پیشرفت بیماری را متوقف یا کند نمی‌کند.

• آگونیست‌های دوپامین

بروموکریپتین، پورگولید، پرامیپیکسول و روپینیرول دارو‌هایی هستند که از نقش پیام رسان‌های شیمیایی در مغز تقلید می‌کنند و باعث می‌شوند سلول‌های عصبی همانند دوپامین واکنش نشان دهند.
آن‌ها می‌توانند به تنهایی یا همراه با لوودوپا تجویز شوند و ممکن است در مراحل اولیه بیماری مورد استفاده قرار گیرند یا برای طولانی کردن مدت زمان کارآیی لوودوپا استفاده شوند. این دارو‌ها معمولاً عوارض جانبی بیشتری نسبت به لوودوپا دارند، بنابراین قبل از تجویز پزشکان آگونیست‌های دوپامین به بیماران مورد توجه قرار می‌گیرد.

• مهارکننده‌های COMT

انتاکاپون و تولکاپون دارو‌هایی هستند که در پاسخ به لودوپا برای درمان نوسانات استفاده می‌شوند. COMT آنزیمی است که لوودوپا را در جریان خون متابولیزه می‌کند.
با مسدود کردن COMT، لوودوپا بیشتر می‌تواند به مغز نفوذ کرده و با انجام این کار، اثر بخشی درمان را افزایش دهد.

• سلژیلین

این دارو فعالیت آنزیم مونوآمین اکسیداز B (MAO-B) را کاهش می‌دهد، آنزیمی که دوپامین را در مغز متابولیزه می‌کند، باعث به تأخیر افتادن دوپامین و دوپامین به طور طبیعی در لودوپا می‌شود.

• دارو‌های آنتی کولینرژیک

Trihexyphenidyl، benztropine mesylate، biperiden HCL و procycidine  که موجب مسدود کردن استیل کولین در مغز می‌شوند که اثرات آن با افت سطح دوپامین بیتر می‌شود. این دارو‌ها بیشتر در درمان لرزش و سفتی عضلات و همچنین در کاهش پارکینسونیسم ناشی از دارو مفید هستند. آن‌ها به دلیل عوارض و عوارض جانبی جدی معمولاً برای استفاده طولانی در بیماران مسن توصیه نمی‌شوند.

• آمانتادین

این یک داروی ضد ویروسی است که به کاهش علائم پارکینسون (ربطی به اجزای ضد ویروسی آن) نیز کمک می‌کند و اغلب در مراحل اولیه بیماری استفاده می‌شود. بعضی اوقات با داروی ضد کولینرژیک یا لوودوپا استفاده می‌شود. این ممکن است در درمان حرکات تند و زننده مرتبط با پارکینسون مؤثر باشد.

• عمل جراحی

برای بسیاری از بیماران مبتلا به پارکینسون، دارو‌ها برای حفظ کیفیت خوب زندگی مؤثر هستند. با پیشرفت این اختلال، برخی از بیماران در پاسخ خود به درمان دچار تغییر و تحول می‌شوند، معروف به "نوسانات حرکتی" است.
جراحان مغز و اعصاب با کار بر روی ساختار‌های عمیق مغز که در کنترل حرکت – تالاموس، گلوبوس پالیدوس و هسته زیر تالاموس – حرکات غیر ارادی شرایط مانند پارکینسون را تسکین می‌دهند.

• پالیدوتومی

این روش ممکن است برای بیماران مبتلا به پارکینسون تهاجمی یا برای کسانی که به دارو‌ها پاسخ نمی‌دهند، توصیه شود. پالیدوتومی با قرار دادن یک کاوشگر سیم در گلوبوس پالیدوس – یک ناحیه بسیار کوچک از مغز، اندازه گیری در حدود یک چهارم اینچ، در کنترل حرکت افراد انجام می‌شود.

• تالاموتومی

تالاموتومی از جریان‌های فرکانس رادیویی برای از بین بردن بخش کوچک، اما خاصی در تالاموس استفاده می‌کند. در تعداد کمی از بیماران که به علت لرزش دست‌ها قادر به انجام فعالیت‌های روزانه نیستند، به کار می‌رود. تالاموتومی به علائم دیگر پارکینسون کمک نمی‌کند و در بیماران مبتلا به لرزش بیشتر از مبتلایان به  پارکینسون نیز می‌تواند مفید باشد.

