آیا پنجره‌های دیپلماسی در حال بسته شدن هستند؟

مهسا مژدهی: جلسه دوشنبه شب شورای حکام در حالی برگزار شد که سه کشور اروپایی یعنی آلمان، فرانسه و انگلیس در میان هشدارهای روسیه و چین پیش نویس قطعنامه ای علیه کشورمان را به نمایندگان سی و پنج کشور عضو این شورا ارائه دادند و قرار است این قطعنامه در روز جمعه رای گیری شود. این دومین بار در هشت سال گذشته است که ایران در چنین شرایطی قرار می گیرد.

جلسه دوشنبه شب با هدف گفتگو بر سر خروج ایران از پروتکل الحاقی و پس از سفر رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران و ایجاد یک توافق بین دو طرف شکل گرفت. غربی ها می گویند با ایجاد یک قطعنامه علیه ایران به دنبال محدود کردن فعالیت های هسته ای هستند و در عین حال نمی خواهند تلاش ها برای احیای توافق برجام اسیبی ببیند. این رویکرد دوگانه در حالی شکل گرفته که آنها اشاره ای به بی عملی خود در قبال تعهداتشان در برجام در سال های اخیر نداشته و تهران را متهم می کنند که با برداشتن گام هایی به عقب در مسیر خطرناکی گام بر می دارد.

خبرگزاری‌ها نوشته اند دیپلمات های آمریکایی روز پنجشنبه پیش نویس قطعنامه ای را توزیع کرده بودند که اعتراض آمریکا را تشریح کرده و از ایران می خواهد به طور کامل با بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری کند. بلومبرگ می گوید در این سند آمده است که بایدن روشن کرده که اگر ایران به اجرای کامل تعهداتش در برجام برگردد، آمریکا هم چنین خواهد کرد. این در شرایطی است که ایران بازگشت به تعهداتش را منوط به لغو همه تحریم های ایالات متحده می داند که با خروج از برجام و وضع آنها در دوره ترامپ به این توافق و ایران لطمه های بسیاری زده است.
 

گزارش گروسی چه بود؟

گزارش رافائل گروسی در مورد فعالیت های هسته ای ایران محور اصلی بود که گفتگوها و عکس العمل ها بر اساس آن اتفاق افتاد. او در حالیکه درگزارشش تلاش داشت تا اعلام کند آژانس به دنبال حل مسائل با گفتگو بین طرفین است و شورای حکام هم از گفتگوی اعضا حمایت می کند، در ابتدای نشست  او از وجود ذارت تحول‌یافته ایزوتوپ در مکان اعلام نشده گفت از این بابت ابراز نگرانی عمیق کرد. گروسی مدعی شد که ایران در سه محل دیگر هم به سوالات آژانس جوابی نداده است و ادعای وجود مواد رادیواکتیو در تاسیسات اعلام ‌نشده در ایران را بار دیگر مطرح کرد و گفت: وجود ذرات متعدد اورانیوم با منشا انسانی، از جمله ذرات تغییر یافته ایزوتوپی، در مکانی که از سوی ایران اعلام نشده بود، نشانه واضحی از این است که مواد اتمی یا تجهیزات آلوده به مواد اتمی در آن مکان وجود داشتند.

رافائل گروسی با ادعای  تحولات قابل توجه طرح‌های اتمی ایران در ماه‌های گذشته، تاکید کرد که ایران باید دستورالعمل اصلاح شده ۳.۱ مقررات متمم این توافق را اجرا کند. او یادآور شد که عدم انجام این کار، با تعهدات ایران در مقررات متمم توافق پادمانی مغایرت دارد. 

