آبگیرهای جنوب تهران و جای خالی پرنده‌نگری

به گزارش ایرنا، پرنده نگری در صنعت گردشگری، شاخه‌ای از طبیعت گردی محسوب می شود که دوستداران طبیعت با رعایت اصول و در اختیار داشتن تجهیزاتی چون دوربین به تماشای پرندگان می پردازند.

طبیعت گردان پرنده نگری را لذت مشاهده پرندگان آزاد در زیستگاه های طبیعی آنها و محیط های طبیعی مثل تالاب ها، دشت ها، کوه ها، دریاچه ها، جنگلها، مراتع و حتی پارک ها تعریف می کنند.

این شاخه از طبیعت گردی در بسیاری از کشورها طرفداران خاص خود را دارد و حتی برخی گردشگران با اطلاع از زمان مهاجرت و حضور پرندگان خاص و نادر، در فصول مختلف برای مشاهده پرندگان اقدام به سفر می کنند.

البته این بدان معنی نیست که یک طبیعت گرد علاقه‌مند به پرنده نگری نیاز به صرف هزینه فراوان برای تماشای پرندگان در نقاط خاص و دوردست است بلکه می توان حتی در پارک ها و طبیعت پیرامونی اطراف محل سکونت نیز به تماشای پرندگان بومی نشست.

باید گفت که شاخه پرنده نگری هنوز آنطور که باید در بین گردشگران و بخصوص طبیعتگردان ایرانی شناخته شده نیست اما هستند کسانی که بخصوص در فصل پاییز و زمستان که پرندگان از کشورهای شمالی ایران بخصوص سیبری برای زمستان گذرانی به کشورمان سفر می کنند، فرصت را غنیمت شمرده و در تالاب ها و آبگیرها به تماشای آنها می نشینند.

بخشی از این پرندگان در تالاب ها و آبگیرهای استان های شمالی کشور فرود می آیند و زمستان گذرانی می کنند اما در سایر استان ها نیز به وفور می توان در این فصل پرندگان مختلفی را مشاهده کرد هرچند که برخی از آنها توسط شکارچیان غیرمجاز از بین می روند.

استان تهران هم از این قاعده مستثنی نیست؛ در فصل زمستان آبگیرها و سدهای جنوب تهران به مامن پرندگان مهاجر تبدیل می شوند از این رو مراقبت برای جلوگیری از شکار آنها در دستور کار محیط زیست قرار می گیرد.

تالاب عشق آباد در ۲۵ کیلومتری جنوب شهرری، تالاب قنبرآباد در بخش فشافویه حسن آباد و تالاب بند علیخان در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرستان ورامین، سد فشافویه و رودخانه شور از جمله این مناطق محسوب می شوند.

برای نمونه در نیمه دوم سال که پرندگان مهاجر وارد این آبگیرها و تالاب های مصنوعی می شوند، می توان پرندگانی چون اردک سر سبز، اردک سر حنایی، کاکایی نوک سبز، پرستو دریایی بال سفید، آبچلیک تک‌زی، خروس کولی معمولی، دم‌جنبانک سر زرد و حواصیل را در تالاب قنبرآباد مشاهده کرد.

زهره عبادتی رییس اداره محیط زیست شهر ری در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: تالاب ها و آبگیرهای مصنوعی جنوب پایتخت از مناطق حفاظت شده محسوب نمی شوند و حتی در تعریف تالاب ها قرار ندارند اما اداره محیط زست بر اساس وظیفه ذاتی خود همه ساله سرشماری پرندگان مهاجر و پایش آن را در دستور کار قرار می دهد.

وی افزود: همه ساله پرندگان متعددی اعم از پرندگان آبزی و کنار آبزی در فصل سرما به این خطه می آیند و مراقبت های لازم برای جلوگیری از شکار آنها در دستور کار قرار می گیرد.

وی افزود: امسال نیز با توجه به ممنوعیت شکار این پرندگان، برخی شکارچیان غیرمجاز در این محدوده شناسایی و پرونده آنها تحویل مراجع قضایی شد.

عبادتی درباره ظرفیت های این آبگیرها برای رونق پرنده نگری در استان تهران اظهار داشت: با وجود ظرفیت موجود در این زمینه، هنوز سرمایه گذاری و برنامه ریزی خاصی برای رونق بخشیدن به پرنده نگری در این منطقه انجام نشده است.

وی افزود: البته در سال های اخیر برخی گردشگران و طبیعت گردان علاقه مند به پرندگان و نیز کسانی که در رشته های محیط زیست تحصیل می کنند، برای تماشای پرندگان به این آبگیرها مراجعه می کنند اما برنامه ریزی مدونی در این زمینه وجود ندارد.

عبادتی خاطر نشان کرد: از آنجا که این مکان ها در جنوب تهران تعریف تالاب نمی گنجند و در حقیقت آبگیرهایی هستند که به طور مصنوعی ایجاد شده اند.

همانطور که مسئول اداره محیط زیست شهرری گفته، آبگیرهای مصنوعی جنوب تهران ظرفیت رونق پرنده نگری را دارند اما زیرساخت ها برای ترویج آن و حتی اشتغالزایی برای بومیان منطقه فراهم نشده است.

با این رویکرد و در صورتی که زیرساخت های لازم برای پذیرایی از طبیعت گردان در این مکان ها فراهم نشود، رونق پرنده نگری حتی می تواند به ضد خود تبدیل شده و حیات و زیستگاه پرندگان را به خطر اندازد کما اینکه همه ساله دوستداران طبیعت اقدام به جمع آوری زباله هایی می کنند که غیرمسئولانه در اطراف این تالاب ها و آبگیرها رها می شوند.

در این رابطه دکتر جمشید منصوری، اکولوژیست و پرنده‌شناس برجسته کشور و نویسنده کتاب «راهنمای جامع پرندگان ایران» چندی پیش در گفت و گو با ایرنا تاکید کرد: هدف شاخه پرنده نگری این است که مردم به جای شکار پرنده‌ها، از آن‌ها حفاظت کنند و از تماشای آن‌ها لذت ببرند. در واقع پرنده‌نگری یعنی تماشای پرنده‌ها، اما نه به هر قیمتی.

به عقیده وی، تماشای پرندگان به شرطی که رعایت حال آن‌ها را کنیم و با رعایت کردن شرایط و الزامات، مزاحم آن ها نشویم و به زیستگاه و زندگی‌شان آسیب نزنیم باید مورد توجه قرار گیرد تا هم گردشگر لذت ببرد و هم پرنده احساس امنیت کند.

این پرنده شناس معتقد است برای ترویج پرنده نگری صحیح، ابتدا باید تورها ساماندهی شوند و تورگردان‌ها آموزش ببینند. این که مشخص شود پرنده‌نگرها از کجا بروند، چطور رفتار کنند، گروه‌ها چند نفره باشند و چه تجهیزاتی داشته باشند تا زیستگاه پرنده و آرامش آن‌ها را به هم نزنند، اهمیت دارد در غیر این صورت چیزی جز مزاحمت برای پرندگان نخواهد بود.

منصوری تاکید کرد: تورگردان‌ها باید آموزش درستی از نظر شناخت پرنده و توضیح در مورد ویژگی‌های پرنده بدانند نه اینکه هر شخصی گروهی را به عنوان پرنده‌نگر به صحرا ببرد.