• تحریک مغز عمیق (DBS)

DBS جایگزینی ایمن‌تر برای پالیدوتومی و تالاموتومی ارائه می‌دهد. از الکترود‌های کوچکی که برای تأمین نیروی الکتریکی به هسته زیر تالاموس یا گلوبوس پالیدوس، بخش‌های عمیق مغز درگیر در عملکرد حرکتی کاشته شده اند، استفاده می‌کند.
این شکل از تحریک به تعادل پیام‌های کنترل در مغز کمک می‌کند و در نتیجه لرزش را سرکوب می‌کند. DBS هسته ساب تالامیک یا گلوبوس پالیدوس ممکن است در درمان کلیه علائم حرکتی اولیه پارکینسون مؤثر باشد و ممکن است کاهش قابل توجهی در دوز‌های دارویی ایجاد کند.

زندگی با پارکینسون

اگرچه در حال حاضر درمانی برای پارکینسون وجود ندارد، اما می‌توان علائم بیماری را با استفاده از گزینه‌های مختلف از جمله  دارو‌ها و سایر روش‌های حمایتی کنترل کرد.
علائم حرکتی به طور معمول شامل لرزش، سفتی عضلات، برادیکینزیا (حرکت آهسته)، عدم تعادل (مشکلات تعادل) و مشکلات راه رفتن است. علائم غیر حرکتی شامل مشکلات خواب، تغییر بویایی، خستگی، افسردگی و اضطراب، اختلال در روند روانی، مشکلات دستگاه گوارش و موارد دیگر می‌باشد. روش‌های غیر دارویی و حمایتی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

ورزش

شروع یا ادامه برنامه ورزش منظم می‌تواند در تحرک شما چه در کوتاه مدت و چه در طولانی مدت تفاوت بزرگی ایجاد کند. افراد مبتلا به پارکینسون همچنین مزایای جسمی (و روانی) شنا، دوچرخه سواری، رقص و حتی بوکس غیر تماسی را گزارش می‌دهند. در حقیقت چندین مطالعه تحقیقاتی نشان داده اند که روال‌های منظم ورزش پیاده روی، تمرین قدرتی یا تای چی می‌تواند به حفظ یا حتی بهبود، تحرک، تعادل و هماهنگی در افراد مبتلا به PD کمک کند.

رژیم غذایی

هیچ رژیم غذایی برای PD توصیه نمی‌شود، اما به طور کلی خوردن سالم همیشه انتخاب خوبی است. به عنوان مثال خوردن چندین وعده میوه و سبزیجات در روز، فیبر را افزایش می‌دهد و علاوه بر ارتقاء سلامت عمومی، می‌تواند به کاهش یبوست نیز کمک کند. همچنین نوشیدن مقدار زیادی آب یا سایر نوشیدنی‌های بدون الکل و کافئین باعث آب رسانی کافی به بدن می‌شود و احتمال بروز گرفتگی عضلات را کاهش می‌دهد. همچنین میوه و سبزیجات سرشار از آنتی اکسیدان‌ها مانند زغال اخته، اسفناج و چای سبز نیز ممکن است برای رژیم شما مفید باشند.

طب جایگزین

درمان‌های حمایتی می‌توانند به کاهش برخی از علائم و عوارض بیماری پارکینسون مانند درد، خستگی و افسردگی کمک کنند. این روش‌ها وقتی به همراه درمان‌های شما انجام می‌شوند، کیفیت زندگی شما را بهبود می‌بخشند:
ماساژ: ماساژ درمانی می‌تواند تنش عضلانی را کاهش داده و باعث آرامش شود. اما این روش درمانی بندرت تحت پوشش بیمه درمانی قرار دارد.
تایچی: شکل قدیمی ورزش چینی، تای تای دارای حرکات کند و روان است که ممکن است باعث بهبود انعطاف پذیری، تعادل و قدرت عضلات شود. تای چی همچنین ممکن است از افتادن فرد جلوگیری کند. چندین شکل از تای چی برای افراد در هر سنی و شرایط جسمی مناسب است.
یک مطالعه نشان داد که تای چی ممکن است تعادل افراد مبتلا به بیماری پارکینسون خفیف تا متوسط را بیش از تمرینات کششی و مقاومت بهبود بخشد.
یوگا: در یوگا، حرکات کششی و ایجاد حرکات نرم ممکن است انعطاف پذیری و تعادل شما را افزایش دهد. شما ممکن است اکثر نکات را متناسب با توانایی‌های بدنی خود تغییر دهید.
تکنیک الکساندر: این روش که بر وضعیت بدنی، تعادل و تفکر در مورد نحوه استفاده از ماهیچه‌ها تمرکز دارد،   می‌تواند تنش و درد عضلات را کاهش دهد.
مراقبه: در مدیتیشن، شما بی سر و صدا ذهن خود را بر روی یک ایده یا تصویر متمرکز می‌کنید. مدیتیشن ممکن است استرس و درد را کاهش دهد و احساس سرزندگی را در فرد بهبود بخشد.
حیوان خانگی درمانی. داشتن یک سگ یا گربه ممکن است انعطاف پذیری و حرکت را افزایش داده وبه سلامت عاطفی فرد را کمک کند.