او همچنین در مورد توافقش با ایران گفت: قبلا گفته بودم که توقف یا محدود شدن فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارتی آژانس در این مرحله، باعث تاثیر جدی بر توانایی آژانس جهت گزارش درباره اجرای تعهدات ایران می‌شود. در تاریخ ۲۱ فوریه ۲۰۲۱، مکالمه‌ای با [علی‌اکبر] صالحی و [محمدجواد] ظریف در تهران داشتم تا به راهکار دوجانبه قابل قبولی برای تداوم فعالیت‌های ضروری راستی‌آزمایی آژانس برسیم. همان طور که اعلام شد، توانستیم به یک تفاهم فنی موقت برسیم... تاکید می‌کنم که این، یک تفاهم فنی موقت است و با قانون ایران نیز همخوانی دارد. این تفاهم همچنین آژانس را قادر می‌سازد که در صورت از سرگیری اجرای تعهدات هسته‌ای ذیل برجام توسط ایران، نظارت و راستی‌آزمایی کامل از آن تعهدات را ادامه بدهد.
 

عواقب قطعنامه علیه ایران

در صورت صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی ایران در شورای حکام، پرونده ایران می‌تواند به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شود. این اتفاق در حالی رخ می دهد که کارشناسان پیش از این هم از احتمال اینکه دولت بایدن راحت تر از دولت ترامپ بتواند به اجماع با اروپایی ها دست یابد اشاره کرده بودند.

در قطعنامه ای که نسخه‌ای از آن در اختیار خبرگزاری‌های فرانسه و رویترز قرار گرفته ، قدرت‌های اروپایی نسبت به عدم توضیح قابل قبول از سوی تهران درخصوص ذرات اورانیوم یافت شده در دو سایت پیشین هسته‌ای ایران، ابراز «نگرانی عمیق» کرده‌اند. این در حالیست که روسیه از همان ساعات اول مطرح شدن این بحث با آن مخالفت کرد و این اقدام را عاملی برای تیره و تار شدن چشم انداز برجام دانست.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان هم در آستانه اجلاس شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشدار داد و گفت: حرکت غلطی را اروپایی‌ها با حمایت از آمریکا در شورای حکام شروع کرده‌اند، فکر می‌کنیم این حرکت باعث به هم ریخته شدن شرایط خواهد شد. به هم ریختگی شرایط کنونی را از طریق سفیر ایران در وین به همه اعضای شورای حکام توضیح داده ایم، امیدواریم عقل غلبه کند و اگر چنین نشود راهکارهایی داریم.

علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی در دو روز گذشته درباره عواقب تصویب این قطعنامه هشدار داده‌ و گفت که ایران واکنش جدی نشان خواهد داد. او همچنینی اعلام کرده بود ایران در این زمینه نامه مکتوب برای اعضای شورای حکام فرستاده ولی به جزئیات آن اشاره نکرد.

در شرایطی که انتظار می رفت دولت بایدن نگاه جدی تری به برجام داشته باشد، قطعنامه علیه ایران به پیشنهاد اروپایی ها و همراهی ایالات متحده می تواند اسیب های جبران ناپذیری به روند اتفاقات زده و اوضاع را از شرایط فعلی بدتر کند. این کشورها در حالی ایران را بابت برداشتن گام هایی به عقب و توقف اجرای پروتکل الحاقی سرزنش می کنند که خود با بی عملی در مقابل دستورات ترامپ، عملا پایشان را از ماجرای برجام کنار کشیده بودند. 

خبرگزاری رویترز در گزارشی تحلیل کرده که ممکن است ایران در واکنش به این قطعنامه، توافق سه ماهه اخیر خود با آژانس انرژی اتمی را لغو کند. این احتمال به ویژه با رویکرد منفعلانه گروسی که هفته گذشته در تهران راضی از توافق به نظر می رسید و حالا در وین لب به کنایه باز و ایران را متهم به استفاده از بازرسی های فنی برای چانه زنی های سیاسی می کند،‌ تشدید می شود.

به نظر می رسد که قطعنامه شورای حکام در صورت تصویب می تواند پنجره های نیمه باز دیپلماسی را حداقل برای مدتی کاملا بسته و اوضاع را به سمت بگومگوهای سیاسی بیشتر ببرد.


>>> این مطالب را هم بخوانید:

رقص باله دوباره شروع شده؛ معنی کنایه ظریف چه‌بود؟
اسرائیل به دنبال تشکیل ائتلافی جدید علیه ایران است
آمریکا با اسرائیل بر سر برجام به توافق رسید
هشدار صریح ظریف به اسرائیل درباره حمله به ایران
 

23/ 312 310