 

سایر مراقبت‌های پرستاری در افراد مبتلا به پارکینسون

اصول کلی مراقبت این بیماران عبارتند از درمان فیزیکی، امیدوارکردن و اطمینان دادن به بیماران، و درمان بیماری‌های همراه نظیر افسردگی
 ۱- بیمار باید در ۲۴ ساعت حداقل ۲ لیتر مایعات مصرف نماید.
 ۲- بدلیل مصرف دارو‌ها و کاهش حرکات دستگاه گوارش فرد مبتلا به یبوست می‌شود، در نتیجه باید از غذا‌های پر فیبر همراه با نرم کننده‌های غذا همراه با ملین و و مسهل‌های ضعیف استفاده شود.
 ۳- نیم ساعت بعد از صرف غذا در صبحانه و شام بیمار را تشویق نمائید تا به توالت برود و اجابت داشته باشد.
   ۴-  همزمان با پیشرفت بیماری حالت سفتی عضلانی در انتهای اندام‌ها سبب اختلال در توانایی بیمار جهت مراقبت از خود می‌شود و بیمار نمی‌تواند غذا بخورد. خوردنش کند می‌شود و مدت صرف غذا از یکساعت هم می‌گذرد. حرکات همزمان مثل نگه‌داشتن کارد و چنگال با هم به شدت مشکل می‌شود. در این حالت بیمار را در بهترین وضعیت ممکن جهت غذاخوردن قرار دهید و از ظروف تطبیقی نظیر فنجان‌هایی با دو دسته یا ظروف دارای دسته حلقوی و ظروف لبه دار استفاده کنید. بهتر است وعده‌های غذایی کوچک و مکرر بوده و غلظت غذا برحسب توانایی بلع در بیمار انتخاب شود.
۵-  اغلب بیماران دچار کمبود ویتامین B۳ و اسید فولیک می‌شوند که اینحالت سبب بدتر شدن علائم می‌گردد بهتر است نسبت به مصرف ویتامین‌های گروه B توجه کافی را مبذول دارید. (البته به جز B۶)
۶-  برای کنترل بر لرزش دست باید از شیوه‌های خاصی استفاده شود که از آ ن جمله می‌توان به در دست گرفتن سکه و بازی کردن با آن و استفاده از توپ پلاستیکی کوچک اشاره نمود.
۷-  برای اینکه از مسیر راه منحرف نشوند بهتر است به بیماران آموزش داده شوند که از مسیر خط فرضی راه بروند.
۸-  بیمار را آموزش دهید تا روی سطح سفت بخوابد. چون بیمار ستون مهر هایش را به سمت جلو خم می‌کند، بهتر است به پشت و بدون استفاده از بالش دراز بکشد و یا به شکی دراز بکشد و خود را شل نماید.
۹-  به آن‌ها آموزش دهید تا جهت توانمند کردن خود ورزش‌های تجویزی  را برطبق دامنه‌ی حرکتی خود انجام دهند.
۱۰-  برای اینکه بیمار بتواند تجدید قوا کند و انرژی خود را ذخیره نماید بهتر است سر ساعت مشخصی فرد به مدت نیم ساعت بخوابد.
۱۱-  بدلیل برادی کینزی و کاهش دامنه‌ی حرکتی مفاصل، برای لباس پوشیدن وقت بیشتری را فراهم آورید.
۱۲-  از حمل مایعات داغ بدلیل ترمور پرهیز شود.
۱۳-  بدلیل کندی حرکات و بدلیل سرد شدن غذ، از ظروف گرم نگهدارنده‌ی غذا استفاده شود.
۱۴-  زمانی فعالیت روزانه‌ی خود را انجام دهد که دارو هایش اثر کرده باشند.
۱۵-  در حمام امکانات لازم را برای پیشگیری از حوادث فراهم کنیم مانند گذاشت میله در کنار دیوار و عدم استفاده از فرش‌های سر خورنده.
۱۶-  عصا و واکر برای بیمار اهمیت دارد آن‌ها را در دسترس بیمار قرار دهید.
۱۷-  بیمار بهتر است در صندلی‌هایی که خیلی نرم است ننشیند و قبل از بلند شدن از صندلی، قدری خود را عقب و جلو کند و سپس بلند شود.

 

منبع: سایت رسمی بیمارستان عرفان